Yüz bölgesinde ifadelerinizi karşı tarafa aktarmak, gözünüzü sıkıca kapamak ve konuşurken dudak hareketlerinizi sağlamak gibi fonksiyonlarınızı yüzümüzdeki bazı kaslarınızı kullanarak gerçekleştirirsiniz. Bu yüzdeki kontrol edebildiğiniz hareketlere genel olarak mimik hareketleri denir. Yüz bölgesindeki mimik hareketlerinizi yapabilmeniz için:
- Beyninizdeki mimik hareketlerini kontrol eden bölgenin
- Yüzünüzdeki kaslara giden sinirin (fasiyal sinir) ve,
- Yüzünüzdeki mimik kaslarınızın normal olarak çalışması gerekir. Bu yapılardan herhangi biri doğru çalışamaz ise yüz felci görülür.
1-Santral tip yüz felci:
Beyin içerisindeki bir hastalığa bağlı olarak doğuştan veya sonradan olan kayıplarda görülen yüz felci tipidir. Bu durum eğer tek taraflı ise ve karşı taraf düzgün çalışıyorsa felçli tarafın alın bölgesi altında kalan kısımlarında felç görülür.
2-Periferik tip yüz felci:
Yüz kaslarını uyarıları taşıyan Fasiyal Sinir’in beyin dokusundan çıktıktan sonra kafatasının içerisinde veya dışarısında bir hastalıktan dolayı doğru çalışmaması durumunda görülür. Periferik tip yüz felcinde, eğer karşı taraf sağlam ise, yüzün yarısı tamamen çalışamaz haldedir.
Yüz felcinde hangi şikayetler oluşur?
- Etkilenen tarafta kaş kaldırma, kaş çatma, göz kapaklarını kısma, dudak büzme, diş gösterme ve gülümseme gibi mimik hareketleri yapılamaz. Alın kırıştırma ve diğer alın hareketleri yapılamaz.
- Etkilenen tarafta göz kapağı kapatılamaz. Uyurken o taraf göz kapağı açık kalır. Göz kapağı kapanması sırasında göz küresinin yukarı kayması izlenebilir.
- Etkilenen tarafta yanak bölgesi şişirilemez. Yemek yerken ağız içindeki yiyecekler dışarı çıkabilir.
- Etkilenen tarafta ağız köşesi sarkar, gülümseme yeterli yapılamaz. Bazı durumlarda tat alma kaybı, yüksek seslere karşı hassasiyet izlenebilir.
Yüz felci hangi sebeplerle oluşur?
- Beyinde ilgili bölgede hasara neden olan tümörler (kitleler) veya kan dolaşımında bozulmalar (beyin enfarktüsleri)
- Bell’s palsi: Kesin nedeni bilinmeyen bir hastalıktır. Hastalığın nedeni araştırıldığında bir nedene rastlanamaz. Akut periferik yüz felcinin % 80’inin sebebidir. Her 64 kişiden birinde görülme riski mevcuttur. Ailesinde bu şikayete daha önce rastlanmış hamile kadınlar daha fazla risk altındadır.
- Ramsey Hunt sendormu (Herpes zoster otikus): Fasiyal sinirin viral bir enfeksiyonu sonucunda görülür. Yüz felci, kulak ağrısı, duyma kaybı, cilt vezikülleri, vertigo (baş dönmesi) ile karakterizedir.
- Travma: Temporal kemik kırıkları, künt veya kesici fasiyal sinir yarlanmaları, ameliyat içi fasiyal sinir zedelenmeleri bunlara örnektir.
- Akut-kronik orta kulak iltihapları
- Nörosarkoidoz
- Moebius sendromu: Doğuştan her iki fasiyal sinirin olmaması durumudur. Her iki taraflı yüz felci yanında, göz hareketleri problemleri ve işitme problemleri de olabilir. Kesin sebebi bilinmemektedir.
- Tümörler: Fasiyal nöroma, hemanjiomlar, parotis (tükrük) bezi tümörleri, akustik nöromlar ve metastatik tümörler en sık yüz felci yapan tümörlerdir.
- Diğer (AİDS, otoimmün, Kawasaki hastalığı, Guillain-Barre sendromu, doğum travması…)
Yüz felci tedavisindeCERRAHİ SEÇENEKLERnelerdir?
Cerrahi yöntemlerstatikdinamikreanimasyon yöntemleri olarak iki alana ayrılmaktadır. Statik yöntemler yüzdeki hareketi yeniden sağlamaz daha çok yüz felci nedeniyle sarkan kısımların posizyonlarının düzeltilmesi ve bu sayede en azından yüzde istirahat sırasında daha doğal bir görünüm sağlanmasına çalışılır. Dinamik yöntemler ise bazı önemli hareketlerin yeniden sağlanabilmesi amacıyla uygulanır.
Statik Reanimasyon Yöntemleri:
Statik Reanimasyon yöntemleri adından da anlaşılacağı üzere hareket sağlamayan sabit onarım yöntemlerini kapsamaktadır. Yüzün felçli tarafında zamanla gerçekleşen sarkmalar veya deformitelerin düzeltilmesi için kullanılırlar. Dinamik yöntem istemeyen veya dinamik yöntemlerin uygulanmasının uygun olmadığı hastalarda kullanılabilecek yöntemlerdir.
Göz kapağına altın yerleştirilmesi: Fasiyal paralizi hastaları daha önce de bahsedildiği üzere gözlerini kapatmakta sıkıntı yaşarlar. Göz kapağının yerçekimi sayesinde kapatılabilmesini sağlamak amacıyla üst göz kapağı içerisine uygun ağırlıkta altından bir ağırlık yerleştirilir. Yüz felci geçirmiş bir hasta gözünü açabilir. Gözünü açmaya çalışmadığı durumlarda ise bu yerleştirilen ağırlık sayesinde yer çekimi etkisiyle göz kapağını kapatabilecektir. Göz kapağının kapatılabilmesi gözün kurumasını engellemek ve keratit gelişmesini önlemek için gereklidir.
Tarsorafi: Kısa süreli fasiyal paralizi geçiren hastalarda göz kapaklarının kısmen birbirine dikilerek açık kalmasının engellenmesini amaçlayan bir yöntemdir.
Yüz germe ameliyatı:Felçli taraftaki deri ve yumuşak doku sarkmalarının toparlanması amacıyla yüz germe ameliyatı uygulanabilir. Bu sayede en azından istirahat sırasında daha simetrik ve rahatsız etmeyen bir görünüm elde edilmeye çalışılır.
Alt Göz Kapağı Düzeltilmesi:Yüz Felci geçiren hastaların alt göz kapaklarında da zaman içerisinde sarkma ve gevşeklik olacaktır. Bu problemleri düzeltmek amacıyla alt göz kapaklarının da asılması veya kısaltılması bu problemi düzeltecektir.
Statik Askı Yöntemleri: Ağız köşesinde sarkmanın düzeltilerek sıvıların dışarı akmasının engellenmesi amacıyla uygulanır. Hastanın genellikle kendi dokularının yardımıyla ağız kenarı birkaç noktadan yana ve yukarıya asılması işlemidir.
Dinamik Reanimasyon Yöntemleri:
Yüzümüzdeki mimik kasları sinir uyarımı ortadan kalktıktan sonra ortalama 2 yıla kadar kapasitelerini korumaya devam ederler. Eğer bu sürede tekrar bir sinir tarafından uyarılmaları sağlanabilirse fonksiyonlarını geri kazanabilirler. Yalnız bu iyileşme süreci için de yaklaşık 1 yıl gerekeceğinden bu amaç için yapılacak ameliyatın yaralanmadan sonra en geç 1 yıl içerisinde yapılması idealdir.
Fasiyal Sinirin bir yaralanma veya ameliyat sonucunda kesildiği durumlarda mümkün olan en erken dönemde“Doğrudan Sinir Onarımı” yapılmalıdır.
Yüz felci beyinden kaynaklı bir bozukluk nedeniyle oluşmuş ise fasiyal sinir de işlev görmeyecektir. Böyle bir durumda veya sinirin hasarlaması sonrasında onarılması mümkün değil ise yüzdeki kasların başka bir sinir tarafından uyarılmasına devam etmesinin sağlanması gerekmektedir. Bu ameliyatlara ise “Sinir Transferi” denir. Sinir transferi yüzün felçli tarafından başka bir hareket siniri kullanılarak veya yüzün karşı tarafındaki sağlam “Fasiyal Sinirden Sinir Köprüsü” şeklinde yapılabilir. Yüzün aynı tarafından bir sinir kullanıldığı zaman, kullanılan sinirin işlevi ortadan kalkar. Örneğin bir çiğneme kasına giden sinir kullanılırsa çiğneme fonksiyonunda güçsüzlük olacak, ancak çiğneme işi birçok kas tarafından yapıldığından güçsüzlüğe rağmen çiğneme tamamen bozulmayacaktır. Yüzün diğer tarafındaki fasiyal sinirden köprü yapılması için ise vücudun başka bir bölgesinden hareket ile ilgili olmayan (dokunma ile ilgili) uzun bir sinir alınarak sağlam sinirden yüzün karşı tarafına iletimi sağlayacak bir bağlantı oluşturulur. Bu oluşturulan köprü başarılı olursa yüzün sağlam tarafındaki hareket ile aynı anda yüzün felçli tarafında hareket sağlanabilir.
Yaralanmadan 2 yıl sonra mimik kaslarının kapasiteleri ortadan kalkacağından bu kasların yerine yüz bölgesinde fonksiyon görecek başka kasların kullanılması gerekir. “Kas Transferi” ameliyatları bu yönteme verilen isimlerdir. Kas transferleri yine baş bölgesindeki bazı çiğneme kasları veya uzak bölgeden “Serbest Kas Transferi” yapılarak sağlanabilir. Serbest kas transferi mikrocerrahi yöntemler kullanılarak gerçekleştirilir. Serbest kas transferi uygulandığında yine bu kasların çalışmasını sağlayacak sinir transferi ameliyatı da aynı zamanda veya bu ameliyat öncesinde uygulanmalıdır.
Siz hasta ve hasta yakınlarının da anlayacağı üzere dinamik yöntemler anlaması, anlatması ve uygulaması biraz karışık yöntemlerdir.
