Yumurtalık kisti nedir?
Yumurtalık kistleri kadının tek veya her iki yumurtalığının içerisinde olan, genellikle içerisinde farklı kıvamda sıvı ya da sert yapılar içeren, top şeklinde yapılardır.
Her yumurtalık kisti aynı olmayıp farklı tipleri vardır.
Follikül kistleri
Çoğunlukla geçicidirler. Berrak sıvı ile doludurlar. Nadiren 3 cm’nin üstüne çıkarlar. Düzgün kenarlıdırlar, içlerinde sert yapılar yoktur. Tedavide sadece takip yeterlidir. Adet sonrası genellikle kaybolurlar. Geçmeyen olgularda 3-6 ay süre ile kombine doğum kontrol hapı verilmesi düşünülebilir.
-İçine kanamış kistler: En sık görülen kistlerdendir. Yumurtlama ile oluşan korpus luteum kistinin içerisine fazla kanama olur ise içi kan dolu bir kist oluşabilir. Bu kistlerin en önemli bulgusu şiddetli kasık ağrısıdır. Kanama durmuş ise kist büyümez fakat kanama devam ederse kist yaklaşık 6-10 cm’ye kadar büyütebilir. Karın boşluğuna kan sızması sonucu hayati tehlike yaratabilir, bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı görülebilir. Hastanın durumu değerlendirilir. Genelde 4 cm’nin altındaki kistlerde hastanın durumu iyi ise, karın içerisinde kan yok ise takip yapılabilir. Vücut kanı çekecek ve kist kaybolacaktır. Hastanın hayati durumu kötüleşiyor ise, kist 6 cm’nin üstünde ise, hastanın şikâyetlerinde düzelme yerine kötüleşme oluyor ise laparoskopi ile tedavi planlanabilir.
-Basit kistler: Genellikle 4-5 cm’nin üzerinde olurlar ve kendiliğinden kaybolmazlar. İçinde berrak sıvı vardır. Sert dokular içermezler ve düzgün kenarlıdırlar. Kistin patlaması ile şiddetli kasık ağrısı hissedilebilir. Kist yumurtalığın kendi etrafında dönesine neden olabilir. Tedavide laparoskopik olarak kistin çıkarılması gerekebilir.
Genç bir kızda basit kist
-Dermoid kist (Matür kistik teratom): Dermoid kistlerin içerisinde embriyolojik dokular vardır. Genellikle yağ dokusu, saç, deri, diş ve tiroid dokusu gibi dokular olabilir. Genç kızlarda daha sık olarak görülür. Yumurtalığın içerisinden gelişir. Yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olan en sık yumurtalık kistidir. Kendiliğinden kesinlikle erimezler ve sürekli büyüyerek dev boyutlara ulaşabilirler. USG’de çok tipik görünümleri vardır. Fakat şüpheli durumlarda MRI incelemesi kesin tanı için yapılabilir. Çapları ne olursa olsun (1 cm’de olsa) laparoskopik olarak çıkarılmalıdırlar.
İçinde saç gelişmiş olan bir dermoid kist
-Çikolata kisti (Endometrioma): Endometriozis olarak bilinen rahim iç duvarını kaplayan dokunun olmaması gereken yumurtalıklarda olması, zaman ile burada kanamalara neden olarak için çikolata renginde, yoğun kıvamda kist oluşturmasına endometrioma kisti (çikolata kisti) denir. Endometriozisin üreme çağındaki kadınlarda görülme sıklığı %7 civarındadır. Diğer bir değişle her 100 kadının 7’sinde endometriozis görülür. Endometriozisli hastaların yaklaşık yarısında çikolata kisti gelişir. Tek ya da çift taraflı olabilir.
Çikolata kisti-Şikâyetler:
Sürekli kasık ağrısı, adet döneminde şiddetli kasık ağrısı, ilişki sırasında kasık ağrısı ve gebe kalmada güçlük olur. Kistin açılarak çikolata sıvısının karın boşluğuna yayılması durumunda çok şiddetli kasık ağrısı, hafif ateş, bulantı-kusma, kanda beyaz kan hücrelerinin sayısında artma gibi acil tedavi gerektiren durumlara neden olabilir.
Çikolata kisti-Tanı:
Çikolata kistinin USG’de görünümü çok tipik olup genellikle tanı koydurucudur. Ca-125 denen kan belirteci bu hastalarda yüksektir. Ca-125 aslında yumurtalık kanserinde yükselir fakat endometrioma gibi durumlarda da yükselebilir. Bu nedenle endişe etmeye gerek yoktur.
USG’de çok tipik görünümlü endometrioma kisti
Çikolata kisti-Tedavi:
Tedavide hastanın çocuk isteyip istemediği, şikâyetlerinin durumu ve kistin büyüklüğüne göre planlama yapılır. Çikolata kisti kendiliğinden erimez, kaybolmaz. Tedavi edilmez ise aksine daha da büyüyüp dev boyutlara ulaşabilir. Kistin büyümesi ile birlikte sağlam yumurtalık dokusunu azaltarak yumurtalık rezervinin azalmasına neden olur. %1 oranında tabanında yumurtalık kanseri gelişebilir.
Bekâr veya çocuk istemeyenlerde kasık ağrısı şikâyeti var ise veya kist büyüklüğü 4 cm’nin üstünde ise çikolata kistinin laparoskopik olarak çıkarılması gereklidir. Çocuk isteyenlerde tüp bebek planı yok ise, çaptan bağımsız olarak çikolata kistlerinin çıkarılması gereklidir. Laparoskopik olarak çikolata kistleri çıkarılanlarda 2 yıl süre ile cinsel ilişki olması durumunda gebelik elde etme oranı, ameliyat olmayanlara göre çok daha fazladır. Hastanın tüp bebek planı var ise 4 cm’nin üstündeki kistler laparoskopik olarak çıkarılmalıdır. 4 cm’nin altındaki kistlerin tüp bebek öncesi çıkarılmasına gerek yoktur. Tüp bebek öncesi 4’cm den küçük çikolata kistlerinin iğne ile boşaltılması kesinlikle önerilmez.
-Tümöral kistler: Kistadenomlar olarak bilinirler. Kendiliğinden erimezler. Giderek büyürler. Çoğunluğu 6 cm’nin üstündedir. Laparoskopik kistektomi yapılarak çıkarılmalıdırlar. Patolojik inceleme ile kanserleşmenin olup olmadığı teyit edilmelidir.
Polikistik yumurtalık hastalığı
İçinde kist kelimesi geçse de polikistik yumurtalık hastalığındaki 2-9 mm çapındaki yapılar kist değildir ve kesinlikle alınmamalıdır.
Yumurtalığın kendi etrafında dönerek kanlanmasını bozması ve kangren olması
Kistler yumurtalığın kendi etrafında dönmesine neden olabilirler. Kendi etrafında dönmüş olan yumurtalığın kan akımı eksilir ve yumurtalık kangren halini alır. Şiddetli kasık ağrısı, bulantı, kusma, hafif ateş izlenebilir. USG’de yumurtalıklarda kan akımının izlenmemesi tanıyı destekler. Kendi etrafında dönerek kansız kalmış yumurtalık çok acil olarak ameliyata alınmalıdır. Mümkün ise laparoskopi avantajlarından dolayı tercih edilmelidir. Laparoskopi ile kendi etrafında dönmüş olan yumurtalık tersine döndürülerek tekrar kanlanmasını sağlanır. Belirli bir süre beklenerek kanlanmanın olup olmadığı kontrol edilir. Yumurtalığı almak için acele edilememelidir. Beklemeye rağmen kanlanma düzelmez ise yumurtalığın alınması gereklidir. Fakat çoğu durumda kanlanma normal olarak gelir ve yumurtalık kurtulabilir. Yumurtanın tekrar dönmesini engellemek için yumurtalık pelvik yan duvara dikilebilir.
