Yumurtalık Kanserinin Görülme Sıklığı Ne Kadardır?
Yumurtalıkta gelişen iyi ve kötü huylu tümöral kitleler kadınların %5 ila 7′sinde görülmektedir. A.B.D’de aşağı yukarı her 70 kadından birinde hayatları boyunca yumurtalık kanseri ortaya çıkmaktadır. Amerikan Kanser Derneği’ne göre 2006 yılında yaklaşık 20.180 yeni yumurtalık kanseri olgusu görülmüş ve yumurtalık kanserine bağlı 15.310 ölüm ortaya çıkmıştır. Yumurtalık kanserine benzer olarak meme kanseri (kadınlarda en yüksek sıklığa sahip) 10 kat daha sık ortaya çıkmakta ve akciğer kanseri (en yüksek ölüm oranına sahip) 4,5 kat daha fazla ölüme neden olmaktadır. Tanı esnasındaki ortalama yaş 63′tür.
Yumurtalık Kanserinin Gelişmesiyle İlgili Olan Faktörler Nelerdir?
Üreme, davranışsal ve genetik faktörlerin kansere dönüşümü etkiledikleri görülmektedir. Primer üreme ile ilgili risk faktörü doğum yapmamış olmaktır. Tek bir doğumla sonuçlanan gebelik bile yumurtalık kanseri gelişme riskini %40 ve takip eden diğer gebelikler de gebelik başına %15 azaltmaktadır. Kısırlık, genel toplum ile karşılaştırıldığında yumurtalık kanseri gelişme riskini ikiye katlamaktadır. Uzun dönem doğum kontrol hapı kullanımı yumurtalık kanseri riskini yumurtalık kanseri gelişimi için genetik bir yatkınlık olsa bile %50 azaltmaktadır.
Bütün çalışmalarda olmasa da bazı çalışmalarda yumurtalık kanserinin gelişmesinde etkili olduğu kabul edilen davranışsal faktörler yüksek yağlı diyet, şişmanlık ve genital bölgeye talk maruziyetidir. Son zamanlardaki çalışmalar menopozda östrojen kullanımının yüksek risk ile ilgili olduğunu göstermektedir. İlginç olarak, rahimin alınmış olması veya tüplerin bağlanmış olması her ikisi de %40′lara varan risk azalması ile birliktedir.
Kalıtsal mutasyonlar bütün yumurtalık kanserlerinin %10′unda saptanmaktadır. BRCA 1 ve 2 mutasyonları yaşam boyu yumurtalık kanseri gelişme riskini %40′tan fazla oranlarda artırmaktadır. Bu genler henüz tanımlanmamış diğer yüksek riskli genlerle birlikte genetik meme/yumurtalık kanseri ailesel sendromlarının %90′ında saptanmaktadır. Bu yüksek riskli genetik mutasyonlardan birisine sahip olan çocuk doğurmuş 35 yaş üstü kadınlarda tüplerin ve yumurtalıkların koruyucu olarak çıkarılması önerilmektedir.
Hangi Belirtiler Yumurtalık Kanseri İle ilişkilidir?
Yumurtalık kanserinin başlangıcı sinsidir, tanı esnasında yumurtalıklara sınırlı hastalık varlığı yalnızca %25 olgudadır. Belli belirsiz olmakla birlikte karında rahatsızlık ve şişkinlik, hazımsızlık, çabuk doyma, bulantı, kabızlık, kasıklarda bası hissi, sık idrara çıkma, cinsel ilişkide ağrı, halsizlik ve kısa soluma görülebilecek belirtilerdir. Erken evre yumurtalık kanserlerinin büyük çoğunluğu rutin muayene esnasında belirti vermeyen bir kistin fark edilmesiyle veya başka bir sebeple radyografik inceleme yapılırken tesadüfen ile tanı alır. İlerlemiş hastalık genellikle belirgin hale gelmesi veya karın içinde aşırı sıvı birikimi ile tanı alır.
Yumurtalık Kitleleri Nasıl Değerlendirilir?
İlgili belirtilerin ve daha önce belirtilen risk faktörlerinin sorgulanmasını içeren bir hikaye alınır ve genel fizik muayene yapılır. Yumurtalık kanseri ile ilgili genel fizik muayene bulguları, akciğerde sıvı birikimi, karında sıvı birikimi veya kitle olabilir. Yumurtalıkların bazen yayılmış meme kanseri ile tutulumu nedeniyle meme muayenesi gereklidir.
Menopoz öncesi kadınlarda ortaya çıkan yumurtalık kitlelerinin %5′inden azı kanserdir. Büyük çoğunluğu 8 cm ve daha küçük boyutlardaki fonksiyonel kistlerdir ve bir ila üç ay içerisinde kendiliğinden çözülürler. Düşük riskli menopoz öncesi kadınlar fizik muayene ile iki ay sonra yeniden değerlendirilebilir. Menopoz sonrası kadınlarda kanser riski yaşla birlikte artar ve daha ileri değerlendirmenin hemen yapılması gerekmektedir.
Ultrasonografi yumurtalıktaki kitlenin kanser olup olmadığını belirlemek için değerlidir. Düzgün duvarlı ve saydam sıvılı basit kistler menopozdaki kadınlarda bile neredeyse hemen her zaman iyi huyludur. Kalınlaşmış ve düzensiz kist duvarı, kist içerisinin dolu oluşu ve odacıkları ayıran kalın zarlar kanseri düşündüren yumurtalık görüntüleridir. Tümör veya zar içerisinde renkli akım Doppleri ile kan akımının gösterilmesi kanser şüphesini artırmaktadır. Karında sıvı birikmesi de kanser için bir risk faktörüdür ve ultrasonografi ile görülebilir. Bilgisayarlı Tomografi rutin olarak yapılmaz.
CA-125 yumurtalıktaki kitlelerin değerlendirilmesinde sınırlı öneme sahiptir. Erken evre yumurtalık kanserli hastaların yalnızca yarısında ve ilerlemiş hastalıkların %80′inde yüksek seviyelerde saptanması bu testin kullanılabilirliğini kısıtlamaktadır. Bununla birlikte CA-125 endometriozis, miyomlar gibi bazı iyi huylu durumlarda da artmaktadır.
Şüpheli Yumurtalık Kitleleri Nasıl Yönetilir?
Tıbbi olarak sağlıklı, şüpheli yumurtalık kitlesi olan hastalarda ameliyatla değerlendirme yapmak gereklidir. Kabul edilebilir büyüklükteki kitlelerde (genellikle 8-10 cm ve daha küçük), karın içinde sıvı veya uzak bölgelerde hastalık yoksa laparoskopik değerlendirme kabul edilebilir. Şüpheli yumurtalığın ameliyat sırasında patolojik değerlendirmesi sağlanmalıdır. Bulgular yüksek olasılıkla yumurtalık kanserini telkin ediyorsa jinekolojik onkoloji konusunda uzman bir cerrahın çağırılması daha uygun olacaktır.
Eğer kanser tespit edilirse, rahim alınması, iki taraflı tüpler ve yumurtalıkların alınması, lenf bezlerinin çıkartılması, karın içinde yayılmış alanların çıkartılması ve karın içi yıkama sıvısının alınması evreleme amaçlı yapılmalıdır. Hastalık tek yumurtalıkta sınırlı olan ve çocuk arzusu olan hastalar için etkilenmemiş diğer yumurtalığın ve rahimin korunması uygun olacaktır.
Karın içinde ilerlemiş hastalık varlığında tüm kanser dokusunun çıkarılmasına çalışılır. Cerrahi sonrası kalan tümörün maksimum çapının <1 cm olması optimal kabul edilir ve hastalıksız ve genel sağkalımı artırdığı görülmüştür.
Erken Evre Yumurtalık Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Erken evre iyi gidişatlı hastalarda beş yıllık hastalıksız sağkalım %90′ın üzerindedir ve ek tedavi önerilmemektedir. Evre I ve II diğer bütün hastalarda genellikle kemoterapi önerilmektedir Tedavi her 21 günde bir verilir
İleri Evre Yumurtalık Kanserli kadınlar Nasıl Tedavi Edilir?
Evre III ve IV hastalığı olan hastalar ameliyat sonrası kemoterapi ile tedavi edilir. Ortalama sağkalım 3 yıldan daha fazladır. Cevabı değerlendirmek için fizik muayene ve CA-125 düzeyinin ölçümünü içeren klinik değerlendirme tedavi süresince her tedavi öncesi uygulanır. İleri evre hastalıklı kadınların %70′den fazlası kemoterapiye güzel yanıt verirken birçoğunda da tam klinik yanıta ulaşılabilir.
Yumurtalık Kanserli Hastalar Tedavi Sonrasında Nasıl Monitorize Edilir?
İyileşmiş hastalar öykü, fizik muayene ve CA-125 düzeyleri ile takip edilir. Rutin Bilgisayarlı Tomografi kullanımı etkili görünmemektedir ve genellikle önerilmez. Şüpheli şikayetlerde, CA-125 düzeyinin yükseldiği durumlarda ve muayenede anormal bulguların varlığında tarama yapılmalıdır. Tedavi sonrası ilk iki yılda her üç ayda bir, takiben de hastalıksız devam edilirse 5 yıla tamamlanıncaya kadar da altı ayda bir değerlendirme yapılır. Nükslerin %80′inden fazlası tedavi sonrası ilk iki yılda görülmektedir. CA-125 seviyeleri nüksler için en duyarlı göstergedir, öyle ki muayenede veya tomografide tespit edilecek hastalıktan yaklaşık 3-6 ay önceden düzeylerinde yükselme görülmektedir.
