Dudak ve damak yarıkları gebeliğin ilk iki-üç ayında çeşitli sebeplerle gelişimdeki bozukluklara bağlı olarak oluşabilmektedir. Bu anomaliler tek taraflı küçük bir çentik şeklinde de olabilir, iki taraflı damağa kadar ilerleyen geniş bir yarık şeklinde de olabilir. Beyaz ırkta 1000 canlı doğumda bir görülme sıklığı vardır. Çok sık karşılaşabileceğimiz için bu durumun oluşmasındaki risk faktörleri ve böyle bir doğum olduğu zaman izlememiz gereken yollar çok önemlidir.
Yarık dudak ve damak oluşmasında birçok risk faktörü tanımlanmıştır. Genetik faktörler etkili olabilmektedir. Ancak çoğu zaman dış faktörlere bağlı olarak oluşabilmektedir. Bu dış faktörlerin içinde ileri ebeveyn yaşı, annenin sigara kullanması, annede şeker hastalığı olması, annenin aşırı alkol tüketmesi kullanması sayılabilir.
Yarık dudak ve damaklı bir bebek doğduğunda tedirgin olmamak gerekir. Çünkü tedavisi mevcut olan bir durumdur. Böyle bir doğumda çocuk hastalıkları uzmanı aileye gerekli bilgiyi vermekte ve diğer branşlara yönlendirmektedir.
Bu çocukların çoğunda başka bir doğumsal defekt veya anomali saptanmaz. Hastaların çoğu zeka ve yetenek bakımından normaldir.
Yarık dudak ve damaklı bebeklerde emme problemi olduğundan özellikle beslenmeye dikkat etmek gerekir. Kontrollerde bebeğin uygun kiloda olup olmadığı bakılmalıdır. Bu bebekler sık sık gaz yutabilmektedir. Bu bebeklerin ağız ve burun boşlukları arasında bağlantı olduğundan besleme sırasında mama veya sütün solunum yollarına kaçabilme ihtimali vardır. Böyle bir durumda akciğer enfeksiyonu gibi sorunlar yaşanmaktadır. Sık orta kulak iltihabı riski vardır.
Bebeği beslerken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır:
- Ucu kesik emzikler veya özel biberonlar
- Şırınga ile besleme
- Kaşıkla besleme
- Yemekte ve sonrasında başın 45 derecede tutulması önemlidir.
Plastik cerrahi olarak bu hastaların yarık dudak onarımlarını 3-6 ay içinde, yarık damak onarımlarını 12-18 ay içinde yapmaktayız. Bu çocukların zamanında ameliyat edilmesi önemlidir. Çünkü zamanında ameliyat olmayan çocuklarda psikolojik ve sosyal sorunlar başlayabilmektedir. Yarık dudak ameliyatı genellikle 2-6 ay arası yapılmakta; yarık damak ameliyatı ise 12-18 ay arası yapılmaktadır. Erken dönemde damak onarımı yapılırsa oluşan skar dokusu yüz gelişimini olumsuz etkilemektedir. Geç dönemde damak onarımı yapılırsa konuşmanın düzelmesi zorlaşacaktır.
Ameliyat öncesi yarığın genişliği ve tipi, uygulanacak cerrahi yöntem, anestezinin tip ve olası riskleri, iyileşme dönemi, ameliyat sonrası izlenecek yollar hakkında aileye bilgi verilmektedir. Ameliyat öncesi ve sonrasında bebeğin nasıl besleneceği detaylı bir şekilde konuşulmaktadır.
Dudak ve damak yarığı ameliyatlarından sonra hastanın 18-20 yaşlarına kadar ek bazı ameliyatlar olması gerekebilmektedir. Burun kanatlarında sorun varsa bunu düzeltmeye yönelik ameliyatlar, diş arkında eksiklik varsa 8-10 yaşlarından sonra kemik transferi yapılabilir. Bu hastaların genellikle burun yapıları bozuk kalmaktadır. Nihai burun şeklini vermek üzere burundaki kıkırdak ve yumuşak doku şekil bozukluklarını düzeltmek için genellikle 18 yaşından sonra burun estetiği ameliyatı gerekmektedir. Burun estetiği ameliyatından önce hastanın beklentileri, uygulanacak ameliyat tekniği ve ameliyat sonrası uygulanacak tedaviler hasta ile konuşulmaktadır.
