Unutkanlık, Alzheimer dışında çok sayıda başka hastalığa da bağlı olabilir. Peki acaba unutkanlık nedir?
Unutkanlık için yapmanız gerekenler
Bellek beynin çok önemli bir işlevidir ve değişik beyin bölgelerinin koordine çalışması ile oluşur. Burada bellekte saklanacak bilginin sık tekrarı, uyku gibi değişik faktörler de rol oynar. Peki unutkanlık neden olur? Unutkanlık, bellekte bulunan bilgilerin bir şekilde yok olması sürecidir. Bu bazı hastalıklar sonucunda olabilir. Ama her unutkanlık da bir hastalık göstergesi değildir. Genel olarak tekrarlanmayan ve çağrılmayan bilgi unutulur. Dolayısıyla her unuttuğumuz bir hastalığın belirtisi değildir. Bunun yanı sıra bilgi işleme sürecinin istemli veya istemsiz zihin etkisinde de olduğu bilinir. Yani bazen unutmak istediğimiz bir olay ya da kişiyi daha kolay ve çabuk unutabiliriz.
Yukarıda da özetlediğimiz şekilde her unutkanlık bir hastalık değildir. Beynimizde bilgi işleme sürecinde, tamamen fizyolojik olarak yani normal kabul edilen ‘unutmalar’ olabilir. Ama aynı zamanda unutkanlığın bazı hastalıklar için de erken bir belirti olabileceği akılda tutulmalıdır.
Bazı günlük eylemleri yapmakta zorlanma; sık ve rutin yapılan işleri yapmakta güçlük, yakın kişilerin adlarının ve kim olduklarının hatırlanmaması, iş yerinde önceden kolaylıkla yerine getirilen işlevleri yapamama, önemsenmesi gereken durumlarıdır. Böyle bir durumla karşılaşıldığında mutlaka bir tıbbi değerlendirme yapılması gerekir. Çünkü her unutkanlık tedavi edilemeyen bir hastalığın göstergesi değildir. Unutkanlığın belirtisi olduğu bazı hastalıklar tedavi edilebilir. Yeter ki bu durumun tanısı doğru bir şekilde konulsun ve kalıcı hasar oluşmadan tedaviye başlanılsın.
Unutkanlığın, telefon, bilgisayar gibi elektronik cihazların kullanımı ile arttığına dair elimizde net bir kanıt yoktur. Bununla birlikte yoğun ve stresli ortamda çalışma, psikolojik bir takım faktörler bilgi işleme sürecini olumsuz etkiler ve unutkanlığa neden olur. Ama bu unutkanlık, çoğu zaman ciddi bir beyin hastalığının belirtisi değildir.
Unutkanlık Belirtileri
Unutkanlık bir yakınmadır ve belirtidir. Ama her unutkanlık bir hastalık değildir. Dolayısıyla ilk belirlenecek olan ‘unutkanlık’ belirtisinin bir hastalık olup olmadığının belirlenmesidir. Eğer unutkanlık bir hastalık belirtisi olarak belirlenir ise; ikinci yapılacak şey, bunun hangi hastalığa bağlı olarak ortaya çıktığını belirlemektir. Sonraki adımda ise tedavi planlamasının yapılması gerekir. Burada hastalığın ilerlemesinin engellenmesi, eğer olanaklı ise hastalığın tedavi edilmesi, mevcut kapasitenin en iyi şekilde kullanılmasını sağlayacak rehabilitasyon programları ve aile ile bakım yapacak kişilerin eğitimi, yine aileye sosyal ve tıbbi destek, oluşturulması gereken tedavi planlamasıdır.
Unutkanlık neden olur?
Bütün unutkanlıklar Alzheimer değildir. Unutkanlık bir hastalık ise bu Alzheimer dışında çok sayıda başka hastalığa da bağlı olabilir.
Alzheimer hastalığı dışındaki unutkanlık nedenleri şöyle sıralanır:
- Damar tıkanmaları nedeniyle,
- Tiroit bozukluklarında,
- B12 vitamini, folik asit gibi bazı vitaminlerin veya maddelerin eksikliklerinde,
- Kalp hastalığı, karaciğer hastalığı, böbrek hastalığı gibi başka organların hastalıklarının beyni etkilemesi,
- Parkinson hastalığı gibi santral sinir sisteminin diğer hastalıkları,
- Bunların dışında bazı genetik veya santral sinir sisteminin yıkımına yol açan nadir hastalıklarda da unutkanlık hastalığının erken belirtilerinden biri olarak görülebilir.
Bu nedenle unutkanlığın bir hastalık belirtisi olduğu saptanırsa, çok ayrıntılı bir nörolojik değerlendirme yapmak gerekir.
Unutkanlık durumunda ilk akla gelen hastalıklardan biri hipotiroidi, yani tiroit bezinin yeterli hormon üretememesidir… Hipotiroidi, şikayetlerin tek nedeni olabileceği gibi ağırlaştırıcı bir faktör olarak da bulunabilir. Böyle bir durumda tiroit hormon tedavisi ile hastanın yakınmaları kısmen ya da tamamen düzelebilir.
Vücutta tiroit hormon düzeylerinin düşüklüğü hafıza ve öğrenme ile ilgili sorunlara neden olabilir. Hipotiroidi olan hastalar sıklıkla ama hafif derecede zor ve yavaş anlama, konsantre olamama, yakın geçmişe ilişkin hafıza kaybı gibi yakınmalar bildirirler. Bu şikayetlere halsizlik, soğuğa tahammülsüzlük, kabızlık, ciltte kuruma, kilo alma gibi tipik hipotiroidi belirtileri de eşlik edebilir.
İş ve Sosyal yaşam etkiler
İster çalışma veya yaşam koşullarına bağlı olarak ortaya çıksın isterse de bir hastalık belirtisi olsun, unutkanlık hem sosyal yaşamı hem de iş yaşamını etkileyen önemli bir faktördür. Eğer unutkanlık bir hastalık belirtisi olarak ortaya çıkmış ise bu durumda çalışma yaşamının etkilenmesi daha şiddetli olur ve mümkün olduğunca iyi yönetilmelidir. Unutkanlığa yol açan her hastalığın ne olduğuna bağlı olarak her yaş grubunda görülebilir.
Unutkanlık için bunlara Dikkat!
Sadece unutkanlık için değil, beynin genel olarak sağlıklı olması için bazı beslenme önerileri önemlidir. “Unutkanlık için ne yemeli?” sorusuna; diyette tuzun kısıtlanması, damar sertliğine yol açacak gıdalardan kaçınılması, alkol ve tütün kullanılmaması, özellikle B vitaminleri, demir, magnezyum olmak üzere beynimiz için gerekli elementlerin yeterli miktarda alınması gibi sinir sistemimizin sağlıklı olması için uygun beslenme önerileri verilebilir.
Yaşam koşullarındaki olumsuzluk, beslenmedeki yanlışlar, yetersiz uyku, unutkanlığı arttıran önemli nedenlerdir.
Beslenme ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi, sağlıklı bir beyin için ön şarttır. Bunun için yukarıda belirtilen beslenme önerilerine uyulması, sigara ve alkolde uzak kalınması, egzersiz ve düzenli, yeterli miktarda ve sağlıklı uykunun uyunması sağlıklı bir beyin için gereklidir.
Sık sık unutmaya başlayan kişiler mutlaka bir nörolojik değerlendirme yaptırmalıdır.
