Kök hücre üzerine çalışmalar yapan Prof. Dr. Zafer Gülbaş, Türkiye Kök Hücre Bağışı Farkındalık Araştırması sonuçlarını açıkladı. Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesinde gereçekleştirilen araştırmaya katılan katılımcıların yüzde %87‘si kendisi dâhil çevresinde herhangi birinin kök hücre bağışçısı olmadığını belirtirken, katılımcıların %76‘sı kök hücre bağışçısı olabileceğini dile getiriyor.
Kök hücre bağışı farkındalık araştırmasından dikkat çekici sonuçlar
Araştırma, Türkiye‘nin 7 coğrafi bölgesindeki şehirlerden toplam 900 kişi ile gerçekleştirildi. %57‘sinin erkek, %43’ünün kadınlardan oluştuğu araştırma grubunun %43’ü lise mezunuyken, %30‘u da üniversite mezunu.
- Katılımcıların %25‘i löseminin tüm yaş gruplarında ortaya çıkabileceği düşüncesinde. Kadınlarda ve sosyoekonomik olarak daha yüksek gruptaki kişilerde bu oran daha yüksek.
- Katılımcıların %72‘si ise löseminin çocuklarda görülen bir hastalık olduğu algısına sahip.
- Katılımcıların %61‘i herhangi bir lösemi türünü bilmediğini ifade ediyor.
- Katılımcıların yalnızca %25‘i löseminin her yaşta görülebileceğini biliyor.
- Katılımcıların %65‘i löseminin kısmen ya da tamamen tedavi edilebilir bir hastalık olduğu düşüncesinde,
- Katılımcıların %17‘si löseminin herhangi bir tedavisi olup olmadığını bilmiyor.
- Katılımcıların %73’ü kök hücre bağışını daha önce duyduklarını belirtiyor. Ancak genel olarak, katılımcıların %41‘inin kök hücre bağışı ile ilgili hiçbir bilgisi yok.
- Katılımcıların %72‘si ise hangi kanser türlerinin tedavisinde kök hücre bağışı yapılabileceği hakkında bilgi sahibi değil veya yanlış bilgiye sahipler.
Donör olma konusunda en büyük iki çekince
Araştırmaya göre katılımcıların donör olmanın en büyük iki çekincesi: Kalıcı yan etkiler olacağı (%34) ve işlem sırasında canın çok yanacağı (%32).
Araştırmada;
- Katılımcıların %87‘si kendisi dâhil çevresinde herhangi birinin kök hücre bağışçısı olmadığını belirtiyor.
- Katılımcıların yalnızca %32‘si kök hücre bağışının nerede ve nasıl yapıldığı hakkında bilgi sahibi.
- Katılımcıların %76‘sı kök hücre bağışçısı olabileceğini dile getiriyor.
Kök hücre bağışıyla birçok hasta yaşama tutunuyor ve iyileşiyor
Dr. Gülbaş şunları söyledi: “Her organın bir kök hücresi vardır. Ama bugün için kök hücrenin en çok konuşulduğu kısım hematopoetik(kan yapıcı) kök hücre dediğimiz kemik iliğindeki kök hücredir. Kök hücreyi bağışlamanın önemi şudur: Kişinin lösemi, lenfoma, aplastik anemi, myeloma gibi bir hastalığı olduğu zaman öncelikle bu hastalıklarda ama daha az olarak da başka hastalıklarda kök hücre nakli yapılarak hastaların hastalığı ortadan kaldırılıyor ve yaşamı kurtuluyor. Dolayısıyla kök hücre bağışlarsanız birçok hastalıklı kişinin tekrar yaşama tutunmasını ve iyileşmesini sağlarsınız. Bu yüzden kök hücre bağışı çok önemlidir ve bu hastalıklarda kök hücre nakli dışında başka bir tedavi yöntemi başarısı genellikle de azdır.”
Ülkemizde yılda 5000’e yakın kişi kök hücre bağışı bekliyor
Türkiye’de TÜRKÖK ismiyle T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından kurulan Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi‘nin son beş yılda önemli bir başarıya imza attığını dile getiren Prof. Dr. Zafer Gülbaş sözlerine şöyle devam etti: “Şu anda Türkiye’de 700.000’in üzerinde bağışçı bulunuyor. Fakat bu sayının artırılmasında fayda var. Bu sayıyı daha da yükselttiğimiz zaman, daha çok insanın yaşamını kurtaracağız. TÜRKÖK‘teki sistemin işleyişi ve bağış oranları gerçekten gurur verici. Sağlık Bakanlığımızın şu andaki bu konuyu işleyişi ise dünyaya örnek bir işleyiş diyebiliriz. Dünyada ise 25 milyon kök hücre bağışçısı var yani diğer ülkelerde yeterince farkındalık var. Dünyada en büyük kök hücre bağış programı Almanya’da ve 5 milyona yakın bağışçıları var. Bizim Almanya kadar nüfusumuz var ancak bağışçı sayımız 700.000 civarında. Dolayısıyla hedefimiz bu sayıyı 5 milyonlara doğru çıkarmak olmalı, bağışçı sayımızın artması gerekiyor dolayısıyla farkındalığı artırıcı programlar, projeler kök hücre bağışı farkındalığa önemli katkı sağlayacaktır. Ülkemizde yılda 5000’e yakın kişi kök hücre bağışı bekliyor.”
Kök hücre bağışı bu hastalıklar için gerekiyor
Prof. Dr. Zafer Gülbaş: “Kök hücre bağışı lösemi, lenfoma ve aplastik anemide özellikle gereklidir. Kronik lösemi türlerinde, geliştirilen yeni ilaç tedavileri sayesinde hastaların sadece yüzde 5 ila yüzde 10‘unda kök hücre bağışı gerekli oluyor. Aplastik anemili hastaların ise yüzde 30 ila 40’ında bağış gerekli oluyor. Esas olarak kök hücre bağışı, kemik iliğinin yeterli sayıda sağlıklı kan hücresi üretemediği miyelodisplastik sendromda ve akut lösemilerde gereklidir. Bu hastalıklar esas olarak kök hücre nakli uyguladığımız hastalar” dedi.
Kök hücre bağışında doğru bilinen yanlışlar
Kök hücre bağışı konusunda doğru sanılan yanlışlar olduğunu ifade eden Prof. Dr. Zafer Gülbaş sözlerini şöyle sürdürdü: “Kök hücre bağışında bulunduğunuz zaman tekrar bu hücreleri yerine koyamayabilirsiniz, sizi de kanserli hale getirebilir ve kanınızdaki hücreler eksilebilir gibi yanlış bilgiler var. Bunlar toplum arasında çok konuşuluyor ancak hiçbiri doğru değil. Türkiye Kök Hücre Bağışı Farkındalık Araştırması’nın da farkındalığı ortaya koymasını ve bu konuya dikkat çekmesini çok faydalı buluyorum.
Bağış yapan kişiler bağışı iki şekilde yapabilir; birincisi kemik iliğinden yapılıyor bir diğeri kol kanından yapılıyor. Özellikle aplastik anemi ve kronik myeloid lösemide, çocuklarda görülen bazı hastalıklarda kemik iliğinden kök hücre toplama fayda sağlıyor. Bunun dışında kök hücre toplama işlemini koldan yapıyoruz. Kemik iliğinde olan kök hücrelerin koldaki miktarının artması için beş gün boyunca sabah ve akşam iğne veriyoruz. Beş günün sonunda kök hücreler kemik iliğinden kana geçiyor. Bir koldaki damara iğne ile giriyoruz, kan hücre ayırıcı cihazın içine geliyor ve kök hücreleri bunun içinde ayırıp geri kalan kanın hepsini öbür koldan hastaya geri veriyoruz. Hasta işlem bittiğinde yürüyerek gidiyor, işine dönüyor. İşlem 3,5 saat kadar sürüyor ve kişi bu hücreleri ortalama iki hafta içinde yerine koyuyor. Vücudundan eksilen herhangi bir şey olmuyor diğer böbrek nakli, karaciğer nakli gibi durumlardaki gibi bir organı verip o organın eksilmesi durumu söz konusu olmuyor.”
Yaşam kurtarmak istiyorsanız kök hücre bağışında bulunun
Özellikle 20 ve 40 yaş arasındaki kişiler, birisinin yaşamını kurtarmak istiyorlarsa ve bunun coşkusunu yaşamlarında hissetmek istiyorlarsa muhakkak Kızılay’ın kan merkezlerinde gönüllü kan bağışı programlarına kayıt olsunlar vurgusu yapan Prof. Dr. Zafer Gülbaş: “Bu kayıtla beraber check up da uygulanıyor. Bu işlem sırasında hepatit B ve birçok test yapılıyor, yine kök hücre toplanacağı zaman ayrıntılı check up sağlanıyor. Bu check up normalden çok daha ayrıntılı yapılıyor ve eğer kişiye zarar vereceği tespit edilirse bağış yapmasına izin verilmiyor. Dolayısıyla donörün en yakın kan merkezine gidip, kök hücre bağış programına dahil olarak gerekli prosedürleri yerine getirmesi gerekmektedir” dedi.
(BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
