Endometrium kanseri endometrium olarak isimlendirilen rahim iç zarının kanseridir. Rahim, alt kısımda vajinaya uzanan serviks (rahim ağzı) ve üst kısımda gövde olarak adlandırılan iki kısımdan oluşur. Gövdenin de iki kısmı vardır. İç kısmına endometrium denir. Hemen hemen tüm endometrium kanserleri endometriumun salgı yapan hücrelerinden oluşur ki bu kanser türüne endometrium adenokarsinomu denir. Diğer kanser türleri daha nadir görülür.
Kadınlardaki tüm kanserler arasında dördüncü sırada olup, aynı zamanda en sık görülen kadın üreme sistemi kanseridir. Rahim kanseri genellikle menopoz sonrası yıllarda ortaya çıkmaktadır. Genellikle 50-60 yaşları arasında görülür.
Rahimiçi Kanseri (Endometrium) sebepleri nelerdir?
Endometrium kanserine neyin sebep olduğunu tam olarak bilemiyoruz, ancak bu hastalıkla ilişkili bazı risk faktörleri vardır. Birçok endometrium kanseri hormon bağımlıdır. Bir kadındaki hormon düzensizliği endometrium kanserine sebep olabilir. Endometrium kanserinde bilinen risk faktörleri erken yaşta başlayan adet, gecikmiş menopoz, infertilite (kısırlık) ve obezite (şişmanlık) gibi kadında östrojen miktarını artıran durumlardır.
Rahim içi Kanseri (Endometrium)kanseri risk faktörleri
1) Toplam adet sayısı:Erken başlayan ve geç yaşa kadar devam eden adet görmek.
2) İnfertilite ve doğum yapmamış olmak:Gebelikte endometriumu koruyan progesteron hormonu artar.
3) Obezite: Obezite östrojen miktarını artırarak endometrium kanseri riskini artırır.
4) Tamoksifen:Tamoksifen meme kanseri tedavisinde kulanılan bir ilaçtır ve endometrium kanseri riskini artırır.
5) Östrojen tedavisi: Menopozdaki kadınlarda menopozal yakınmaların tedavisi için kullanılır (kemik erimeleri, sıcak basmaları). Östrojenin bu etkisini azaltmak için progesteron kullanılır. Östrojen replasman tedavisine doktorunuzla tartışılarak karar verilmelidir. Yıllık kontroller önemsenmelidir. Anormal kanama gibi durumlarda doktora başvurulmalıdır
6) Over hastalıklar: Östrojen miktarını artırarak etki edebilir.
7) Hayvani yağlardan zengin diyet:Bu durum bir çok kanser riskini ve endometrium kanseri riskini de artırmaktadır. Aşırı enerji vermeleri obeziteye sebep olur, ayrıca östrojen düzeylerini artırmak gibi bir etkiside vardır.
8) Şeker hastalığı.
9) Aile öyküsü:Küçük bir grup endometrium kanseri vakaları ailevi kalıtsallık (genetik geçiş) gösterir. Aile üyelerinde bağırsak ve endometrium kanseri hikayesi olan kadınların genetik yatkınlık açısından genetik danışmanlığa ihtiyacı vardır. Genetik incelemeler riski gösterebilir. Bu kadınlarda endometrium örneklemesi ile tarama yapılmalıdır.
10) Meme ve over kanseri:Meme ve over kanseri olan kadınlar endometrium kanseri açısından yüksek risklidir.
11) Daha önce pelvik ışın tedavisi almış olmak.
Endometrium kanseri nasıl saptanır?
Rutin pelvik muayene ile tanı konulması zordur ve faydalı bir tarama testi yoktur. Birçok kadın belirtileri olunca tanı alır. Kişilerin kendilerini takip etmesi ve anormal durumlarda doktorlarına başvurması gerekmektedir. Bu şekilde erken evrede tespit edilebilir. Bazı durumlarda kanser herhangi bir belirtiye sebep olmadan ilerleyebilir.
Rutin pelvik muayenede smear alınması serviks kanseri için bir tarama yöntemidir, ancak endometrium kanserinin taranmasında çoğu zaman faydalı değildir. Menopoz döneminde tüm kadınlar endometrium kanseri konusunda bilgilendirilmelidir ve anormal kanama gibi durumlarda doktorlarına başvurmalıdırlar.
Endometrium kanserinin semptom ve işaretleri:
Anormal kanama, lekelenme: Özellikle menopoz dönemindeki kanamalara dikkatle yaklaşılmalıdır. Her 10 endometrium kanserli kadından 9’unun değişik tiplerde anormal kanamaları olur.
Kilo kaybı, pelvik ağrı ve kitle.
Kanserden şüphelenildiğinde.
Eğer bir kadında semptomlar oluşursa doktora başvurmalıdır. Doktor risk faktörleri, semptomlar ve aile hikayesini alır ve pelvik muayene yapar.
Kanserden şüphelenildiğinde altta yatan problemin endometrial kanser veya endometrial hiperplazi mi olduğunun anlaşılması için endometrial dokudan örnek alınmalı ve mikroskop altında incelenmelidir.
Endometrial biyopsi: Biyopsi doktorun ofisinde alınabilir. İnce elastik bir tüp yardımıyla rahim içerisine girilerek vakum yaratılarak doku örneklemesi yapılır
Dilatasyon ve küretaj (D&C):Biyopsi doktora kanser olup olmadığını net olarak gösteremeyecek kadar az ise D&C yapılmalıdır. Bu yöntemde rahim ağzı genişletilir ve özel aletlerle rahim içi doku kazınarak örnek alınır. Alınan dokular mikroskop altında incelenerek kanserli dokular bulunmaya çalışılır.
Histeroskopi: Bu yöntem doktora rahim içerisine bakma olanağı verir. Doktor ince bir teleskopla rahim içerisine girerek ve rahim içerisini tuzlu suyla doldurarak anormal kanamaya neyin sebep olduğunu anlamaya calışır. Eğer gerekirse biyopsi de alınabilir.
Diğer test yöntemleri:
Ultrasonografi (SİS):Bu yöntemde vajınaya yerleştirilen ultrasonografi aletiyle rahim içi görüntülenmeye çalışılır. Daha net bir görüntü için rahim içerisi tuzlu suyla doldurulabilir.
Bilgisayarlı tomografi,MRI, PET (Pozitron Emisyon Tomografi) taraması.
Akciğer grafisi.
İntra venöz pyelogram:Böbrek ve idrar yollarının incelenmesidir.
Tam kan sayımı.
Kanda Ca 125:Tedavi sonrası tedavi etkinliğinin takibinde kullanılır.
Tanı sonrası evrelendirme
Rahim kanseri endometrium dokusunda geliştikten sonra kadın üreme sisteminin diğer organlarına da yayılma eğilimindedir. İlk önce rahim ağzı (serviks), tüpler ve yumurtalıklara doğru yayılır. Daha ilerlemiş hastalık durumlarında lenfatik damarlar aracılığı ile vücudun diğer bölümlerine atlar. Bir kanserin lenf veya kan yoluyla yayılması olayına “metastas” denir. Evrelendirme hastalığın ne kadar yayıldığının anlaşılabilmesi için yapılan işlemdir. Endometrium kanserinde evrelendirme cerrahi olarak yapılır. Evreleme, tedavı seçimi için önemli bir kriterdir. Endometrium kanserınde en yaygın kullanılan evreleme FIGO evrelendirme sistemidir. Kabaca tüm kanserler hastalığın yaygınlığına göre 4 evreye ayrılır. Endometrium kanserinde hastalık sadece uterusun korpusuna (gövdesine) yerleşmiş ise evre I, rahim ağzına yayılmış ise evre II, rahmin dışına çıkmış ancak sadece rahme komşu organlara (tüpler, yumurtalıklar) veya büyük damarlar etrafındaki bezelere (lenf bezleri) yayılmışsa evre III, daha uzak organlara (örneğin karın içindeki diğer oraganlara akciğere vs) yayılmışsa evre IV olarak hastalık tanımlanır. Bu evreler ayrıca endi içlerinde de hastalığın yaygınlığının durumuna göre alt gruplara ayrılır.
Evreleme sonrası doktorunuza hastalığınızın evresini anlayacağınız şekilde anlatmasını söyleyiniz.
Endometrium kanseri nasıl tedavi edilir?
Tedavi kesinlikle kanserle ilgilenen jinekologlar (jinekolog onkolog) tarafından planlanıp yapılmalıdır. Endometrium kanseri tanısı konulduktan sonra başlıca 4 tedavi seçeneği vardır. Cerrahi, radyoterapi, hormonal tedavi ve kemoterapi. Cerrahi tedavi bir çok endometrium kanserinde ana ve ilk tedavi yöntemidir. Ancak bazen bu tedavi yöntemlerinin kombinasyonu kullanılabilir. Tedavi seçimi kanserin evresine göre değişir.
1) Cerrahi tedavi: Endometrium kanseri tedavisinde değişik cerrahi tedavi yöntemleri vardır. Temel cerrahi yaklaşım rahim ağzının, rahmin, yumurtalıkların ve tüplerin çıkarılmasını içeren cerrahi yöntemdir ki buna abdominal histerektomi ve bilateral salpingooforektomi denir
Endometrium kanserinin evre 1A ve 1B dışındaki evrelerinde lenf nodu örneklemesi (büyük damarlar etrafındaki lenf bezlerinin bir kısmının alınması) yapılır ve lenf nodlarında kanser hücreleri araştırılır.
Yan etkiler: Tüm bu cerrahi yöntemler hastanın bir daha çocuk sahibi olmasını engeller. Cerrahi tedavinin diğer yan etkileri kanama, yara yeri enfeksiyonu, idrar yolları ve barsak yaralanmasıdır.
2) Radyoterapi: Radyoterapi yüksek enerjili ışınlar sayesinde kanserli hücrelerin öldürülmesidir. Vücut dışında uygulanabileceği gibi (eksternal radyoterapi), hazneden de uyugulanabilir (barakiterapi).
Eksternal radyoterapinin başlıca komplikasyonları deride renk değişiklikleri, ishal, idrar yolu problemleri, haznede daralma ve cinsel ilişki sırasında ağrı, erken menopoz, pelvik kemiklerde zayıflamadır.
Radyoterapi kullanım nedenleri genelde rahmin gövdesi dışına yayılmış olmasıdır. Ayrıca tümörün, rahmin dış zarına yaklaşmış veya burayı tutmuş olması, tekrarlama riski yüksek hücre tipinden gelişmiş olması radyoterapi uygulamasının diğer nedenleri olarak sayılabilir.
3) Kemoterapi:Endometrium kanserinde kemoterapi ileri evrelerde (özellikle evre III ve evre IV) bir tedavi seçeneğidir. Cerrahiden sonra radyoterapiyle beraber kullanılabilir. Kemoterapi kanser hücrelerini öldürmek için kullanılan ilaçlardır. Kullanılan ilacın tipine göre değişmekle birlikte bulantı, kusma, saş dökülmesi, enfeksiyonlara yatkınlık, kolay yorulma gibi yan etkileri vardır. Birçok yan etki tedavi sonrası geçer.
4) Hormonal tedavi: Hormonal tedavide progesteron benzeri ilaçlar kullanılır. Bu hastaların tedavisinde uygulanan yumurtalıkların alınması tedavisi veya radyoterapi sonrası yumurtalıkların baskılanması östrojen miktarını azaltır ve kanser hücrelerinin büyümesini azaltır.
Doğurganlığı Koruyucu Tedavi
Endometrium kanseri hasta eğer doğurganlık döneminde ve çocuk doğurmak istiyorsa, doğurganlığı koruyucu tedavi bir tedavi seçeneği olabilir. Ancak bu tedavi seçeneği belli şartlarda uygulanmalı ve riskleri kesin olarak bilinmelidir. Bu tedaviye karar verecek olan tüm riskleri anladıktan sonra hastanın kendisidir. Eğer bu tedavi seçilmiş ise tedavi bir an önce başlanmalı ki burada tedavi tam küretaj dediğimiz rahim iç zarının alınması gereken kesiminin tümüyle alınması ve yüksek doz hormonal tedavidir, tedavi sonrası bu hastaların takibi özellik istediğinden bunlar yakından izlenmelidir. Tedavi sonrası gebelik süreci olabildiğince erken başlatılmalı ve gebelik sonrası endometrium kanserinin tedavisi kesin olarak yapılmalı; yukarıda bahsedilen rahim çıkartılması ve ek cerrahi tamamlanmalıdır.
Hastalığın Tekrarlamasında Uygulanması Gereken Tedavi
Her kanserde olduğu gibi endometrium kanserinin de tekrarlama riski vardır. Tekrarlama riski hastalığın evresine, köken aldığı hücre tipine ve hücrelerin derecesine göre değişir. Hastalığın nerede tekrarladığı ve ilk tedavinin ne olduğu nüksteki tedavi sürecini belirleyecektir. Buna göre tekrar cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi tek başına veya değişik birlikteliklerle kulanılabilir. Ancak cerrahi uygulanacaksa arkasından kemoterapi veya radyoterapi uygulanmalıdır.
Endometrium kanserinin evresinin sağ kalıma etkisi:
Endometrium kanserinde sağ kalım 5 yıllık sağ kalım oranlarıdır. Başka sebeplerden ölen hastalar dahil edilmez.
EvreSağ kalım oranları
I81% – 91%
II71% – 79%
III30% – 60%
IV15% – 17%
Bu sayılar ortalama değerlerdir. Unutulmamalıdır ki her hastanın durumunu istatistiksel olarak kestirmek çok zordur ve her hasta kendi çerçevesinde değerlendirilmelidir.
Tedavi sonrası takip
Tedavi sonrası takipler çok önemlidir. İlk 3 yılda takipler 3-6 ayda bir yapılır. Tekrar ortaya çıkan hastalıkların % 75’i ilk 3 yıllık takiplerde teşhis edilmektedir.
Takip vizitleri pelvik muayene ve büyümüş lenf bezleri açısından muayeneyi kapsamaktadır ayrıca doktor tarafından şikayetlerin sorgulanması da yapılır. Pap smear testi vajinanın üst kısımlarındaki olası kanser hücrelerini gözetmek için faydalı olabilir.
Yapılan muayene kanserin tekrarladığına işaret ederse bilgisayarlı tomografi, ultrasonografi, CA125, kan sayımı veya biyopsi gibi testler gündeme gelir. Çalışmalar herhangi bir şikayeti olmayan hastaların takiplerinde rutin kan sayımı ve görüntüleme testlerine gerek olmadığını göstermiştir.
