Rahim ağzı (serviks) kanseri Human Papilloma Virüs (HPV) ile çok yakından ilişkili bir kanserdir. Rahim ağzı kanserlerinin neredeyse tamamında bu virüs saptanmaktadır. Bu yüzden bu virüse karşı geliştirilecek aşının bu kanseri önleyeceği düşünülmüştür. HPV virüsü cinsel temasla insanlar arasında geçer, aşının amacı ise bu geçişi önlemek ve bu sayede kanseri önlemektir. İnsanların aslında çoğu HPV virüsü ile enfektedir fakat bu enfekte olan kişilerin çok az kısmında kanser gelişir. Ülkemizde Nisan 2007 yılından itibaren kullanılmaktadır. Bu aşı canlı virüs içermez, virüse benzer partiküller (VLP) içerir. Kadınların %80’i hayatlarının herhangi bir döneminde HPV virüsü ile enfekte olurlar. Virüs cinsel organların teması ve cinsel ilişkiyle bulaşabileceği gibi, cinsel bölgelere diğer cilt bölgelerinin veya ağızın temasıyla da bulaşabilir. Havuz, deniz, havlu v.b aracılığıyla bulaştığı gösterilmemiştir.
Rahim ağzı kanserine sebep olabilecek onlarca tür HPV virüsü vardır. Aşılar bu virüslerin hepsine karşı koruma sağlamaz sadece en sık rastlanılanlara karşı koruma sağlar o yüzden aşıların bütün serviks kanserlerini önlemesi mümkün değildir. Şu anda ülkemizde Gardasil® (kuadrovalan aşı, Tip 6, 11, 16, 18 ‘e karşı) ve Cervarix® (bivalan aşı, Tip 16, 18 ‘e karşı ) isminde iki HPV aşısı vardır.
HPV aşısı koruyucu bir aşı olup tedavi edici özelliği yoktur. Yani aşı daha önceden Tip 6, 11, 16 ve 18 HPV ile karşılaşmış kişilerde hastalığı tedavi edici özelliğe sahip değilidir. Bu viruslerle karşılaşmadan önce yapıldığında ise bu tiplere karşı koruyuculuğu %100’e yakındır. Fakat bu 4 tip HPV dışındaki tiplere karşı koruma sağlamaz.
HPV tip 16 ve 18 serviks kanserlerinin %70’i ile ilişkilidir. HPV tip 11 ve 16 ise genital siğillerin (kondilom) %90’ı ile ilişkilidir. Bu aşı aynı tip HPV virüsleriyle ilişkili vajina ve vulva kanserine karşı da koruma sağlayabilir.
Aşı kimlere önerilmektedir?
HPV aşısı şu an 9 – 26 yaş arası kız çocukları ve kadınlara önerilmektedir. Daha önce cinsel hayatı başlayan ya da başlamayan, evli veya bekar farketmeksizin herkese bu yaş aralığında önerilmektedir fakat yaş ilerledikçe ve cinsel partner sayısı arttıkça aşının etkinliği azalacaktır.
Türk servikal kanser çalışma grubu hedef kitle olarak 11-12 yaş kız grubunu belirtmiştir, yakalanan (catch-up) aşılama için 13-26 yaş kız grubunu ve kişisel aşılama için 55 yaşına kadarki kadınları belirlemiştir.
HPV aşısı nasıl uygulanır?
Gardasil 0-2-6. aylarda olmak üzere toplam 3 dozda 6 ay içinde uygulanır. İlk dozdan 2 ay sonra ikinci doz yapılır. İkinci dozdan 4 ay sonra üçüncü doz yapılır.
Cervarix 0-1-6. aylarda uygulanır.
Aşılar koldan IM (intramuskuler, kas içine) uygulanır. Diğer aşılarla birlikte uygulanmasıyla ilgili bilgi yoktur. Basit enfeksiyonların varlığında uygulanabilir.
Aşılama öncesinde Pap smear testi yapılması, HPV DNA testi yapılması veya daha önce yapılmış smear testlerinin normal olması gerekmemektedir.
Aşının yan etkisi var mıdır?
HPV aşısı oldukça güvenilir bir aşıdır. Aşı uygulanan kolda nadiren ağrı, şişlik, kızarıklık görülebilir. Bazı hastalarda nadiren baş dönmesi, göz kararması, halsizlik, yorgunluk, ateş, bulantıya yol açabilmektedir.
HPV aşısının etkisi ne kadar sürer?
Şu ana kadar yapılan çalışmalar 5 yıllık koruyuculuğun olduğunu göstermektedir. Etkinin 5 yıldan uzun sürüp sürmediği ve 5 yıl sonunda ek doza gerek olup olmadığı yapılacak yeni çalışmalarla belirlenecektir. Etkinin 10 yıla kadar sürebileceği tahmin edilmektedir.
Aşı sonrası smear takipleri yapılmalı mı?
Aşı şimdilik sadece bazı HPV türlerine karşı etkili olduğundan serviks kanserini kesin olarak engellememektedir. Dolayısı ile aşı olan kişilerin yıllık smear kontrollerine aynen aşı olmamış kişiler gibi devam etmeleri gerekmektedir.
HPV aşısı gebelerde ve emzirenlerde yapılabilir mi ?
Aşının gebe kadınlarda ve bebeklerindeki etkileri konusunda yeterli veri yoktur bu yüzden aşılamaya gebelik döneminde başlanmamalıdır. Eldeki sınırlı veri herhangi olumsuz bir etkiyi işaret etmemekle birlikte gebe kadınlarda HPV aşısı önerilmemektedir. Fakat gebe olduğunu bilmeden aşı olmuş kadınlarda aşının gebeliğe karşı bir olumsuz etkisi görülmemiştir.
Eğer gebelik sırasında bilmeden aşının ilk dozu yapılmışsa diğer dozlara devam edilmemeli ve gebelikten sonra ilk dozdan başlayarak 3 doz aşı yapılmalıdır. Eğer gebelik sırasında aşının ilk 2 dozu yapılmışsa 3. doz gebelikten sonra emzirme döneminde yapılmalıdır.
Emzirme döneminde aşı güvenle yapılabilir.
Erkekler aşılanmalı mı?
HPV virüsü cinsel temasla bulaşan bir virüstür ve sadece kadınlara değil erkeklere de bulaşabilir, erkeklerde siğillere neden olabilir. Bu erkeklerden başka kadınlara bulaşarak o kadınlarda siğil ya da kansere neden olabilir. Bu yüzden erkeklerin aşılanarak virüsle enfekte olmaları önlenirse dolaylı olarak kadınların enfekte olması da engellenmiş olur. Fakat bu konuyu kanıtlayacak yeterli bilimsel çalışma günümüzde henüz yoktur dolayısıyla erkeklere şu an için aşı önerilmemektedir. İlerleyen yıllarda yeni çalışmalar belki bu yaklaşımı değiştirebilir. Şu an birkaç ülkede erkek aşılaması uygulanmaktadır ve ülkemizde böyle bir uygulama yoktur.
HPV aşısı önerilen yaş grubununda değilseniz rahim ağzı kanserinden korunmak için başka neler yapabilirsiniz?
HPV virüsü cinsel temasla geçen bir virüstür, bu yüzden cinsel ilişki sırasında kondom kullanılması virüsün geçişini engelleyecektir. Özellikle çok eşli olmak virüs geçiş riskini daha da arttırır. Sigara serviks kanseri riskini arttırır. Hiçbir şikayetiniz olmasa bile yılda bir doktor muayenesi ve smear testi yaptırmanız serviks kanserinden korunmanız da önemli yer tutar. Cinsel ilişki sonrası lekelenme yada kanama olması, adet aralarında düzensiz lekelenmeler olması, cinsel ilişki sırasında ağrı olması gibi herhangi bir şikayetiniz olduğunda da geciktirmeden bir an önce doktorunuza başvurmalısınız.
