Yeni doğanda en çok rastlanılan sorunlardan biri olan pişik, her yaş grubunda görülebilen bir cilt hastalığıdır. Özellikle sıcak havalarda aşırı terlemeye bağlı olarak gelişen pişik, ciltte sürtünmenin yüksek olduğu bölgelerde, aşırı kilolu kişilerde, hassas cilde sahip olanlarda, yatağa bağımlı hastalarda daha sık görülür. Tedavi edilmeyen pişik ciltte açık yaralara neden olabilir.
Pişik nedir?
Tıbbi adı amonyak dermatiti olan pişik, özellikle popo, cinsel organların dışı ve kasık çevresindeki cildin amonyak nedeniyle tahriş olmasına denir. Normal şartlar altında idrarda amonyağın bir türevi olan üre bulunur. Ürenin cildi tahriş edici özelliği yoktur. Ancak bebeğin alt bezi sık sık değiştirilmez ve idrar uzun süre ciltte kalırsa bazı bakteriler üreyi amonyağa dönüştürür. Amonyak cildi tahriş edici etkiye sahiptir. Candida albicans olarak bilinen bir mantar çeşidi ürenin amonyağa çevrilmesinden sorumludur. Bu mantar çeşidi idrar ve dışkıyı besin olarak kullanır. Nemli ve sıcak bölgelerde mantarın çoğalması için ideal ortamı yaratır.
Pişik nasıl anlaşılır?
Cilt yüzeyinde cildi dış etkenlerden korumaya yardımcı olan ince bir yağ tabakası bulunur. Amonyak yağ tabakasının koruyucu etkisini ortadan kaldırarak cildin tahriş olmasına neden olur. Kasık, genital organ çevresi ve kalça bölgesindeki ciltte kırmızı ıslak bir görünüm, sızlama ve yanma gibi karakteristik etkilere sahip olan pişik hastalığı genellikle bebeklerde alt bezin tene temas ettiği noktalarda görülür. Başlangıçta hafif kabarıklığa sahip kızarmalar şeklinde ortaya çıkan tahrişler, zamanla içi su dolu kabarcık ve küçük şişliklere dönüşür ve acı verici yanmalar şeklinde kendini gösterir. Önlemi alınmayan pişikler enfekte olur ve deri döküntüleri kırmızı parlak bir renge dönüşerek genişler. Genellikle 9-12 aylık bebeklerde görülen cilt hastalığı anüs etrafından başlayarak erkek bebeklerde kasık kıvrımları, testis torbası ve penis altına, kızlarda büyük dudakların üzerinde kızarıklıklar oluşturur. Kabarcıkların oluştuğu bölgelerde yanma, kaşıntı ve batmalar hisseden bebekte huzursuzluk ve ağlama nöbetleri gözlenir.
Pişik nedenleri nelerdir?
Bebeklerde ve yetişkinlerde görülen pişiklerin nedenleri birbirinden farklıdır.
Bebeklerde pişik nedenleri:
- Bebeğin altını temizlerken kullanılan temizlik maddeleri ve ıslak mendil kullanımı bebeğin cildini tahriş ederek pişik oluşturabilir.
- İshal döneminde sık dışkıya çıkılması ve idrar yolları enfeksiyonları pişik oluşumunu kolaylaştıran nedenlerdir.
- Bebeğin alt bezinin geç değiştirilmesi ve yeterince sık değiştirilmemesi bakterilerin çoğalması için ideal ortam yaratır ve pişik oluşumuna neden olur.
- Anne sütünden mamaya ve ek besinlere geçilmesi bebeğin idrar ve dışkı ph’ında değişiklik yaratır ve bu durum pişik oluşumuna neden olabilir.
- Hastalıklarda kullanılan antibiyotik tedavileri, bebeğin diş çıkarma dönemi ve egzama gibi hastalıklar pişik oluşumuna neden olabilir.
- Bazı kalıtsal hastalıklar ve çinko yetersizliği de bebeklik döneminde pişiğe neden olan faktörlerdir.
Yetişkinlerde pişik nedenleri:
- Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde yaşanan mantar enfeksiyonları özellikle kasıkta ve vajinal bölgedeki pişiklerin en önemli nedenidir.
- Kasık ve vajinal bölgedeki enfeksiyonlar, viral kaynaklı olanlar bu bölgelerde döküntülere neden olarak pişik oluşumunu tetikler.
- Cerrahi işlemler, bakteriler ve hijyen kurallarına uyulmaması da yetişkinlerde görülen pişiğin en önemli nedenleri arasındadır.
Pişik nasıl engellenir?
Pişiği engellemek için uyulması gereken en önemli kural hijyendir. Bebek bezinin bağlandığı alanın temiz, serin ve kuru tutulması gerekir. Bebeğin altı sık aralıklarla temizlenmeli ve mümkün olduğunca sık havalandırılmalıdır. Altı değiştirilen bebeğin 10-15 dakika boyunca altı bağlanmadan cildinin havayla temas etmesi sağlanmalı ve bel bölgesi fazla sıkılmadan bez içine hava geçişine izin verilmelidir. Bebeğin boyu ve kilosuna uygun bez kullanımı pişik oluşumunu engelleyen bir diğer önemli faktördür. Bebeklerin alt bölgesi temizlenirken temiz bir pamuk ılık suya batırılarak kullanılmalıdır. Parfüm ve kimyasal madde içermeyen dezenfektan bir sabun ya da sadece su ile idrar ve dışkı arındırılmalıdır. Yumuşak bir havlu yardımıyla bebeğin alt bölgesi iyice kurulanıp havalandırıldıktan sonra bezi bağlanmalıdır. Cildin nefes almasını sağlayan kıyafetler kullanılmalı ve bebeğin yeterli su tükettiğinden emin olunmalıdır. Emziren annelerin antibiyotik gibi ilaçların kullanımına ve bebeğin beslenmesine dikkat etmesi pişik oluşumunu engellemeye yardımcı olur.
Pişik nasıl geçer?
Pişik olan bölgenin hijyenine dikkat edilmesi ve kuru kalmasının sağlanması pişiğin birkaç gün içinde geçmesini sağlar. Tahriş olan bölgeye çinko içeren losyon ve kremler kullanılabilir. Birkaç gün içinde alınan önlemlere rağmen kızarıklık ve şişkinliklerde herhangi bir iyileşme olmazsa mutlaka aile hekimine ya da çocuk doktoruna gitmekte fayda vardır. Çocuk doktorunun önerdiği pişik için krem ve ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır yetişkinlerde pişik tedavisi nedene göre yapılır. Genellikle mantar enfeksiyonuna bağlı olarak gelişen pişik için kulaktan dolma ilaç kullanımı hastalığın derecesini artırabilir.
