Panik atak, ani başlayan, kısa zaman süren (ortalama 10 dakika, maksimum 30 dakika), bir anda şikayetlerin çok yoğunlaşarak en şiddetli haline geldiği kişinin bedeninde bir anda hissettiği çarpıntı, terleme, titreme vb gibi aşağıda tanımlanan 13 bedensel belirtinin en az dördünün eşlik ettiği ve buna yoğun korkunun (ölüm korkusu, kalp krizi geçireceğim korkusu, bayılacağım, aklını yitireceği-çıldıracağı korkusu) eşlik ettiği durumdur. Hastalar bedensel belirtileri genelde yoğun yaşarlar ve buna korkunun eşlik etmesi de genelde yoğundur. Hastalar tarafından kriz, atak, nöbet şeklinde tanımlanabilen durum tıbbi literatürde panik atak olarak adlandırılır.
- Panik atak
- Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması
- Terleme
- Titreme ya da sarsılma
- Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma durumu
- Soluğun tıkanması durumu
- Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
- Bulantı ya da karın ağrısı
- Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma durumu
- Terleme, titreme, ürperme ya da ateş basması durumu
- Uyuşmalar
- Gerçek dışılık (kendinden kopma ya da yabancılaşma durumu)
- Denetimi yitirme ya da çıldırma korkusu
- Ölüm korkusu
PANİK ATAK TİPLERİ NELERDİR?
Panik ataklar ile ilgili yapılan çalışmalarda genellikle panik atak semptomları solunumsal, nokturnal, korkusuz, bilişsel, vestibüler olmak üzere beş grupta yer almaktadır.
Solunumsal Alt tip
Nefes alıp verme ile ilgili belirtilerin ön planda olduğu panik ataklara solunumsal tip panik atak denilmektedir. Solunumsal alt tipte en son panik atağında nefes darlığı, soluğun kesilmesi, boğulma hissi, ölüm korkusu, göğüs ağrısı, sıkıntı, uyuşma, karıncalanma belirtilerinden dördünün ön planda olması gerekmektedir. Bu hastalarda ailesel yüklülüğün daha fazla olduğu karbondioksit uyarımı ile daha fazla atak yaşadıkları belirtilmiştir. Solunumsal şikayetleri belirgin olan panik atağı hastalarında astım, bronşit, KOAH gibi solunum hastalıkları, solunumsal olmayan panik atakları olanlara göre daha fazla görülmektedir.
Solunumsal hastalıklar, parsiyel karbondioksit basıncında artışa neden olur. Panik atağa yatkın olan kişide boğuluyorum yanlış alarmına yol açabilir. Karbodioksit artışının tekrarlaması panik ataklara ve panik bozukluğa yol açabilir. Bu da panik ataklara yol açan karbondioksit duyarlılığını arttırabilir. Böylece bir kısır döngü haline gelebilir.
Solunumsal alt tip panik atağı olan hastaların, solunumsal alt tip olamayan hastalara göre çok daha yüksek oranda sağlık hizmeti almak için başvururdukları saptanmıştır. Solunum belirtileri ön planda olduğu için göğüs hastalıkları ve diğer tıbbi hastalık olarak algılanması, tanı karmaşasına yol açabilir, kişilerin bu süreçte kaygılarını arttırabilir, daha çok sağlık harcaması, daha çok yetiyitimine neden olabilmektedirler.
Solunumsal ve solunumsal olmayan panik atağı alt tipleri arasında sigara ve alkol kullanım oranları açısından araştırmalarda farklı sonuçlar bulunmuştur. Bazı çalışmalar solunumsal alt tip panik atağı olan kişilerde sigara ve alkol kullanımının daha yoğun olduğunu göstermiş. Bazı çalışmalar ise böyle bir fark bulamamıştır.
Noktürnal alt tip
Gece kişinin yoğun panik atak belirtileri ile uykudan uyanması halidir. Kişi şikâyetleri oldukça yoğun yaşar. Tekrar bu durumu yaşamamak için uykudan sıkça kaçınır, uyumak istemez. Uyuyunca kötüleşeceğinden korkar. Uykudan kaçınıp uyku problemleri işin içine girince panik ataklar daha da kötüleşir. Çünkü uyku poblemlerinin panik atakları tetikleyici etkisi bilinmektedir. Gündüz panik atakları sonra genellikle noktürnal panik ataklara eşlik eder.
Noktürnal panik atakları olanlarda hastalık çok daha şiddetlidir ve kaçınma davranışları, güvence arayışı da fazladır. Noktürnal panik atağı olanlarda olmayanlara göre daha kontrolü kaybetme, çıldırma hissi, daha fazla boğulma hissi, çarpıntı, ağrı/rahatsızlık, uyuşma, karıncalanma, baş dönmesi görülmüştür.
Korkusuz panik ataklar
Hastalar bazen bedensel belirtileri belirgin olarak yaşarlar ama şaşırtıcı şekilde ölüm korkusu, kontrolünü kaybedeceği, çıldıracağı korkusu vb korkular bedensel belirtilere eşlik etmez. Bu hastalar diğer tıbbi hastalıklar ile daha çok karışmaktadır, ayırıcı tanıda zorluk yaşanmaktadır. Psikiyatri tedavileri daha gecikmektedir.
Bilişsel alt tip
Korkusuz panik atakların tam tersi duruma denmektedir. Bedensel belirtiler çok azdır ama o sırada aşırı korku ve sıkıntı tabloya hakimdir. Beyinde doalaşn korku düşünceleri felaketleştirme düşünceleri hakimdir
Vestibüler Tip
Ataklar sırasında veya arasında baş dönmesinin, denge ile ilgili anormalliklerin olduğu bir alt tiptir. Baş dönmesi ön planda olmak üzere buna bulantı, terleme, titreme, ateş basması eşlik edebilmektedir.
