OSTEOPOROZ (KEMİK ERİMESİ) :
Tanım: Çeşitli sebeplere bağlı olarak kemik mikromimarisinin değişmesi ve kemik kitlesinin azalması sonucunda kırılganlığın artması ile sonuçlanan duruma Osteoporoz denilmektedir. Osteoporoz genel olarak Primer ve Sekonder olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Primer Osteoporoz kadınlarda menapoz, erkeklerde andropoz ve her iki cinste ileri yaşa (Senil) bağlı olarak ortaya çıkan durumdur. Toplumda osteoporozun en sık sebebidir.
Sekonder Osteoporoz ise kemikleri etkileyen hastalıklar ve ilaçlara bağlı olarak herhangi bir yaşta ortaya çıkan kemik erimesidir. Sekonder Osteoporoza yol açan bir çok farklı hastalık bulunmaktadır.
Sekonder Osteoporoz Nedenleri :
- Endokrinolojik Nedenler :
- Cushing Sendromu,
- Akromegali ,
- Hipertiroidi ,
- Hipogonadizm ,
- Hiperprolaktinemi ,
- Hiperparatiroidizm ,
- Tip1 Diyabet ,
- Anoreksia ,
- Porfiri ,
- Hipokalsemi ,
- Vitamin D eksikliği ,
- Genetik Nedenler,
- Gastrointestinal Nedenler ,
- Hematolojik Nedenler ,
- Romatolojik Nedenler ,
- Nefrolojik Nedenler ,
İlaçlar : Çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan bir çok farklı ilaç yan etki olarak kemik erimesine yol açabilmektedir. (Kortizon, Heparin, Tiroid Hormonu , Kemoterapi ilaçları vb)
Osteoporoz Riskini Artıran Durumlar :
- Bayan Cinsiyet,
- Beyaz Irk ,
- İleri Yaş ,
- Düşük Vücut Ağırlığı ,
- Hareketsiz Yaşam ,
- Sigara Kullanımı ,
- Alkol Kullanımı ,
- Aşırı Kahve tüketimi ,
- Erken Menapoz ,
- Diyette yetersiz Kalsiyum ve Vitamin D alımı ,
- Gebelik ,
Tanı Testleri: Osteoporoz kırığa yol açmadığı müddetçe çoğu zaman hastaların hissedeceği ciddi bir semptoma yol açmaz. Bu nedenle risk altındaki kişilerin (Menapoz, Andropoz, Sekonder Nedenler) kırık gelişmeden tanı alabilmeleri için çeşitli tarama yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemler :
- DEXA (Dual Energy X-Ray Absorptiometry)
- CT ( Quantitative Computed Tomography)
- Periferal Ultrasonografi
Bu testler içinde en sık kullanılanı DEXA yöntemidir. DEXA testi sonucunda T skoru değerlerine göre Osteoporoz tanısı konulmaktadır
Normal : T skoru > -1
Osteopenik : -2.5< T Skoru < -1
Osteoporotik : T Sk skoru < -2.5
Ağır Osteoporoz : T Skoru < -2.5 ve Kırık olması
DEXA da T skoru ile birlikte Z skoruda düşük olanlarda sekonder nedenler mutlaka düşünülmelidir. Sekonder Osteoporoz düşünülen kişilerde yukarda sıralanan sebeplere yönelik olarak ileri testler planlanmalıdır.
Tedavi : Osteoporoz gelişimini önlemek ve halihazırda Osteoporozu olan kişilerde hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için düzenli (Haftada en az 3 gün 30-60 dakika) egzersiz yapmak çok önemlidir. Özellikle aktif-pasif ağırlık kaldırılan egzersiz türleri (tempolu yürüme, raket sporları, jogging, Ağırlık kaldırma vb) osteoporozun önlenmesinde faydalıdır. Yüzme gibi sadece kasları çalıştıran egzersizlerin osteoporoz üzerine etkisi daha azdır. Egzersizin yanında beslenmede son derece önemlidir. Diyette mutlaka yeterli kalsiyum (Özellikle süt ve ürünleri ) ve vitamin D alınmalıdır . Sigara, Alkol ve aşırı kahve tüketiminin önüne geçilmelidir. DEXA ölçümlerinde T Skoru < -2.5 olan kişilerde bu önlemlerin yanında ilaç (Farmakolojik) tedaviside düşünülmelidir.
Osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar şu şekilde sıralanabilir :
- Kalsiyum ve Vitamin D
- Bifosfanatlar (Alendronat, Risedronat, İbandronat, Zolendronik asit )
- Rankl inhibitörleri (Denosumab)
- Selektif Estrojen Reseptör Modülatörleri ( Raloksifen)
- Kalsitonin
- Teriparetide (Parathormon Analoğu )
- Strontium Ranelate
- Klasik Hormon Replasman Tedavisi
- Bioidentical Hormon Replasman Tedavisi
Tedavide, yukarıda sınıflanan ilaçlardan kişinin Osteoporozunun derecesine ve diğer sağlık problemlerine uygun olan ilaç seçilir. Bu ilaçların günlük, Haftalık , aylık, 3 aylık ve yıllık kullanıma uygun olan formları bulunmaktadır. Yine ilaçların ağızdan, Burundan ve damardan enjeksiyon şeklinde uygulanan formlarıda mevcuttur.
