Kim daha mutlu ve başarılı bir ilişkiye sahip olmak istemez ki? Herhalde birçok çiftin bu amaçla bir araya geldiğini ve ilişki kurduğunu söylemek çok da yanlış olmaz. Çünkü insanlar sevmek, sevilmek, karşılıklı doyum yaşamak, mutlu olabilmek gibi benzer beklentileri karşılamak amacıyla bir çift ilişkisi içine girmek isterler. Ancak ilişki sırasında beklentilerin herkes için aynı derecede karşılandığını söylemek pek de mümkün değildir.
Peki bu farklılığın sebebi ne olabilir? Bazı çiftler ilişkilerinde daha mutlu ve başarılıyken bazılarının daha mutsuz ve başarısız olmasının sebepleri ne? Bazı çiftler niçin hep aynı döngünün içinde savrulup mutsuz oluyorlar? Daha mutlu ve güçlü ilişkilere sahip olan çiftler nelere özen gösteriyorlar? Ne yapıyorlar da bunu başarabiliyorlar?
İşte bu ve bunun gibi soruların cevaplarını bulmak için çiftler üzerinde uzun yıllar boyunca bilimsel çalışmalar yapan Gottman Çift Terapisinin kurucuları John ve Julia Gottman, bu bilimsel çalışmalardan elde ettikleri veriler ışığında daha başarılı ilişkilere sahip olan çiftlerin neleri yapıp neleri yapmadıkları konusunda önemli verilere ulaştılar. Elde edilen bulgulardan birine göre; daha mutsuz ve başarısız ilişkilere sahip olan çiftler ilişkilerinde 4 yıkıcı etkileşim kalıbını yoğun bir şekilde kullanıyorlardı. Bir diğer deyişle daha mutlu ve başarılı ilişkilere sahip olanlar ise bu 4’lüden oldukça uzak duruyorlardı.
John ve Julia Gottman bu dörtlüye: Mahşerin 4 Atlısı adını veriyorlar ve bu dörtlüyü güçlü ilişkilerin kurulmasını engelleyen bir tür zehir olarak görüyorlar. Onlara göre yolunda gitmeyen ilişkileri yeniden güçlü bir ilişkiye dönüştürebilmek için bu dört atlıyı çiftlerin hayatlarından çıkarıp yerine panzehirlerini koymak şart. Aksi takdirde ilişkilerin zarar görmesi, işlev kaybına uğraması ve son bulması kaçınılmaz.
Peki daha mutsuz ve başarısız ilişkilerin sebeplerinden yalnızca bir tanesi olan bu 4 Atlı nedir? Bu 4 Atlı’yı nasıl değiştirebiliriz?
Mahşerin 4 Atlısı ve Panzehirleri
1.Atlı : Eleştiri
Eleştiri karşı tarafa sen eksiksin, senin negatif yanların var, sen sorunlusun mesajı verir. Ayrıca eleştiren kişi aktif olarak sen dilini kullandığı için karşı tarafı oldukça suçlanmış hissettirir. Bu da diğer tarafın savunmaya geçmesine ve çatışmanın daha da alevlenmesine sebebiyet verir.
Ör: Çok düşüncesiz hareket ediyorsun. Hep kendini düşünüyorsun.
Panzehir :Eleştiri Yerine – Yumuşak Başlangıçlar Yapın
İlk atlıyı ortadan kaldırabilmek için suçlayıcı ifadelerden ve sen dilinden uzak durmak gerekiyor. Bunu nasıl yapacağımızı en kolay şöyle anlatabiliriz: Karşı tarafı tanımlamak yerine kendini tanımlamayı dene. Yani sana hangi durumun ne hissettirdiğini ifade et. Karşı tarafa neye ihtiyaç duyduğunu anlatmaya çalış. Bunu yaparken de yumuşak ifadeler kullanmaya özen gösterip ben dilini kullan. Böylece iki tarafta hem karşı tarafı suçlamamış hem de kendi duygularını ifade etmiş olacak.
Ör: “Çok düşüncesiz hareket ediyorsun” yerine
“Bu harcamayı yaparken fikrim alınmadığı için kendimi çok değersiz hissettim. Önemsendiğimi hissetmeye ihtiyacım var”
2.Atlı: Savunma
Doğuştan getirdiğimiz, hayatta kalabilmemiz için ihtiyaç duyduğumuz bir parçamız olan bu mekanizma söz konusu ilişkiler olduğu zaman tam aksine zarar verici bir hale gelebilir. Bu da içinde bulunulan ilişkinin hasar görmesine sebebiyet verebilir. Etkileşim esnasında savunma odaklı bir yaklaşım içinde olan kişi daha çok kendini haklı çıkarma motivasyonuna sahiptir. Dolayısıyla böyle bir durumda karşıdaki kişinin ne söylediğini ve neye ihtiyaç duyduğunu anlamakta zorlanacaktır.
Ör: A: Bu ay makyaj malzemelerine yaptığın harcaman yüzünden baya açıldık.
B: Sen kendi telefon faturana bak. Ne kadar geldiğinin farkında değilsin.
A: Ya senin dışarıda yediğin yemekler…
Panzehir:Savunma Yerine – Sorumluluk Alın
Sorumluluk alabilmek; soruna katkı sağlayan yanımızı kabul edip bunu düzeltmeye yönelik adım atabileceğimiz mesajını verebilmektir. Başlangıçta yapabilmek oldukça zordur. Ancak çiftler bu panzehiri hayatlarına katabilirlerse ilişkileri için oldukça onarıcı bir adım atmış olacaklardır.
Ör: A: Bu ay makyaj malzemelerine fazla harcama yapmamız ekonomik olarak beni zorladı.
B: Haklısın bu ay bu konuda biraz düşüncesiz davranmış olabilirim. Önümüzdeki ay dikkat edeceğim.
3.Atlı : Aşağılama ve Küçümseme
Bu atlı karşı tarafa bu konuda seninle eşit değiliz sen benden daha aşağıdasın mesajı vermektir. Bu bazen bir söz, bazen bir yüz ifadesi bazen de bir davranış yoluyla yapılabilir. Nasıl yapılırsa yapılsın küçümseme ve aşağılama karşı tarafa önemsenmediğini ve değer görmediğini hissettirir. Bu da güçlü ilişkilerin en büyük düşmanlarındandır. Bu yüzden durdurulması önemlidir.
Ör: Bir işi halledemedin. Ver şunu amma beceriksizsin.
Ör: A: Babanın o sözü beni çok incitti.
B: Sen kafanda çok kuruyorsun. Bu kadar abartılacak bir şey yok.
Panzehir:Aşağılama ve Küçümseme Yerine–Daha Çok Takdir Et, İlgi ve Beğeniyi Paylaş
İlişkilerde takdir edilmek, değer gördüğünü hissedebilmek gibi duygular oldukça besleyicidir. Karşı taraftan bu duyguları aldığını hissedebilen kişiler ona karşı daha verici ve uzlaşmacı davranmaya çalışır. Çünkü saygı gördüğünü hisseden kişi hem kendini iyi hissedecek hem de karşı tarafa benzer duyguları hissettirebilmek için çaba harcayacaktır. Bu yüzden aşağılama ve küçümseme yerine takdir etmeyi, beğenilerimizi ifade etmeyi ve karşı tarafın ihtiyacına kulak vermeyi koyabilmemiz önemlidir.
Ör: Bu işin seni zorladığını hissettim. Sen ne işlerin üstesinden geldin. Bunu da yaparsın.
Ör: A: Babanın o sözü beni çok incitti.
B: O sözün senin için anlamı ne? Biraz daha anlamama yardımcı olabilir misin?
4.Atlı: Duvar Örme
Etkileşim sırasında duygusal olarak kopukluğu ifade eder. Taraflardan biri kendini ifade etmeye devam ederken diğerinin sözel veya davranışsal olarak onun anlattıklarıyla ilgilenmediği mesajını vermesidir. Konuşmayı aniden kestirip atmak, tavır koymak, küsmek gibi davranışları da ifade eder. Karşı tarafa önemsenmediği ve reddedildiği mesajını veren bu davranış kalıpları çiftlerin aynı evin içinde günlerce küs kalmasına ve birbirlerine karşı soğuk davranmasına sebebiyet verebilir. Duvar örmeyi adet haline getiren çiftler ilişkilerine oldukça zarar verir ve bu durumu toparlamakta oldukça zorlanırlar.
Ör: Konuşma sırasında göz temasını kesip karşıdakini dinlememek
Olay esnasında anın verdiği duygulanımla küsüp günlerce konuşmamak
Panzehir:Duvar Örme Yerine – Fiziksel ve Psikolojik Olarak Rahatlamayı Bekle
Bir etkileşim sırasında duygusal olarak koptuğunuzu ya da fizyolojik olarak fazla uyarıldığınızı hissedip durumun zarar verici bir hale dönüşeceğine inandığınızda duvar örme yerine fiziksel ve psikolojik bir rahatlama yaşamak için biraz molaya ihtiyaç duyduğunuzu ifade edip ara vermek duvar örme davranışının panzehiridir. Bir süre durup bu durum üzerine düşünmek, fizyolojik ve psikolojik olarak rahatladıktan sonra devam etmek daha işlevsel bir seçenektir.
Ör: Olay esnasında yükseldiğimizi hissettiğimizde molaya ihtiyaç duyduğumuzu ifade edip sakinleştikten ve rahatladıktan sonra yeniden konuşabilmek.
Özetle; daha mutlu ve başarılı ilişkilere sahip olmak mümkün. Bunu gerçekleştirebilmenin yollarından biri ise; Mahşerin 4 Atlı’sından olabildiğince uzak durup yerine panzehirlerini koyabilmekten geçiyor.
