MS Hastalığı – Multiple Skleroz Hastalığı Nedir?

MS Hastalığı – Multiple Skleroz nörolojik bir durumdur. Erişkinlerde santral sinir sistemini en sık etkileyen hastalıklardan birisidir. Dünyada yaklaşık 2.5 milyon kişiyi etkilemektedir.

MS Hastalığı – Multiple Skleroz bağışıklık sisteminin düzgün çalışmadığı bir hastalıktır. Normalde enfeksiyonlar ve onlara neden olan ajanları yok etmesi gereken bağışıklık sistemi kendi hücrelerini yabancı görerek reaksiyon yaratır. MS vücudun bağışıklık sisteminin etkilendiği, santral sinir sistemi dediğimiz beyin, omurilik ve optik sinirin bu anormal bağışıklık yanıt etkisi nedeniyle hasarlandığı bir hastalıktır. Bağışıklık sisteminin özellikle sinir liflerini saran myelin ve myelini yapan hücrelere karşı geliştirdiği bu anormal yanıt sonucu santral sinir sisteminde inflamasyon denilen reaksiyon meydana gelir. Bu inflamasyon yanıtı sonucu skar denilen yapılar santral sinir sisteminin farklı alanlarında ortaya çıkar ve hastalığa adını veren ‘MS Hastalığı – Multiple Skleroz’ yani çoklu skarlar ile klinik bulgular izlenir. Hücreler arasındaki iletişim bozulması ile MS’lu kişilerde farklı tip ve şiddette nörolojik yakınmalar meydana gelir.

Sinirlerimizi bir elektrik kablosu gibi düşünürseniz, kablonun etrafında plastik bir koruyucu olması gerekir. MS Hastalığı – Multiple Skleroz hastalarında siniri saran bu koruyucu kılıfta yani myelinde hasarlanmalar bazen de kopmalar meydana gelir.

MS Hastalığı – Multiple Skleroz’un nedeni bilinmemektedir. Ancak genetik yatkınlık, bağışıklık sistemindeki anormallikler ve farklı çevresel faktörlerin bir araya gelmesi ile hastalığın ortaya çıktığına inanılmaktadır.

Hastalığın gelişiminde özellikle beyaz ırk, genç yaş, kadın cinsiyet, ırksal özellikler yada belli doku yatkınlıkları, bazı coğrafik bölgeler ve ılıman-soğuk iklim kuşağı, sosyo kültürel düzey, Vitamin D eksikliği gibi faktörler rol oynamaktadır. Yani MS Hastalığı – Multiple Skleroz genetik yatkınlığı olan bireylerde çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya çıkan otoimmun kaynaklı, santral sinir sisteminin inflamatuar, özellikle demyelizan-aksonal hastalığıdır.

Hastalarda klinik bulgu olarak duyu kayıpları, güçsüzlük, dengesizlik, yorgunluk, çift görme yada görme kaybı, koordinasyon bozuklukları gibi bulgular ortaya çıkar. Bu yakınmalar yeni başlayıp 24 saati geçiyorsa atak olabilir. Mutlaka Nöroloji uzmanı tarafından değerledirilmeniz gerekir. Hastalık farklı klinik durumlarda karşımıza çıkar. Bunlar iyi huylu MS Hastalığı – Multiple Skleroz/ atak ve iyileşmelerle giden Relapsing Remitting MS Hastalığı – Multiple Skleroz/ ilerleyici MS olarak sınıflandırılabilir.

Tanı konması için hastaların bir Nöroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi özellikle MS konusunda tecrübeli ve özelleşmiş hekimler ve merkezlerde takip edilmeleri gerekebilir. Tanı da özellikle klinik bulgular yanı sıra detaylı nörolojik muayene, beyin ve omurilik görüntülemeleri, uyarılmış potansiyeller, beyin omurilik sıvısı incelemesi ve bazı kan tahlillerinin yapılması gerekebilir. Kesin MS Hastalığı – Multiple Skleroz denilebilmesi için hastalarda klinik bulguları ve MR görüntülerinin zaman içinde tekrarlaması ve santral sinir sisteminin farklı bölgelerini etkilemesi gerekir.

Hastalarda tedavi olarak atak tedavisi ve hastalığı önleyici yada meydana getiren bağışıklık sistemi üzerinde etkili olacak ilaçlar kullanılmaktadır. Bu tedavi seçenekleri hastalığın seviyesi ve hastaya göre değişmektedir. Tedavi seçenekleri kişiye özgü olarak düzenlenmelidir. Yani bireyselleşmiş tedavi uygulanmalıdır. Tedavi ile amaçlanan oluşabilecek atakların sıklığını ve şiddetini azaltmak, hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak ve MR daki lezyon yükünü azaltabilmektir. Bunların yanısıra hastalıkta sık izlenen yorgunluk, depresyon, bilişsel bozukluklar, uyku problemleri, kabızlık, idrar ve barsak disfonksiyonu, seksüel fonksiyon bozuklukları gibi yakınmalarında uygun yöntemlerle tedavi edilmeleri gerekmektedir.

MS hastalığı görüldüğü üzere tek bir hastalıktansa birçok durumun bir arada olduğu hastalık kümesi şeklindedir. Hastaların nörolog, ürolog,radyolog,  psikiyatrist, fizik tedavi rehabilitasyon uzmanı, psikolog, radyolog, konuşma terapisti, diyetisyen, fiziksel aktivite uzmanı, sosyal destek uzmanları gibi farklı tıp ve meslek hastalıklarından olan bir ekiple takip edilmeleri ve desteklenmeleri önemlidir.

Rehabilitasyon hastalığın her döneminde önemlidir ve tanı konar konmaz başlanmalıdır MS’de erken tedavi ve rehabilitasyon ile geç dönem tedavinin  hedefleri birbirinden  farklıdır. Öncelikle  hastalarda çok iyi bir değerlendirme yapılmalı, hastadaki semptomlar tam olarak saptanmalı ve  detaylı bir tedavi programı hazırlanılmalıdır. Hazırlanan program hastanın aktif katılımıyla kişiye özel tedavi programı olmalıdır. MS rehabilitasyonunda bir takım egzersizler önerilmektedir. Bu egzersizler; Aerobik egzersizler; kemik ve kasların yer çekimine karşı  yapılan egzersizdir. Yürüme, merdiven çıkma, dans etme, yüzme, bisiklet ve kol ergometrisi aerobik egzersizlerdir.  Haftada 2-5 kez hastanın toleransına gore submaksimal yoğunlukta yapılan egzersizlerdir. Başlangıçta 10-40 dak. ve 10 dak. ısınma, soğuma periyodlarını içerir. Egzersiz yoğunluğu 2-4 haftada tekrar değerlendirilerek belirlenir. 

• 

Kas kuvvetlendirme egzersizleri, dirençli egzersizler;  kas kuvveti ve fonksiyonunda etkilidir. Vücut ağırlığı ile veya serbest ağırlıklar, makinelerle, evde elastik bantlarla yapılan egzersizlerdir. Haftada 2-3 kez , başlangıçta 1-3 set zamanla 4-5 sete çıkılarak yapılır.  Egzersizler ve setler arasında 1-5 dak dinlenme süreleri vardır. Yoğunluk 1RM’un (Kasın 1 kez kaldırabileceği max ağırlık) %60-80’i ile 8-15 tekrar şeklinde yapılır.

Germe ve fleksibilite egzersizleri, kasları uzatmak, eklem hareket açıklığını sağlamak ve mobiliteyi arttırmak için önerilir. Germeler günde en az 10-15 dak yapılmalıdır. Üst ve alt ekstremite kaslarına yönelik olmalıdır. Germeler nazik yavaş, uzun süreli yapılmalı ve hastada germe sırasında rahatsız edecek ağrı olmamalıdır. Hastalar kendileri de havlu, çarşaf ve bantlarla germe yapabilir.  Kalça fleksörleri, kalça adduktörleri, hamstringler, ayak bilek plantar fleksör ve ekstansörleri, omuz kuşağına yönelik yapılmalıdır. 

Denge koordinasyon egzersizleri, kas kuvvetini artırır, dengeyi geliştirir ve düşmeden korur. Denge topu, denge tahtası, su içi egzersizler, Tai- Chi egzersizleri, denge cihazları ile yapılır. Güçsüz kaslara aktif-yardımlı, aktif ve /veya dirençli, proprioseptif nöromuskuler fasilitasyon egzersizleri her gün yaptırılmalıdır. Yapılan tüm egzersizler, hastaya özel ve hastalık seyrinde olan değişikliklere göre adapte edilmelidir. Bunun yanında kas gücünü arttırmaya yönelik biofeedback ve fonksiyonel elektrik stimülasyonları fokal kas gruplarını güçlendirmek için verilebilir. 

Egzersizler sırasında dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. En önemlisi aşırı yorgunluk oluşturacak egzersizlerden kaçınmalıdır. Oluşturulan egzersiz programı hastada aşırı yorgunluğa yol açmamalıdır. Yorgunluk ön planda ise su içi egzersizler önerilebilir. Düşme, kognitif fonksiyon bozukluğu varsa gözlem altında egzersizler yapılmalıdır. Isı intoleransında klimalı ortamda egzersiz yapılmalı, sıvı alımı ayarlanmalıdır. 

MS hastalarında ağrı sık karşılaşılan bir yakınma olup yaşam kalitesini etkiler.  Ağrı nöropatik ağrı,inflamatuvar ağrı, kas iskelet sistemi ağrısı, inflamasyon ağrısı şeklinde olabilir. Tedavide medikal tedavinin yanında fizik tedavi uygulamalarından (TENS,lazer, interfarensiyel akım…) yararlanılabilir.  Korselemeler ve diğer yardımcı cihazlar kullanılabilir ve hastaya eğitimi verilmelidir.

Sonuç olarak MS Hastalığı – Multiple Skleroz hastalığı nedeni tam olarak bilinmeyen, tek bir nedene bağlı olmayan, öngörülemez bir hastalıktır.  Hiçbir hastada başlangıç döneminde hastalığın nasıl seyredeceğini bilemeyiz. Hastalık her bireyde farklı seyretmektedir. Herkesin MS’i kendine özeldir. Ancak erken tanı ve tedaviye başlamak bu hastalıkta çok önemlidir. Hastalıkla ilgili bilineneler ise; bulaşıcı bir hastalık değildir. Direk kalıtsal değildir. Daima kötü seyirli yada öldürücü (nadir durumlar dışında) bir hastalık değildir. O nedenle bu hastalıkla mücadele ederken aslında bunun bir yaşam şekli olduğu, bu hastalıkla birlikte vazgeçemeyecekleriniz arasında sevmek, sevilmek, çalışmak, çabalamak, başarmak, evlenmek, çocuk sahibi olmak, aile olabilmek, geleceğe umutla bakabilmek,  hayatta, keyif aldıklarınızdan vazgeçmemek ana hedefiniz olmalıdır. 

MS Hastalığı – Multiple Skleroz’lu kişilerin bilmesi gereken 4 durum;

Yalnız değilsiniz

Herkesin MS Hastalığı – Multiple Skleroz’i farklıdır, kişiye özgüdür.

Her geçen gün araştırmalar devam etmekte ve yeni gelişmeler olmaktadır

Tedavi seçenekleri kişiye göre değişmektedir, erken tedaviye başlamak önemlidir.

Birlikte daha güçlü olunduğunun bilinciyle hasta- hekim- aile ve sosyal birlikteliklerin önemini kavramak ve sahip çıkmak gerekmektedir. 

Multiple Skleroz (MS Hastalığı) Nasıl Teşhis Edilir?

Merkezi sinir sisteminin kronik bir hastalığı olan MS Hastalığı – Multiple Skleroz dünya çapında 2,5 milyondan fazla insanı etkilediği tahmin edilmektedir.

MS hastalığının teşhis sürecinde; doktorunuz tıbbi geçmişinizi ve gözlemlediğiniz semptomları sorarak başlayacaktır. Ayrıca beyninizin ve omuriliğinizin gerektiği gibi çalışıp çalışmadığını görmek için birkaç test yapılacaktır. Bu testler;

MRI: Bu görüntüleme testi doktorunuzun beyninize ayrıntılı bakmasını sağlar. Beyninizin veya omuriliğinizin derin kısımlarında iltihap belirtileri gibi multipl sklerozun neden olduğu değişiklikleri görebilirler.

Ancak orta yaşın üzerindeki insanların veya yüksek tansiyon ve diyabet hastalarının da bu taramada aynı tür semptomlara sahip olduğu ortaya çıkabilir. Bu nedenle doktorunuz, tanı koymadan önce tarama sonuçları veya lezyonların gelişmesi ile birlikte semptomlar da dahil olmak üzere diğer bilgileri dikkate alacaktır.

Lomber ponksiyon: Bu test, omurganızdan geçen sıvıyı kontrol eder. Yüksek seviyelerde protein ve hastalığın belirtileri olan diğer maddelerin tespiti için bu tarama testi yapılmaktadır. MS tanısı koymaya yardımcı olabilir, ancak aynı zamanda kesin bir kanıt değildir.

Evoked potentials(?): Bu sinir testleri, doktorunuzun MS’in beyninizin görme, duyma ve hissetmeye yarayan kısımlarını etkileyip etkilemediğine karar vermesinde yardımcı olur.  Doktorunuz, kafanıza yerleştireceği teller sayesinde siz bir video ekranını izlerken vücudunuzun vereceği tepkileri ölçer.

Kan testleri: Kan testleri tek başına MS teşhisi koyamaz, ancak doktorunuz kanınızda hastalığa işaret eden maddeleri tespit etmek için kan testlerine başvurabilir.

Multiple Skleroz Hastalarının sıkı nöroloji kliniği takibi gerekmektedir.