Mitokondri tanımı: Hücrede enerji üretiminden sorumlu olan ve oksijenli solunumun gerçekleştiği, hücrelerin sitoplâzmasında bulunan, küçük halkasal DNA’sı ve ribozomları olan bir organeldir İki zarla çevrili olup Krebs siklusu ve oksidatif fosforilasyon olaylarının yapıldığı ve sonuçta ATP’nin oluştuğu yani hücre enerjisinin üretildiği yerdir.
Mitokondriyal hastalıklar: mitokondriyal solunum zincirinin işlevsizliği sonucu ortaya çıkan klinik olarak heterojen bir hastalık grubudur.
Nükleer DNA veya mitokondriyal DNA (mtDNA) tarafından kodlanan genlerin mutasyonundan kaynaklanabilir.
Nükleer DNA da 1500 gen ve Mitokondrial DNA da 37 gen mitokondrial hastalıkların oluşmasından sorumludur.
Bazı mitokondriyal bozukluklar yalnızca tek bir organı etkilese de (örneğin, Leber kalıtsal optik nöropatisinde [LHON] bulunan göz), birçoğu çoklu organ sistemlerini içerir ve sıklıkla belirgin nörolojik ve miyopatik özelliklerle ortaya çıkar.
Mitokondriyal bozukluklar herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. MtDNA mutasyonu olan birçok bireyde, Kearns-Sayre sendromu (KSS), kronik progresif dış oftalmopleji (CPEO), laktik asidozlu mitokondriyal ensefalomiyopati ve inme benzeri epizotlar ile seyreden (MELAS), düzensiz kırmızı lifler ile olan miyoklonik epilepsi (MERRF), ataksi ve retinitis pigmentosa ile birlikte olan nörolojik zayıflık (NARP) veya Leigh sendromu (LS) gibi bir çok sendromlara yol açar.
Mitokondriyal hastalığın ortak klinik özellikleri- ister mitokondriyal veya nükleer bir gen dahil olsun – ptosis, dış oftalmopleji, proksimal miyopati ve egzersiz intoleransı, kardiyomiyopati, sensorinöral sağırlık, optik atrofi, pigmenter retinopati ve diyabetes mellitus, yaygın merkezi sinir sistemi bulguları dalgalanan ensefalopati, epileptik nöbetler, demans, migren, inme benzeri ataklar, ataksi ve spastisite gibi bulguları içerir.
Orta ve geç gebelikte fetus kaybının yüksek oranda görülmesi sıkça farkedilmeyen yaygın bir durumdur.
Tanı yöntemi: Bazı bireylerde, klinik tablo belirli bir mitokondriyal bozukluğun bir özelliği olarak görülür ve (örn., LHON, NARP veya maternal kalıtsal LS) tanı moleküler genetik testinde bir mtDNA mutasyonunun belirlenmesiyle doğrulanır. Ancak pek çok bireyde tanı koymak kolay değildir ve aile öyküsü, kan ve / veya BOS laktat konsantrasyonu, nörolojk görüntüleme yöntemleri, kardiyak değerlendirme ve bir mtDNA veya nükleer gen mutasyonu için moleküler genetik test dahil olmak üzere daha ayrıntılı bir yaklaşıma gereksinim duyulur.
Bir bireyde tanıya gitmek için, moleküler genetik testler olarak; tek genlerin dizi analizi, çoklu gen panel testi, tüm ekzom veya tüm genom analizi ile birlikte tüm mitokondriyal genom analizi yapılır.Merkezimizde tüm bu testler yapılmaktadır.
Mitokondrial Genom Analizi de, şehir efsanesine benzer. Bir şehirde adres arar iken, şehrin enerjisini sağlayan ve şehri aydınlatan elektrik trafolarına yakın yerlerde oturan evlerin aranmasına benzer. Caddeleri genlere benzettiğimiz için yaklaşık 37 caddeden (mitokondrial gen ) oluşan bir trafo mahallesi araştırılır. Daha geniş olarak ta 1500 gen mitokondrial hastalığa yol açtığı için, şehirde ayrıca 1500 cadde den oluşan küçük trafolara yakın evlerde aranmalıdır.
Merkezimizde “CENTO MiTO” dediğimiz “37 genlik bir paket” yanına 37 gen ve 1500 geni içeren “Kapsamlı Mitokondrial Hastalıklar paketi” de bulunmaktadır.
Merkezimize başvuran hastaların ayrıntılı klinik bilgileri, daha önce yapılmış tüm testleri ve aile ağacını içeren bir raporları hazırlanıyor. Testler hakkında ayrıntılı bilgi verildikten sonra, onam belgeleri imzalanıyor, sonra alınan kan örnekleri özel kartlara işleniyor. Almanya’da bulunan CENTOGENE laboratuvarlarıın CENTOPORTAL sistemine girilerek çok ayrıntılı klinik bilgiler sisteme yazılıyor. Kart örnekleri aynı gün Almanya’ya ulaşıyor, yaklaşık iki ay içinde sonuç alıyoruz.
Sonuçlar alındıktan sonra, sonuçların kişiye göre ayrıntılı yorumu yapılarak genetik danışma verilmektedir. Ayrıca takip eden hastanın hekimi ile görüşülmekte karşılıklı olarak hastanın klinik ve moleküler yönü tartışıldıktan sonra, kişinin tanısı netleşmekte ve tedavi yöntemi, hekimi tarafından daha net olarak belirlenmektedir.
