Menopoz Nedir?
Menopoz adet kanamalarının ve üreme fonksiyonunun geri dönüşümsüz olarak sona ermesi, 1 yıl süre ile adet görmeme durumudur. Menopoz ortalama 48-52 yaşları arasında başlar. Menopoz yaşı beslenme, genel sağlık durumu ve genetik faktörlere bağlı olarak kadından kadına değişiklik gösterir. 40 yaşından önce menopozun başlamasına erken menopoz denmektedir.
Adet kanamaları menopozdan 2 ila 8 yıl önce düzensizleşmeye ve adet günlerinin arası uzamaya başlar. Menopoza giriş aniden olmaz, bu süreç 2-3 yıl içinde gelişir.
Menopozda ortaya çıkan şikâyetler nelerdir?
Her kadın yumurtalıklarında belli sayıda yumurta ile doğar. Yumurta sayısı yıllar içinde giderek azalır ve belli bir sayının altına inince menopoz gelişir. Yumurta sayısı azaldıkça, yumurtalıklarda üretilen östrojen hormonu giderek azalır. Östrojen seviyesinin azalması menopozda ortaya çıkan şikâyetlere neden olur.
Menopoz belirtileri her kadında değişiklik gösterir. Bazı kadınlarda hiçbir belirti olmazken, bazılarında birçok belirti birlikte gözükebilir.
-Adet düzensizlikleri: Bu dönemde çoğu kadında adet araları uzar. Ancak kadınların bir kısmında yoğun ve uzun süren kanamalar olabilir. Bu durumda mutlaka doktora başvurulmalıdır.
-Ateş basması ve terleme: Menopoza bağlı ateş basmaları genelde göğüste ani sıcaklık artışı olarak başlar, bu sıcaklık saniyeler içinde başa ve boyuna yayılır. Terleme, çarpıntı ve kızarıklıklarda oluşabilir. Ateş basması ve terlemeler menopozun özellikle ilk yıllarında sıktır. 5 yıldan sonra görülme sıklığı azalır.
-Vajinal kuruluk: Östrojenin azalmasına bağlı olarak vajinal dokuda incelme meydana gelir. Bunun sonucunda ağrılı cinsel ilişki, idrar yaparken yanma gibi şikâyetler ortaya çıkabilir.
-Psikolojik sorunlar ve uykusuzluk: Östrojenin azalmasına bağlı olarak depresyona eğilim ve uykusuzluk oluşabilir.
-Kemik erimesi: Kemik kitlesinin azalması ve kemik yapısının daha gözenekli hale gelmesine kemik erimesi(osteoporoz) denilmektedir. Bu durum kemiğin kırılganlığını arttırır.
-Cinsel isteksizlik
Kadınlarda kemik yoğunluğu 30’lu yaşlarda en yüksek seviyesine ulaşır. Daha sonra kemik kitlesi giderek azalır. Menopozdan sonra kemik kaybı daha fazla hızlanır. Kemiğe yük binen egzersiz (örneğin hafif ağırlıkla yürümek) kemik yoğunluğunu artıracaktır. Ayrıca süt, yoğurt gibi kalsiyumdan zengin gıdaların tüketilmesi faydalıdır.
Kemik erimesi için osteoporoz dışındaki risk faktörleri:
1. Ailede kemik erimesi olması
2. Hiç doğum yapmamış olmak
3. Geç adet görme, erken menopoza girme
4. Minyon yapıda olmak
5. Hareketsiz bir yaşam
6. Sigara içmek
7. Kortikosteroid, tiroid hormonlar gibi ilaçların kullanımı
Kemik erimesinin erken tanısı çok önemlidir. Tanı koymak için kemik yoğunluğunu ölçen testler kullanılmaktadır. Kalça ve bel bölgesinin kemik yoğunluğu DEXA yöntemi ile ölçülür.
Tedavide kemik kaybını azaltan ilaçlar ve kalsiyum kullanılmaktadır.
-Kalp hastalıkları: Menopoz sonrası dönemde kadınlarda kalp hastalığı sıklığı artmaktadır. Bunun en önemli nedeni kolesterol seviyelerindeki artıştır.
Menopoz sürecinde yapılması gerekenler:
-Yıllık kadın doğum muayenesi ve smear testi (Smear testi ardışık olarak 3 kez normal ise 2-3 yılda 1 yapılabilir. 65 yaş üstünde yapılmasına gerek yoktur)
-Mamografi (Sıklığını doktorunuz size bildirecektir)
-Kemik yoğunluk ölçümü (Sıklığını doktorunuz size bildirecektir)
50 yaş üstü herkes (kadın erkek fark etmez) yıllık olarak dışkıda gizli kan testi yaptırmalıdır. Bağırsak ve rektum kanserleri erken tanısı için mutlaka yapılmalıdır. 5 yılda 1 sigmoidoskopi, 10 yılda 1 tüm kolonoskopi muayenedi yapılmalıdır.
Menopoz döneminde hormon kullanımı
Menopoz döneminde hormon kullanımı hakkında doktorunuz ile detaylı olarak tartışmalısınız. Rahim yok (daha önceden ameliyat ile alınmış ise) ise sadece estrojen içeren hormonlar verilir iken rahim var ise estrojen ile birlikte progesteron hormonu da verilmelidir. Hormon kullanımın 3 durumda verilebilir.
-Aşırı ateş basması ve terlemeler
-Kemik erimesi tedavisi ve önlenmesinde
-Vajinal kuruluk olgularında
Kendisinde ve ailesinde meme kanseri olmayanlarda 5 yılı geçmemek üzere hormon tedavisi verilebilir. 5 yıllık hormon kullanımında meme kanseri riski %24 dolayında artmıştır. Hormon verilmeyen grupta yaklaşık 10 bin kadında 24 kanser vakası var iken bu oran hormon alanlarda 30 vakadır. Aslında artış çok fazla değildir. Hormon kullanımı 10 bin kadında 6 tane meme kanseri vakasında artış yapmıştır. Ayrıca hormon kullanan kadınlarda takip daha sık olduğu için meme kanserinin yakalandığında evresi çok erken olmakta ve bu hastaların yaşam süreleri hormon almayanlara göre daha fazla olmaktadır.
İlişki sırasında vajinal kuruluğa bağlı ağrı ve yanma olgularına alttan estrojen içeren tablet veya kremler verilebilir. Bu uygulamanın meme kanserini artırmaz.
Önemli uyarı
Menopoz döneminde olan bir damla vajinal kanama dahi kesinlikle normal değildir. Menopoz dönemi vajinal kanamaların %10’unda rahim kanseri tespit edilir. Mutlaka doktor muayenesi gerekir.
