Maymun çiçeği virüsü bir tür Covid-19 vakası mı?

Maymun Çiçeği Virüsü’nün gündeme gelmesiyle birlikte herkesin aklına “Benzer bir Covid-19 sorunu ile karşı karşıya mı kalacağız?” sorusunu getirdi. Peki Maymun Çiçeği Virüsü nedir, nasıl bir hastalıktır? En önemlisi de bulaşıcılığı nasıl? İnsandan insana yakın temas yoluyla mı geçiyor? Liv Hospital Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Doç. Dr. Zehra Çağla Karakoç yanıtladı.

 “Maymun Çiçeği Virüsü” nedir?
Orta ve Batı Afrika’da görülen bir virüs kaynaklı enfeksiyon hastalığı olan “Maymun Çiçeği Virüsü”, çiçek virüsüne akraba bir virüstür.

“Maymun Çiçeği Virüsü” nasıl bir hastalıktır?
 Maymunlardan hatta daha çok sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen bir hastalıktır.   Afrika dışında görülen olguların tamamının Afrika’dan gelen insanlar veya getirtilen kemirgenlerden kaynaklandığı bilinmektedir. 

“Maymun Çiçeği Virüsü” nasıl bulaşır?
 Virüs insana; hasta hayvan, hasta insan veya virüsle kirlenmiş cansız maddeler (giysiler, havlu, çarşaf vb.) ile yakın temas sonucunda bulaşabilir.

Hasta hayvandan insanlara bulaşma; ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve vücut sıvıları ile veya etiyle temas, lezyonlara direkt temas veya tüm bunlarla kirlenmiş cansız materyalden indirekt yolla gerçekleşebilmektedir.

 İnsandan insana bulaşmanın esas olarak büyük solunum salgısı damlacıkları ile olduğu düşünülüyor. Büyük damlacıklar uzak mesafelere gidemediğinden insandan insana bulaşma için; yüz yüze, uzun süreli ve yakın temas gereklidir. Bu da COVID-19’a benzer büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özelliktir. Virüs, hasta insanın vücut sıvılarına, cilt lezyonlarına doğrudan temas ile direkt olarak veya yine bunlarla kirlenmiş cansız maddelerle temas ile dolaylı olarak cilt ve mukozalar yoluyla bulaşabilir. Cinsel yolla bulaşma kesin olmamakla birlikte yakın temas söz konusu olduğundan cinsel ilişki sırasında bulaşması mümkündür.

“Maymun Çiçeği Virüsü” belirtileri nelerdir?
 Maymun çiçeği virüsü; 

• Ateş, 
• Baş ağrısı, 
• Yorgunluk, 
• Yaygın vücut ağrıları, 
• Lenf bezlerinde şişlik ve döküntülere neden olur. 
• Yakınmalar, temas sonrası ortalama 7-14 gün içinde ortaya çıkar. 
• Hastalığın ilk günlerinde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülür. 
• Döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar; daha çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür.   
• Maymun çiçeği genellikle 2-4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşmektedir. Ancak bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebilmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü için yaygın kullanılan bir ilaç olmamakla beraber kullanılan bazı antiviraller bulunmakta ve 2019 yılında FDA tarafından onaylanmış aşısı bulunmaktadır. 

Dünya Sağlık Örgütü Afrika’daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden %85 kadar koruma sağlayacağını bildirmektedir. Ancak çiçek aşısı 1980’den beri uygulanmamaktadır. Afrika’daki ev içi bulaşmaların çiçek aşısı olmuş kişilerde daha az olduğu ve ağır hastalıktan korundukları gözlenmiştir.

Maymun Çiçeği Virüsü temel olarak temas yoluyla yayılmaktadır;  hasta kişinin kontamine olmuş materyalleriyle (örn. giysi, çarşaf) uzun süreli yakın, ciltten cilde temas yoluyla yayılır. Bu noktada el hijyenine uyum tüm bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi önem arz etmektedir. Yakın mesafede bulunan kişiler arasındaki hızlı etkileşimler (örneğin, kısa bir konuşma) sırasında bulaşma olmamaktadır. Ancak yine de ateşi ve döküntüsü kişilerle yakın mesafe temastan uzak durulmalı ve maske takılmalıdır. 

Ateş ve döküntüsü olan hastaların (özellikle Afrika’ya seyahat öyküsü olan hastalar başta olmak üzere) enfeksiyon hastalıkları ve dermatoloji hekimlerine başvurarak muayene olmaları önemlidir.