Bağımlılık, vücudun/ruhun bir takım işlevlerini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması, fizyolojik, psikolojik ve sosyal yönden bireyin zarar gördüğü halde bu maddelerin bırakılamaması ve her şekilde maddeyi kullanabilmek için engellenemeyen bir istek durumudur. Bağımlılıktan korunmak hiç başlamamakla mümkün olmaktadır. Bağımlılık insanın yaşamına istediği gibi devam edebilmesini önlemektedir. Madde bağımlılığından kişiler ancak tedavi ve terapi olurlarsa kurtulabilirler fakat tedaviden ve terapiden sonra bir kez dahi kullanılması durumunda yeniden başa dönebilmektedir. Bağımlılık kişiyi hem fizyolojik yönden etkilerken hem de psikolojik olarak maddeye ihtiyaç hissetmesini sağladığı için tedavi ve terapinin birlikte yürütülmesi gerektiği bir alandır. Bağımlı olan kişi madde alımını bıraktığı ya da azalttığında çeşitli yoksunluk (uzun süre kullanılan alkol ve ya başka uyuşturucunun azaltıldığında ya da kesildiğinde ortaya çıkan kriz tablosu) belirtileri ortaya çıkmaktadır.
Bağımlılık yapan maddeler;
Uyuşturucular (esrar, alkol, enfetamin, inhalanlar, kafein, lsd, hallusinojenler, opoidler, sedatif hipnotik, kokain, ve anksiyolitik ilaçlar vs.)
Sigara ve alkollü içecekler
Doktor kontrolü dışında kullanılan bazı ilaçlar
Uyarıcı ve hayal gördüren maddeler
Tiner, Çakmak gazı, yapıştırıcı (bally vs.), gibi uçucu maddeler
Bağımlılık yapan maddelerin ortak özelliği keyif verici olmalarıdır. Bağımlılık yapanmaddeler arasında az zararlı ya da çok zararlı diye bir ayrım yapılmamaktadır. Bazı maddeler bazı kişileri çok etkilerken, bazı kişiler bundan etkilenmediklerini söyleyebilirler. Bütün maddeler bağımlılık yapabilir ve insan fizyolojisini hepsi bozabilir. İnsan doğası hoşlandığı bir davranışı tekrar tekrar yapmak ister ancak bu davranış zarar verdiğini bildiği halde bu davranışı tekrarlamakta ısrar ediyorsa bu durum bağımlılıkla açıklanabilmektedir.
Madde bağımlılığı toplumun her kesiminde ve her ülkede görülebilmektedir. Madde kullanımı okul ve iş hayatında performansta azalma, zehirlenme ve kazalara yol açabilmektedir, ayrıca hırsızlık, okul devamsızlığı, aile içi huzursuzluk, maddi kayıplar, sosyal çevreden uzaklaşma, iş hayatında sorunlar yaşanmaktadır.
Aşağıdaki özelliklerden on iki aylık sürede üç belirtinin görülmesi bağımlılığı göstergesidir.
Kullanılan madde miktarının, her seferinde biraz daha artırılması,
Madde bırakıldığında ya da azaltıldığında ruhsal ve fiziksel yoksunluk belirtilerinin görülmesi,
Maddeyi elde etmek ve bırakabilmek için fazla zaman alması,
Madde kullanımı nedeniyle sosyal ve kişisel etkinliklerin azalması ya da bırakılmasıgöre gençler alışkanlık edinmeye psikolojik ve sosyal yönden daha yatkın olduklarından madde bağımlılığı, özenme, merak, güçlü görünme arzusu, kültürel faktörler, farklı olma dürtüsü, asilik, arkadaşa uyma, hayır diyememe, kendi gibidavranamama gibi durumlar sonucu oluşmaktadır. Madde kullanımına başlamadan önce bu durumu kontrol altına alacaklarını zannederler ve bağımlı olabileceklerine inanmazlar. Ara sıra kullanmak amaçlanmaktadır fakat bir süre sonra maalesef bağımlı olunmuştur. Kişi bağımlı olduğunun farkında değildir. Fark ettiği zaman çoktan bağımlı olmuştur.
Peki, bağımlılık kişinin ya da kişilerin yaşamlarını nasıl etkilemektedir? Bağımlı olan kişinin kendine olan güveni azalmıştır, kendine özgü prensip ve değerleri yok olur, maddenin esiri olmuştur hayatını ona göre düzenlemeye başlar, geleceğe dair planı ve hayalleri yok olur. Maddeyi elde edebilmek için kendi kaynaklarını bitirir. Bu nokta ailekişinin evden para çaldığına, evdeki bazı değerli olabilecek eşyaların evden kaybolduğuna tanıklık edebilirler. Kendi kaynaklarını kaybeden bağımlı çevresine zara vermeye başlar-inandığı değerler, ahlaki sınırları maddenin esiriolduğu sürece askıda bekler- onların parasını ve değerli eşyalarını alır böylece hırsızlık, gasp gibi suçlara karışır. Böylece yakalanınca özgürlüğünü de kaybetmiş olur. Bu şekilde maddenin esiri olan kişi maddenin vücuda verdiği zarardan dolayı maalesef hayatını da kaybedebilir. Ahlaki olarak çöküş yaşayan bağımlılarda fuhuş para bulmanın yollarından biri olarak görülmektedir. Maddeye ulaşabilmek için taşıyıcılık/kurye olarak çalışmaktan çalmaya, gasp etmeye kadar geniş bir alanda suça bulaşabilmektedirler.
