KOAH, genellikle uzun yıllar boyunca sigara içilmesi ya da zararlı gazlara maruziyet sonucu oluşan hava yolunda mikrobik olmayan iltihaplanma ve buna bağlı olarak hava yollarında daralma, hava akımı kısıtlanması ile karakterize kronik, yaygın, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Hastalık sigara içenlerde ve ileri yaşta daha sık görülmektdir. Gelişmekte olan ülkelerde erkeklerde daha sık görülürken gelişmiş ülkelerde her iki cinste eşit sıklıkta görülmektedir.
KOAH’ın gelişiminde birçok risk faktörü rol oynamaktadır. En önemli ve birinci sıklıkta görülen risk faktörü kronik sigara içiciliğidir. Aktif sigara içen kişiler kadar pasif sigara içicileri de KOAH açısından ciddi risk altındadır. Son dönemde yaygınlaşan elektronik sigaralar da toksik içerik açısında sigara ile benzer özelliktedir. Özellikle gebelik döneminde sigara içilmesi de bebeğin anne karnındaki akciğer gelişimini etkileyerek ileriki yaşlarda KOAH gelişme riskini arttırmaktadır.
Meslek nedeniyle organik ve inorganik toz, kimyasal ajan ve buharlara maruziyet de KOAH riskini arttırmaktadır. Açık ateşte ve iyi çalışmayan sobalarda yakılan odun, tezek, bitki kökleri ve farklı amaçlarla yakılan biyomas yakıtlar da iç ortam hava kirliliğini arttırarak KOAH gelişimine neden olabilmektedir. Dış ortam hava kirliliği de sigara kadar olmasa da KOAH gelişimindeki etkili faktörler arasındadır.
Astım hastalarının da KOAH gelişimi açısından ciddi risk altında olduğu bilinmektedir. Kronik bronşitli sigara içen yetişkinlerde de KOAH gelişme riski daha yüksektir. Genetik faktörlerden en iyi bilineni alfa-1 antitripsin eksikliğidir.
Yaş da artık KOAH gelişimi için bir risk faktörü sayılmaktadır. Gebelik ve doğumda oluşan süreçlerle beraber çocukluk ve adölesan dönemdeki bazı özel maddelere maruziyetler de KOAH gelişimi için risk teşkil eder. Düşük doğum ağırlığı ve erken çocukluk döneminde geçirilen ağır enfeksiyonlar, özellikle akciğer gelişimini olumsuz etkileyerek ileride KOAH gelişme riskini arttırmaktadır.
A,C ve E vitamininden eksik beslenme, düşük sosyo-ekonomik düzeyde yaşama da KOAH gelişiminde etkili faktörlerdendir.
KOAH’ta en sık görülen belirtiler kronik ve ilerleyici nefes darlığı, öksürük ve balgamdır. Hastalar, nefes almada güçlük, göğüste ağırlık hissi, hava açlığı veya nefes nefese kalma olarak tarif ettikleri nefes darlığı nedeniyle ciddi sıkıntılar yaşamaktadır.
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olanlarda öksürük başlangıçta aralıklı olabilir ama zamanla devamlı hale gelir. Öksürük balgamlı yada balgamsız olabilir. Balgam zaman zaman artıp zaman zaman azalbilir. Süresinden bağımsız olmakla beraber balgamın renginde koyulaşma ve miktarındaki artış hastada enfeksiyonun göstergesi olabilir. Hırltılı solunum ve göğüste sıkışma hissi de KOAH’lı hastaların şikayetleri arasında olabilir.
KOAH’ta kesin tanı halk arasında üfleme testi olarak bilinen solunum fonksiyon testi ile konur. Solunum fonksiyon testindeki FEV1/FVC oranının %70’in altında saptanması KOAH tanısı için yeterlidir. KOAH’ta evreleme ise hastanın nefes darlığı ve şikayetlerini ölçen anketler, bir yılda geçirdiği atak sayısına, bir yılda toplam hastaneye yatış sayısına göre yapılır. Tanıda ek olarak akciğer filmi, tomografi, oksijen düzeyini gösteren kan tahlilleri ve egzersiz testleri de kullanılabilir.
KOAH’ta tedavinin temeli, hastalığın gelişmesinin ya da ilerlemesinin önlenmesidir. Bunun için yapılacaklar ise sigara kulanımının bırakılması, iç ve dış ortam hava kirliliğinin azaltılması, mesleki maruziyetlerin azaltılması ve enfeksiyonları önlemek için grip ve zatürre aşılarının yapılmasıdır.
KOAH’ta ilaç tedavisinin amacı; hastanın şikayetlerini mümkün olabildiğince azaltarak yaşam kalitesini arttırmak, hastalığı ilerlemesini ve atakları önleyerek genel sağlık durumunu iyileştirmektir. İlaçların hastalığı tamamen yok ederek tedavi edici etkisi hiçbir zaman yoktur. Tedavi alternatifleri arasında solunum yoluyla kullanılan ve nefes açıcı ilaçların yanında kortizon içeren bazı özel tedaviler, balgam söktürücü ilaçlar ve antibiyotikler bulunmaktadır. Kronik obstrüktif akciğer hastalığının evresine ve enfeksiyon durumuna göre hangi tür ilaçların kullanması gerektiğine karar verilir.
KOAH’ta ilaç tedavisi dışında ise fiziksel aktiviteyi arttırmak için kas egzersizleri, solunum egzersizlerini de içeren fizik tedavi programları, ileri evrelerde sürekli oksijen tedavisi ve mekanik ventilasyon tedavisi ile seçilmiş olgularda girişimsel bronkoskopi ve cerrahi tedavi seçenekleri kullanılmaktadır.
