İnfertilitenin tedavisi sebebine, ne kadardır infertil olunduğuna, çiftlerin yaşına ve diğer birçok kişisel özelliklere göre değişebilmektedir. İnfertilitenin bazı sebepleri düzeltilemez. Ancak yine de, yardımcı üreme teknikleri ile hamile kalınabilir.
Çiftler İçin Tedavi
Bu yaklaşımlar erkek, kadın veya her ikisini de ilgilendirebilir.
Cinsel ilişki sayısını arttırmak. Haftada 2 veya 3 defa ilişkide bulunmak doğurganlığı arttırabilir. Ancak çok fazla boşalmak da, erkeğin sperm kalitesini azaltan bir etki yapabilir. Spermler kadının üreme sisteminde 72 saate kadar yaşayabilirler, yumurtalamasonrası yumurta 24 saate kadar döllenebilir.
Erkekler İçin Tedavi
- Genel Cinsel Problemler : İktidarsızlık veya erken boşalmanın teşhisi doğurganlığı arttırır. Bunların tedavisi genelde ilaçla veya davranışsal yaklaşımlarla olabilir.
- Sperm Yoklulğu : Sperm yokluğundan şüphe ediliyorsa, operasyon, problemi düzeltme amaçlı hormonlar veya yardımcı üreme tekniklerinden faydalanılır. Örneğin, varikosel durumu genellikle operasyonla düzeltilir. Ejakulasyonu önleyen bir tıkanıklık varsa veya geri boşalma durumu varsa, operasyon ile testislerden sperm alınır vemikroenjeksiyonyöntemi ile laboratuvar ortamında direkt olarak yumurtaya enjekte edilir.
Kadınlar İçin Tedavi
Yumurtlama problemi olan infertil kadınlarda, doğurganlık ilaçları en sık kullanılan tedavi yöntemidir. Bu ilaçlar yumurtlamayı düzene sokar veya teşvik eder. GeneldeFSH, LHgibi doğal hormonlara benzer şekilde çalışırlar. Genellikle kullanılan doğurganlık ilaçları şöyledir:
- Klomifen Sitrat : Bu ilaç oral yolla alınır ve polikistik over sendromu veya diğer yumurtlama problemi olan kadınlarda yumurtlamayı uyarırlar. Hipofiz bezini FSH ve LH salgılaması yönünde teşvik ederler.
- Human menopausal gonadotropin (hMG) : Bu ilaç hipofiz bezinin kusuru sonucu kendiliğinden yumurtlayamayan kadınlara enjeksiyon şeklinde verilir. Hipofiz bezini uyaran Klomifenin tersine, hMG ve diğergonadotropinleryumurtalıkları direkt olarak uyarırlar. Bu ilaçta hem FSH hem de LH bulunur.
- FollikülUyaranHormonveya FSH : Yumurtalık folliküllerini olgunlaştırmak için FSH yumurtalıkları uyarır.
- Human Chorionic Gonadotropin, (HCG) : Klomifen, hMG, FSH ile birlikte kullanılır; yumurtalığı yumurtayı serbest bırakması için uyarmaktadır.
- Gonadotropin-releasing hormone (Gn-RH) analogları: Bu tedavi yumurtlama foksiyonu düzensiz olan veya hMG tedavisi esnasında ana follikül henüz yeteri kadar olgunlaşmadan yumurtlayan kadınlar içindir. Gn-RH analogları hipofiz bezine sürekli Gn-RH gönderirler.
- Aromatase İnhibitörleri : Letrozole (Femara) ve Anastrozole (Arimidex) gibi bu sınıf ilaçlar göğüs kanseri tedavisi için onaylanmıştır. Doktorlar bazen kendiliğinden yumurtlayamayan ve Klomifen Sitrat tedavisine cevap vermeyen kadınlara Letrozole reçete edebilirler.
- Metformin (Glucophage) : Bu ilaç yumurtlamayı destekleme amaçlı kullanılır. İnsülin direnci bilinen veya şüphelenilen infertilite sebebi olduğunda kullanılır. İnsülin direnci polikistik over sendromunda da rol oynayabilir.
- Bromocriptine (Parlodel) : Yüksek prolaktin düzeyine bağlı olarak yumurtlama döngüsü düzensiz olan kadınlar için kullanılır. Bromocriptine prolaktin üretimini kısıtlar.
Operasyon
Duruma göre, infertilite operasyon ile tedavi edilebilir. Tıkanıklıklar ve tüplerdeki diğer problemler genellikle operasyonla tedavi edilebilir. Laparoskopik teknikler ile tüplerde hassas operasyonları yapmak mümkündür.
Endometriozkaynaklı infertilitenin tedavisi genelde zordur. Yine de infertilite tedavisinde kullanılmasa da, doğum kontrol haplarındaki hormonlar sayesinde bunların kullanımı ile tedavi ve ağrının giderilmesi etkili olmaktadır. Eğer endometriozunuz varsa, doktorunuz sizi ilaçların yumurtlamayı düzenlediği veya uyardığıovülasyon tedavisiyle ya da yumurta ve spermin laboratuvar ortamında buluşturulup döllendikten sonra oluşan embriyonun ana rahmine enjekte edildiği tüp bebek tedavisi ile tedavi edebilir.
Yardımcı Üreme Teknikleri
Yardımcı üreme teknikleri infertilite tedavisinde devrim niteliğinde bir yöntemdir. Ülkemizde de her yıl binlerce aile bu yöntemle bebek sahibi olmaktadır. Medikal gelişmeler sonucu birçok çift kendi biyolojik çocuklarına sahip olmaktadırlar. Yardımcı üreme ekibi doktorlar, psikologlar, embriyologlar, laborantlar, hemşireler ve sağlık profesyonellerinden oluşan profesyonel bir ekiptir.
Yardımcı üreme tekniklerinin en çok kullanılan formları şunlardır :
- İn VitroFertilizasyon(Tüp Bebek Tedavisi): En etkili yardımcı üreme tekniğidir. Kadının yumurtaları toplanır, laboratuvar ortamında erkekten alınan sperm ile birleştirilir, döllenen yumurtalar yani embryolar döllenmeden 3 – 5 gün içinde rahme yerleştirilir. Kadının her iki tüpü de tıkalı olduğunda tüp bebek tedavisi tavsiye edilir. Endometrioz, açıklanamayan infertilite, serviksle ilgili infertilite, erkek kaynaklı infertilite ve yumurtlama bozuklukları gibi birçok durumda da kullanılır. Tüp bebek tedavisi ile çoğul gebelik şansı artar çünkü genellikle birden çok embriyoanne adayına transfer edilir. Ayrıca bu tedavide sık sık kan değerlerine ve hormon değerlerine bakılır.
- Ejakulasyon Elde Etme Amaçlı Elektro veya Titreşimli Uyarı: Bu yöntem sperm elde etmek amacıyla kullanılır. Bu tedavi omurilik zedelenmesi olan ve başka türlü sperm veremeyen erkeklerde uygulanır.
- Operasyonla Sperm Elde Etme: Bu teknik testislerden operasyonla sperm alınması esasına dayanır. Sperm kanalı tıkalı olduğunda kullanılabilir.
- Mikroenjeksiyon(ICSI) :Normal tüp bebek tedavisindeki gibi elde edilen yumurtanın içine bir spermin enjekte edilmesi esasına dayanır. Mikroenjeksiyon diğer yöntemlerle gebelik elde edemeyen çiftlerde uygulanabilir. Düşük sperm sayısı olan erkeklerde mikroenjeksiyon başarıyı arttıran bir faktördür.
- Assisted Hatching: Bu teknik embryonun rahme tutunmasına yardımcı olur. Tekrarlayan başarısızlıklarda uygulanabilir.
Kadının sağlıklı bir rahmi olduğunda, fertilite ilaçlarına olumlu cevap verdiğinde, doğal yollarla yumurtladığında yardımcı üreme tekniklerinden en iyi şekilde faydalanılır. Erkeğinse spermlerinin sağlıklı olması gerekmektedir. 35 yaşından sonraki hastalarda başarı oranı gittikçe düşer.
Tedavinin KomplikasyonlarıTedavi sırasında bazı komplikasyonlar gelişebilir;
- Çoğul Gebelik : En sık rastlanan komplikasyon budur. Kaç sağlıklı embriyonun tutulacağı ve doğurulacağı çifte kalmış bir karardır. Eğer çok fazla bebeğe hamile kalınmışsa, bunlardan 1 veya 2 tanesinin alınması diğerlerinin yaşama şansını arttırır.
- Over Hipersitumilasyon Sendromu (OHSS) : Kadının yumurtaları eğer fazla uyarılırsa, fazla büyürler ve ağrıya sebep olabilirler. Hafiften orta dereceye kadar olan semptomlar genelde tedaviye gerek kalmadan geçer, ancak hamilelik durumu iyileşmeyi geciktirebilir. Nadiren, sıvı karın ve göğüs boşluğunda birikerek karın şişmesine ve nefes darlığına sebep olabilir. Şiddetli vakalar acil tedaviye gereksinim duyar. Genç ve polikistik over senromu olan kadınların OHSS ihtimali diğer kadınlara göre daha fazladır.
- Kanama veya Enfeksiyon : Her invazif prosedür gibi yardımcı üreme tekniklerinde de kanama ve enfeksiyon riski vardır.
- Düşük Kilolu Doğum : Bunun en büyük tetikleyicisi çoğul gebeliktir.
- Doğum Kusurları : Yardımcı üreme teknikleri ve doğum kusurları arasındaki ilişki hakkında bazı endişeler mevcuttur. Ancak bunu doğrulayacak daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
