Şah damarı diye bilinen karotis damarındaki darlık, özellikle 40 yaşından sonra görülüyor. Karotis damarında oluşan darlık, ileri aşamada damarda tıkanmaya yol açıyor.
Şah damarındaki daralmanın ana nedeni damar sertliği. Bazen de damara alınan bir darbe yani bir travma sonrası damarda hasar oluşabiliyor.
Karotis damarındaki tıkanıklık; görme kaybı, konuşma bozukluğu, söyleneni anlayamama, kolu-bacak veya her ikisini birden hareket ettirememe gibi felçlere neden olabiliyor. Tıkanıklık nedeniyle hastada yüz felci ortaya çıkabiliyor. Bütün bunlar baş dönmesi, bulantı, kusma gibi belirtilerle kendini gösteriyor.
. Karotis damarı ya da halkın bildiği ismiyle “Şah Damarı”nda nasıl bir sorun meydana gelebilir?
Karotis damarında bizim en sık gördüğümüz problem daralmadır. Hastada damar sertliği varsa ki özellikle 40 yaşından sonra sıkça görüyoruz. Nasıl vücudun belli bölümlerinde özellikle de kalp damarları daralıyor ve bunun içinden geçen kan miktarı azalıyorsa şah damarında da aynı şekilde darlıklar olabiliyor.
. Karotis damarının tıkanması ile karotis darlığı aynı şey mi?
Birbirini tamamlayan şeyler. İlk önce darlık gelişiyor ve darlık ilerliyor ve günün birinde tıkanıyor.
“HANGİ DAMARI TIKARSA O BÖLGE FELÇ OLUR”
. Şah damarındaki daralmanın belirtileri nelerdir? Tıkanma durumunda belirtiler farklılık gösteriyor mu?
Daralma halinde iki türlü belirti ortaya çıkabilir. Bunlardan bir tanesi beyinin o bölgesine yeterince kan gidemediği için o bölgenin faaliyetlerinin aksaması. Bir de darlık yüzünden rahat kan geçemezken orada küçük bir pıhtı oluşur ya da darlığı yapan yağ birikintisinden kopan bir parça gidip beyindeki bir damarı tıkar, damarı tıkadığı bölge felç olur.
Bunun sonucunda görme kaybı, konuşma bozukluğu ortaya çıkabilir, söyleneni anlayamama ortaya çıkabilir, kolu ya da bacağı veya her ikisini birden hareket ettirememe gibi bir felç ortaya çıkabilir, yüz felci ortaya çıkabilir, baş dönmesi, bulantı, kusma olabilir. Tüm bunlar beyin tıkanıklığında görülen belirtiler.
Bunların bir bölümü geçici olabilir aşağı yukarı bir iki gün içinde geçer. Biz buna geçici iskemik atak deriz kendiliğinden erir ya da tedaviyle erir ve yeniden çalışmaya başlar. Eğer bu geçmez de kalıcı olursa inme, felç şeklinde ortaya çıkar.
. Soruna daha çok kimlerde rastlanıyor? Kadın, erkek farkı var mı? Daha çok orta yaşın üzerinde ortaya çıkan bir sorun mu?
Genellikle 40 yaşından sonra oluyor. Hastanın daha başka damar sorunu yaratacak bir problemi varsa bunlarda daha sık görülüyor. Örneğin, şeker hastalığı varsa, hasta kan yağları açısından problemliyse, kötü kolesterolü yüksekse, bazı böbrek hastaları gibi kişilerde daha sık görülüyor.
Beslenmesine dikkat etmeyen kişilerde görülüyor, yaşam şekli açısından damar sertliğini oluşturacak özellikleri taşıyorsa bu kişilerde daha çok görülüyor ve bu koşullar genellikle erkeklerde biraz daha sık görülüyor.
ŞAH DAMARINDA DARLIK GENÇLERDE DE GÖRÜLEBİLİYOR
. Şah damarındaki darlığın nedenleri neler?
Daralmanın ana nedeni damar sertliğidir bazen de damarın bir travma sonrası ya da boyuna alınan darbe sonrası hasar oluşabilir ve diseksiyon dediğimiz damar tabakalarından bir veya ikisinin yırtılarak duvardan ayrışması ve kan geçen yolu daraltması söz konusu olabilir bu durumda genç hastalarda da görülebiliyor.
. Teşhis nasıl konuyor?
Klinik muayene sonrasında teşhis için görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç var; doppler ile bakılabilir, MR anjiyo, BT anjiyo yapılabilir ama en doğru sonucu kateterle yapılan anjiyo gösteriyor.
. Tedavide hangi yöntemler uygulanabiliyor?
Tedavide üç strateji izleniyor, eğer darlık çok fazla değil ve hastada şikayete yol açmıyorsa kan sulandırıcı ilaçlarla hasta izlenebilir. Eğer hastanın şikayetleri geçmiyorsa veya darlık yüzde 70’den fazlaysa o zaman bu darlığı genişletmek gerekir, genişletmek için iki yol vardır. Bir tanesi açık ameliyatla damarı açıp içindeki kireç birikintilerini kazımak. Diğeri ise anjiyo yöntemiyle kasıktan girerek oraya gidip stent yerleştirmek ve orayı genişletmek.
. Şah damarındaki darlıklarda stent uygulaması nasıl yapılıyor?
Stent uygulaması kasıktan girilerek yapılır, kateter dediğimiz ince uzun borular vardır şah damarına gayet rahatlıkla çıkabiliriz. Kateterin içinden önce bir tel göndeririz, ucunda kapalı bir şekilde şemsiye vardır darlığı geçtikten sonra bu telle şemsiyeyi açarız ve o şemsiye kan geçişine müsaade eder.
ÇOK KIVRIMLI DAMARA STENT TAKILAMIYOR
. Hangi vakalara stent önerilir? Şah damarındaki tıkanmanın yeri, darlığın derecesi önemli mi? Stent takılamayacak vakalarda var mı?
Stent takılamayacak hastalar var. Nasıl ki ameliyat olamayacak hastalar varsa stent takılamayacak hastalar da var. Ya çok yoğun kireçlenmesi varsa stent oraya açılamayabilir veya damarın şekli bizim oraya ulaşmamıza engelse, çok kıvrımlıysa stenti oraya taşımak mümkün olmayabilir.
Yüzde 3-5 gibi bir orandaki hasta grubuna stent takmak mümkün olmuyor veya yapılacak o iş ameliyattan daha riskli hale gelebiliyor. Hangi tedavi uygun sorusunun cevabı verilirken; hastanın özelliğine, darlığın yapısına, damarın yapısına göre karar verilir.
. Karotis damarına stent uygulamaları ameliyathanede mi yapılıyor? Hastalar anesteziyle uyutuluyor mu? İşlem, hastanede kalmayı gerektiriyor mu?
Stent uygulaması hastanede anjiyografi ünitesinde yapılıyor. Hastayı uyutmaya gerek yok sadece kasığına bir uyuşturma iğnesi yapıyoruz. Başka bir anesteziye ihtiyaç olmuyor. İşlemden sonra da hastayı bir gün hastanede tutuyoruz. Hasta işlemden bir-iki gün sonra günlük hayatına dönebilir.
. Stent uygulamasının avantajları neler? Ameliyata göre ne gibi kolaylıklar getiriyor?
Birincisi hastaya anestezi vermek gerekmiyor, ikincisi bir gün hastanede yatıp çıkması mümkün, bir iki gün de istirahat ederse günlük aktivitesine dönebilir.
. Stent uygulaması sırasında ya da sonrasında ne gibi komplikasyonlar meydana gelebilir?
Yapılan her işte az da olsa bir risk vardır. Açık ameliyatta da stent’de de var. İşlem sırasında damarın hasar görmesi, filtreye rağmen bir pıhtının kaçması çok küçük bir ihtimal ama sıfır ihtimal değildir.
NÖRORADYOLOGLAR YAPMALI
. Karotise stent uygulamalarını hangi uzmanlar yapabilir?
İşin doğrusu nöroradyolog tarafından yapılmasıdır çünkü olası bir problem yaşanması halinde bundan beyin hasar görüyor, beyinin içindeki birtakım damarlarda girişimler yapmak gerekebiliyor.
Örneğin bu işlemi kardiyolog yapar ve bir problem çıkarsa beyin içindeki damarlara alışkın olmadığı, bu uygulamalara yatkın olmadığı için ortaya çıkan problemi düzeltemez hale geliyor ve o zaman nöroradyologdan yardım istiyorlar ama bazen geç kalınmış olabiliyor.
