Kanserin patolojik erken tanısında önemli organımız: meme

Meme kanseri, pek çok ülkede olduğu gibi, ülkemizde de, kadınlarda sık görülen kanserlerden biridir. Kadınlarda kanser nedeniyle olan ölümlerin önemli bir kısmının da nedeni meme kanseridir.

Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan istatistiklere göre, 1994 yılında, Amerika’da 46 bin kadının bu kanser nedeniyle öldüğü bildirilmektedir. Her sekiz-on kadından birinde meme kanseri görüleceği ve bunların da yaklaşık üçte birinin meme kanserinden öleceği hesaplanmaktadır. Ülkemiz için görülme sıklığının biraz daha düşük olduğu tahmin edilmektedir.

Erken tanı

Meme kanserinin bazı tipleri, erken tanındıklarında çok iyi biçimde tedavi edilebilmektedir. Dolayısıyla, hem hastaların hem doktorların bu kanseri olabildiğince erken tanımak için elden gelen gayreti göstermeleri gerekir.

Meme kanserinin değişik türleri vardır. Bunların tedavileri ve hasta üzerindeki etkileri de farklı olabilmektedir. En iyi sonuçlar, küçük ve çevreye yayılmamış kanserlerde alınmaktadır.

Meme kanseri açısından riskler

Annenizde, kızkardeşinizde veya teyzenizde meme kanseri varsa, sizin için de risk yüksektir. Bunlardan birinde kanser olması, sizin meme kanseri olma riskinizi iki kat artırır. İki yakınınızda meme kanseri varsa, risk 3 katına çıkar.

Diğer risk faktörleri şunlardır: Adetlerin küçük yaşta başlaması, çocuksuz olma veya ileri yaşlarda çocuk doğurma, Ayrıca, daha az da olsa; sigara kullanımının, aşırı yağlı yemekler ve şişmanlığın da riski artırdığı düşünülmektedir.

Kanserlerin küçükken yakalanmalarını sağlayan üç önemli yöntem vardır:

• Kişinin kendi memesini muayene etmesi.
• Doktor muayenesi
• Mamografi ve ultrasonografi
• Memelerde yumrular olması

Pek çok kadın memesini muayene ettiğinde yumrularla karşılaşır. Bu nedenle telaşlanan, ü zülenler de olabilir. Bu yüzden, her kadının kendi memesindeki bu “normal” sertliklerin yerlerini ve kıvamlarını iyi bilmesi gerekir. Eğer “her zamankinden farklı” bir sertlik hissederseniz, mutlaka bir uzman doktora görünmelisiniz. Meme kanserlerinin önemli bir bölümü, ilk kez, kendi kendini muayene sırasında dikati çeker. Erken tanı, daha sonra ortaya çıkabilecek sorunları azaltabilir; hastanın yaşam süresine de katkıda bulunabilir. Bir kitlenin küçük iken saptanması, tedavinin de daha kolay ve hasta açısından daha kolay kabul edilebilir nitelikte olmasını sağlayabilir.

Kendi kendine meme muayenesi

Çoğu uzman, kadınların adet görmelerinden bir hafta sonra bu muayeneyi yapmalarını önermektedir. Doğum kontrol hapı kullananlar ise, hapa başladıktan sonraki ilk hafta içinde muayenelerini yapmalıdırlar. Diğer zamanlarda memelerdeki normal yapılar ve kistler daha irileşebilirler. Bu hem akıl karıştırıcı olur, hem de muayene ağrılı olabileceği için rahatsız edici hale gelebilir. Öte yandan, memeleri hiç muayene etmemektense, ayın her hangi bir günü muayene etmek elbette çok daha iyidir.
Önce, rahat ve ılık bir yerde sırtüstü uzanın. Sol kolunuzu kaldırıp, sol elinizi başınızın altına koyun. Sağ elinizle sol memenizi aşağıdaki biçimde muayene etmeye başlayın.

Göğüs kafesinizin ön yüzünde, sağda ve solda iki dikdörtgen olduğunu düşünün. Memeleriniz bu dikdörtgenlerin ortasında olsunlar.Diktörtgenlerin birer köşeleri koltukaltınızda olacaktır. (Memenin koltukaltına yakın kısımlarını muayene ederken özellikle dikkatli olun; meme kanserleri en çok burada bulunmaktadır).

İki-üç parmağınızı birleştirerek, sol koltukaltınızdan aşağı doğru dikdörtgenin dış kenarı boyunca inin. Alttaki köşeye ulaşınca, parmaklarınızı 2-3 cm kadar içe doğru çekip bu defa yukarı doğru çıkın. Köprücük kemiğine (sağdaki dikdörtgenin üst kenarına) geldiğinizde yine 2-3 cm içe gelip aşağı doğru inin. Tüm memeyi muayene edene kadar bunu sürdürün.

Sağ memeyi sol elle, sol memeyi sağ elle muayene etmeniz gerektiğini unutmayın. Muayene sırasında, parmaklarınızın ucuyla 1-2 cm çapında daireler çizecek hareketler yapın. Elinizi değişik derecelerde bastırarak deriyi, memeyi ve alttaki göğüs kafesi kemiklerini ayrı ayrı hissetmeye çalışın.

Size şüpheli gelen sertliklerin yerlerini unutmayın. Bunların çoğunun “normal” olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Şüpheniz devam ediyorsa, uzman bir doktora danışın. Kendi kendinizi düzenli olarak muayene etmek sizi rahatlatacak ve bir güven duygusu sağlayacaktır.

Memenin doktor tarafından muayenesi

Bu muayenenin hiç değilse yılda bir kez yapılması gerekmektedir. Muayene sırasında, kendi kendinizi nasıl daha iyi muayene edebileceğinizi de sorabilir ve şüpheli bulduğunuz sertlikler konusunda doktorun değerlendirmesini öğrenebilirsiniz. Bu, çoğu kez sizi rahatlatacaktır.

Memede kistler olduğunda doktor, adetinizden sonraki hafta içinde yeniden muayeneye gelmenizi isteyebilir. Bir sertliğin ne zamandır orada olduğu sorulabilir; bu yüzden, kendi kendinizi muayene ederken elinize gelen bir sertlik bulduğunuzda, tarihi bir yere kaydetmeniz yararlı olacaktır. Bazen, doktor, daha emin olmak için sizi birkaç hafta veya ay içinde yeniden muayene etmek isteyebilir veya mamografinin gerekli olduğunu söyleyebilir.
Mammografi ve ultrasonografi

Meme kanserinin erken yakalanmasında sizin ve doktorunuzun yaptığı muayenelere katkı sağlayan ç ok değerli bir radyolojik inceleme yöntemidir. Elli yaşın üzerindeki kadınlarda her yıl mammografi çekilmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir.

Kırk-elli yaşlarında mammografinin ne derecede gerekli olduğu tartışmalı olmakla birlikte, bu dönemde hiç değilse iki yılda bir mammografi çekilmesinin yararlı olduğunu söyleyenler bulunmaktadır. Bu incelemelerin tüm amacı, kanserleri bazen elle muayenede bile farkedilemeyecek kadar küçükken yakalayabilmektir. Mammografi, hasta veya doktorun eline “anormal” bir sertlik geldiğinde de istenir.

Mammografi ile tüm kanserlerin mutlaka yakalanabileceği zannedilmemelidir. Kişinin kendi memesini muayenesi, doktor muayenesi ,mamografi ve ultrasonografi meme kanserini yakalamak için hep birlikte başvurulması gereken yöntemlerdir.
Meme biyopsisi

Memesinde sertlik bulunan pek çok kadında biyopsi gündeme gelir. En basit yöntem, ince biriğne kullanılarak şüphe edilen sertlikten örnek almaktır.

Bu bir kist ise, işlem sırasında kist sıvısının gelmesi ile hem sertlik kaybolur hem de hasta rahatlar. Kanserlerin kist halinde olması olasılığı çok düşüktür. Alınan sıvı veya hücreler, patoloji uzmanı tarafından incelenir ve bu örnekte kanser olup olmadığını belirten bir rapor düzenlenir.

İğne ile örnek alma, genellikle acısız bir işlemdir; memenin veya hastanın uyuşturulmasına gerek duyulmaz.

Daha geniş kapsamlı bir işlem olan eksizyonel biyopside, ele gelen sertliğin tümü veya bir kısmı cerrah tarafından çıkartılır.

Bu işlem için yalnızca memenin uyuşturulması yeterli olabileceği gibi, genel anesteziye de başvurulabilir. Çıkarılan dokunun patoloji uzmanı tarafında mikroskop altında incelenmesiyle en kesin tanının konulması mümkün olur.

Meme kanseri, hemen her 8 kadından birinde görülecek denli sıktır. Kendi kendini muayene, doktor muayenesi ,mamografi ve ultrasonografi; sonucu önemli derecede etkileyebilir. Çoğu durumda, bu hastalığın kökünü kazıyabilme olasılığı bulunmaktadır ve hem erken tanıyı hem erken tedaviyi sağlamak için, çaba gösterilmesi gereklidir.

“Daha sağlıklı bir yaşam biçiminin benimsenmesi ile genel sağlık iyileştirebilir ve bazı kanserlerden korunulabilir”.

Sigara içmeyin; içiyorsanız bırakın. Eğer bırakamıyorsanız, sigara içmeyenlerin yanında içmeyin.

Şişmanlıktan kaçının.

Her gün biraz canlı egzersiz yapın.

Günlük meyva-sebze alımınızı ve bunların çeşitlerini artırın; günde en az 5 öğün yiyin. Hayvansal yağ alımınızı kısıtlayın.

Bira, şarap veya diğer alkollü içkileri içiyorsanız; erkekseniz günde en çok 2, kadınsanız günde en çok 1 ölçü için. (Ölçü, bira için şişe, şarap için bardak, sert içkiler için kadehtir).

Güneşe uzun süre maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Çocukları ve genç erişkinleri korumak özellikle önemlidir. Güneşte kolayca yanabilenler için ömür boyunca aktif koruyucu önlemler alınmalıdır.

Bilinen kanser yapıcı maddelere maruz kalmayı önlemek amacıyla katı kurallar uygulayın. Kanser oluşturan maddeler hakkındaki tüm sağlık ve güvenlik talimatlarına uyun. Ulusal radyasyon güvenliği kurumlarının (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) önerilerine uyun.

Yirmibeş yaş ve üzeri kadınlar servikal taramalarakatılmalıdırlar. Bu katılım, “Servikal Taramada Kalite Güvencesi için Avrupa Protokolü”ne uygun kalite kontrol işlemleri olan programlar dahilinde olmalıdır.

Elli yaş ve üzeri kadınlar meme taramalarına katılmalıdırlar. Bu katılım, “Mammografi Taramasında Kalite Güvencesi için Avrupa Protokolü”ne uygun kalite kontrol işlemleri bulunan programlar dahilinde olmalıdır.

Elli yaş ve üzeri kadınlar ve erkekler kalın bağırsak ve rektumtaramalarına katılmalıdırlar. Bu katılım, kalite kontrol işlemleri içeren programlar dahilinde olmalıdır.

Hepatit B virüsü enfeksiyonuna karşı aşılama programlarına katılın

Kaynaklar:

1-Prof.Dr.Bülent Celasun: www.patoloji.gen.tr

2-Hastalığın Patolojik Temeli(Robins &Cotran)