Günümüzde üremeye yardımcı tedavi yöntemleri ile elde edilen üreme hücreleri (yumurta ve sperm ) ve üreme dokularının (yumurtalık ve testis) dondurularak saklanması ve bebek istendiği zaman çözülerek kullanılması teknik olarak mümkündür.
Ülkemizde yumurta dondurma işlemi 30 Eylül 2014 tarihinden itibaren, Üremeye Yardımcı Tedavi Yöntemleri yönetmeliğinin 20. maddesinde belirtilen tıbbi zorunluluk durumlarında, yasal hale gelmiştir.
Bu gereklilik halleri:
Kadınlarda ;
1) Kemoterapi ve radyoterapi gibi üreme organlarına zarar veren tedaviler öncesinde
2) Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (yumurtalıkların alınması gibi) öncesinde
3) Yumurtalık rezervi düşük olup henüz doğurmamış olanlar veya ailesinde erken menopoz hikayesi olanlarda
Bu durumları bulunan hastaların üç uzman doktordan oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi ile yumurta dondurma işlemleri yapılabilmektedir.
Yumurta dondurma tedavisinde tıpkı tüp bebek tedavisinde olduğu gibi adetin 2. veya 3.günü yapılan ultrasonografi sonrası yumurtalıkların uyarılması için günlük enjeksiyonlar başlanır. Yumurtaların büyütülmesi yaklaşık 2 hafta içerisinde olur. Yumurtalar belli bir boyuta geldikten sonra anestezi altında ultrason eşliğinde yumurta toplama iğnesi yardımıyla toplanır. Toplanan yumurtalar özel kimyasal solüsyonlar ile belirlenmiş süreler boyunca muamele edilir ve hastaya özel olarak hazırlanmış taşıyıcılarda -196 santigrat derecedeki sıvı azot içeren tanklarda saklanmaya alınır. Dondurma işlemi tüp bebek laboratuvarında sorumlu embriyologlar tarafından yapılır. Yumurtalar vitrifikasyon (camlaştırma) denilen yöntemle dondurulur, bu işlem çok hızlı dondurma işlemidir. Bu sayede yumurtaların içinde buz kristalleri oluşumu engellenir.
Yumurtalıkların uyarılması tedavi sırasında kan östrojen seviyesinde belirgin bir artış olmaktadır. Meme kanseri, rahim içi kanser (endometrial kanser) gibi yüksek östrojen hormonu ile ilişkili kanser türlerinde ise kan östrojen seviyesinde artış istenmeyen bir durumdur. Dolayısıyla bu tür östrojen bağımlı kanser tedavisi gören ve kemoterapi veya radyoterapi öncesi yumurta dondurma tedavisi yapılacak olan hastaların yumurtalıklarının uyarılmasında farklı tedavi rejimlerinin kullanılmasını gerektirmektedir. Bu hastalarda yumurtalıkların uyarılmasında tedavi sırasında östrojen yükselmesine izin vermeyen selektif östrojen reseptör modülatörleri ya da aromataz inhibitörleri tercih edilir. Ayrıca meme kanserli hastaların çoğuna cerrahi tedavi sonrası vakit kaybetmeden kemoterapi başlanması istenmektedir. Normalde yumurtalıkların uyarılması tedavisine adetin 2. veya 3. günü başlanmaktadır. Yapılan çalışmalar meme kanserli hastalarda kemoteropide her 4 haftalık gecikmenin hastanın sağ kalımında %15 ‘lik bir azalmaya sebep olduğunu göstermiştir. Bu sebepten, son yıllarda yapılmaya başlanan yeni bir uygulama ile normalde adetin 2. veya 3. günü başlanan yumurta geliştirme tedavisine adetin herhangi bir döneminde başlanabilmekte ve en geç 2 hafta içinde yumurtalar toplayabilmektedir. Böylece hastanın kemoteropi tedavisi gecikmemektedir.
Dondurulmuş yumurtalar merkezlerde en fazla beş yıl süre ile saklanabilir. Daha fazla saklanması bakanlığın ve dondurulmuş yumurta sahiplerinin iznine tabi olup; saklanan numunelerin değerlendirmeleri,sayımları ve tekrar kullanılmasını engelleyecek şekilde imhası ilgili müdürlük bünyesinde kurulacak komisyon tarafından yapılır. Vitrifikasyon yöntemi ile dondurulan yumurtalar çözüldüğünde %90 ‘dan fazla canlılık oranı elde edilmektedir. Sonrasında gebelik istendiğinde yumurtalar çözülür, çözülme sonrası canlı olarak gözlenen yumurtalara eşlerden elde edilen sperm hücreleriyle mikroenjeksiyon (İCSİ) işlemi uygulanır. Elde edilen embriyolar laboratuvarda özel kültür sistemlerinde belirli sürede büyütüldükten sonra ana rahmine transfer edilir. Yapılan son çalışmalarda vitrifikasyon yöntemi ile dondurulan yumurtalardan çözme sonrası elde edilen embriyoların rahime transferi ile taze denemede elde edilen gebelik oranlarına yakın gebelik oranlarının elde edildiği gösterilmiştir.
