Kötü huylu tümör hücrelerinin meydana geldikleri bölgeden başka bölgelere (örneğin akciğerlerden beyin hücrelerine) yayılım göstermesi metastaz olarak adlandırılır. Tümör hücrelerinin yayılım gösterebilmesi için kanser oluşumunun tamamlanması ve bu hücrelerin kendi dolaşım ve sindirim sistemlerini geliştirmesi gerekir. Kötü huylu tümör hücreleri kanser oluşumunun üçüncü evresinde kendi dolaşım ve sindirim sistemlerini geliştirerek yayılma kabiliyeti kazanır. Bu sayede kanser hücreleri kan damarları içerisine nüfuz edebilir ve damar dışına çıktıklarında dahi hayatta kalmayı başarır.
Metastaz (Yayılım) Nasıl Gerçekleşir?
Metastaz süreci 6 farklı aşamada gerçekleşir.
- Birinci aşamada kanser hücresin bölünüp farklılaşmaya başlar ve oksijen ve besin ihtiyacını karşılayabilmek için yeni kan damarları oluşturur.
- İkinci aşamada kanser hücresi yayılma kabiliyeti kazanmıştır. Artık hücreler bazal zar adı verilen koruyucu yapıyı aşarak kan damarlarına giriş yapar ve dolaşım sistemine katılır.
- Yayılımın üçüncü aşamasında hücreler kan dolaşımı aracılığıyla kolayca yer değiştirmeye başlar.
- Dördüncü evre kanser hücrelerinin kanda yer alan diğer hücrelerle etkileşime geçtiği evredir. Tümör hücreleri dolaşımda bulunan Lenfositlerle (akyuvarlar) ve Trombositlere (pıhtı hücreleri) etkileşerek bunlara tutunur ve tümör benzeri pıhtılar oluşur.
- Metastazın beşinci evresi inovasyon evresi olarak adlandırılır. Bu evrede tümör hücreleri dolaşımda yer değiştirmeden ve farklı doku ya da organlarda yeni tümör yapıları oluşturmadan önce kan damarlarında yer alan bazal zara yapışır.
- Altıncı ve son yayılım evresi ekstravazasyon olarak adlandırılır ve artık tümör hücreleri damar dışına sızmayı başarır. Hücreler bazal zarı parçalayarak dışarı çıkar ve yeni bir dokuya yerleşir. Bu evrede hücrelerin etrafında beslenmelerini sağlayacak olan kılcal damarlar oluşur ve hücreler bu sayede hızlı şekilde büyümeye ve yeni kitleler halinde çoğalmaya devam eder.
Metastaz (Yayılım) Hangi Yollarla Gerçekleşir?
Kanserli hücrelerin vücudun diğer organlarına yayılımı dolaşım sistemine ek olarak iki farklı yol ile gerçekleşir. Bunlardan biri yaygın görülen lenf bezleri aracılığıyla yayılma ve bir diğeri transcoelemic şeklinde yayılmadır. Genellikle yayılım yolu kanserin türüne ve genetik özelliklere göre değişiklik gösterir.
Yayılımın ilk adımı transcoelemic şeklinde gerçekleşir ve bu evre kanser türüne göre birkaç ay veya birkaç yıl sürebilir. Transcoelemic yayılımı genel olarak kötü huylu tümör hücresinin meydana geldiği dokudan başka bir dokuya giriş yapması olarak tanımlanır.
İlk metastaz adımı olan transcoelemic sonrasında kötü huylu tümör hücrelerinin yayılım hızı artış gösterir. Bu süreç erken teşhis ve tedavi açısından oldukça kritik bir süreçtir. Hastalığın yayılımı bu evrede teşhis edilmezse sağlık durumu hızla kötüleşmeye, tümör hücreleri diğer organları harap etmeye başlar. Lenf bezleri ile yayılım başladığında artık metastazın ikinci evresinden bahsedilebilir. Tüm vücutta sistematik bir biçimde yer alan lenf dolaşımı özellikle kan dolaşımı ile birleştiği için metastaz açısından fazlasıyla risklidir.
Kötü huylu tümör hücreleri lenf bezlerinin kan damarları ile bağlantı kurduğu noktalarda lenf dolaşımından kan dolaşımına geçiş yapabilir. Kanserin en hızlı yayıldığı evrelerden biri tümör hücrelerinin kan dolaşımına geçiş yaptığı evredir. Bu evrede tümör hücreleri kan dolaşımı aracılığı ile vücudun tüm bölümlerine taşınır ve çeşitli bölgelerde tutulum gösterir. Kan dolaşımı ile gerçekleşen metastaz kanser hastalığının hızla son evreye ilerlemesine neden olabilir.
