Dişlerin sert dokularının içerisinde dişin beslenme, savunma, tamir, hissetme gibi foksiyonlarından sorumlu, bol miktarda kılcal damar ve sinir hücresi içeren bir bağ doku bulunur. Bu bağ dokuya “pulpa” denir ve pulpa dişin ağız içerisinde görünen kuron kısmından kök ucuna kadar bir kanal boyunca uzanır.
Pulpa ve dişi çevreleyen periapikal doku hastalıklarını inceleyen bilim dalına “endodonti” denir. Diş hekimliği eğitiminin üstüne endodonti alanında doktora ya da uzmanlık yapmış diş hekimlerine “endodontist/endodonti uzmanı” denir.
Dişlerdeki çürükler uygun zamanda tedavi edilmezse ağız ortamındaki bakteriler diş sert dokuları içerisinde bulunan mikro tüneller boyunca ilerleyerek pulpaya kadar ulaşabilir, enfeksiyon oluşturabilir ve zamanla pulpanın canlılığını kaybetmesine neden olabilir. Eğer pulpaya ulaşan bakteriler zamanında temizlenmezse bu durumda dişi çevreleyen kemiğe yayılım gösterebilir ve problemli dişin kök ucunda granülom denilen kist benzeri lezyonlar oluşturabilirler. Bununla birlikte travma gibi darbeye bağlı nedenlerle sağlam bir dişin de pulpa dokusu hasar görüp zaman içerisinde canlılığını kaybederek enfeksiyon odağına dönüşebilir. Böyle durumlarda dişi kurtarmak amacıyla canlılığını kaybetmiş olan pulpa dokusu, bakteriler ve ölü hücrelerin temizlenmesi, kök kanal boşluğunun özel aletlerle mekanik olarak şekillendirilmesi, dezenfeksiyon amacıyla çeşitli solüsyonlarla yıkanması ve çeşitli biyomateryallerle sızdırmaz olarak doldurulması işlemine “kanal tedavisi” denir.
Problemli dişte kendiliğinden başlayan ve ağrı kesici alınmış olmasına rağmen devam eden şiddetli ağrı şikayeti varsa, gece uykudan uyandıracak şiddette zonklama ya da şimşek çakması tarzında ağrı şikayeti varsa, soğuk veya sıcak bir uyaran veya ilgili dişe temas sonucu başlayan ancak uzun süre devam eden şiddetli ağrı şikayeti varsa, ilgili dişin iltihaplanması ve çevredeki lenf bezlerinde şişlik oluşması söz konusu ise, ilgili dişin travmaya maruz kalması sonucu renk değiştirmesi gibi belirtiler varsa diş hekimi/endodonti uzmanı yaptığı ağız içi ve ağız dışı muayene sonucu kanal tedavisi yapılmasına karar verebilir. Hastanın böyle bir şikayeti varsa hiç zaman kaybetmeden diş hekimi/endodonti uzmanına başvurmalıdır.
Kanal tedavisi yapılan dişin iltihabi durumuna göre tek seansta veya birden çok seansta tamamlanır. Kanal tedavisi işleminde kök kanalı içerisindeki bağ dokusu, bakteriler ve ölü hücreler temizlenir. Bu süreçte tedavi gören dişin üzerine temas edildiğinde ağrı oluşabilir ve bu süreç 2 gün ile 3 hafta arasında değişebilir. Ağrının şiddetine göre tedavi sonrası ağrı kesici kullanmak gerekebilir. Bazı durumlarda ağrıyla beraber şişlik, ateş, halsizlik görülebilir, böyle durumlarda hekim gerekli görürse hastaya antibiyotik reçete edebilir.
