İyi huylu prostat büyümesi,prostat bezinin büyüyüp idrar akışın yavaşlattığı veya tamamen kestiği durumdur.Prostat büyümesi yaş ilerlemesi ile ortaya çıkan bir tablodur.Büyüme31-40 yaş arası erkeklerin %8inde tespit edilirken,80 yaşın üstündeki erkeklerde bu oran %80leri aşar.
Prostat büyümesi olan hastaların çoğunda herhangi bir bulguya rastlanmaz. Şikayeti olan hastalarda en sık rastlanılan bulgular,sık aralıklarla tuvalete çıkma (gece ve gündüz),zayıflamış idrar akışı ve idrar kaçırma ya da damlatmadır.Bu şikayetlere Alt İdrar Yolları Bulguları adı verilir. Bu bulguların derecesine göre hastalar bir veya birkaç ilaç veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilir.
Prostat büyümesinin etkileri genellikle 50 yaş sonrasında ortaya çıkar.En sık rastlanılan bulgular:
-özellikle gece olmak üzere sık idrara çıkma
-Kesik kesik,zorlanarak zayıf idrar yapma
-Sık idrar yapma ihtiyacı hissetme
-İdrar kaçırma ya da damlatma
Bu bulgular zaman içinde yavaş yavaş ilerler ve yıllar içinde şikayetler daha da artar.Bir gurup hasta büyük prostatlarına rağmen çok sıkıntı hissetmezlerken,diğerleri günlük aktivitelerini etkileyecek kadar rahatsızlık duyarlar.Hatta küçük bir hasta grubunda prostat büyümesi tedavi edilmezse hiçidrar yapamama ile sonuçlanabilir.
Prostat büyümesinin tanısını koymak için yapılması gereken muayene ve testler mevcuttur.
Parmakla rektal muayene-prostat büyüklüğü ve kıvamını anlamak için yapılır.Bu muayene 50 yaş üstü her hastaya ya da ailesinde prostat kanseri öyküsü olan 40 yaş üstü erkeklere mutlaka yapılmalıdır. Prostat büyümesinde kanser bulgusu sadece bu muayene ile bile teşhis edilebilir.
PSA kan testi- Prostat hücreleri tarafından salgılanan bir protein olan prostat spesifik antijeni tespit etmeye yarayan bir kan testidir. Yüksekliği prostat kanseri şüphesi uyandırır.
Prostat büyümesi bulguları ile gelen hastalarda prostat kanseri şüphesinden uzaklaşmak için parmakla rektal muayene ve Psa kan testi mutlaka yapılmalıdır. Psa testi normalden yüksek ise ve/veya rektal muayenede şüpheli bulguya rastlanılırsa prostat biyopsisi yapılıp prostattan büyüklüğüne göre 10 ve üzerinde parça alınıp incelenir.
Prostat büyümesi olan hastalarda rastlanılan idrar şikayetlerini azaltmak için ilaç ve cerrahi yöntemleri içeren tedavi uygulanır.
Hafif derecede şikayeti olan hastalar tedaviye ihtiyaç duymayabilir. Bu hasta grubunda ’bekle ve izle”yöntemi uygulanır.Yani bu hastalar zaman içinde şikayetlerinin seyrine göre takip edilirler.Seyrek olarak prostat büyümesi şikayetleri kendiliğinden hafifliyebilir. Ancak orta derecede ve şiddetli şikayetleri olan hastalara tedavi uygulamak gerekir.
İlaçlar: İyi huylu prostat büyümesinde iki grup ilaç tedavide kullanılır: alfa-blokerler ve alfa redüktaz inhibitörleri.İlaç tedavisi kullanan hastaların büyük bir kısmı bu ilaçları sürekli kullanmak zorundadır.
Alfa-blokerler: Bu ilaçlar mesane boynu ve prostatın kaslarını gevşeterek idrarın daha rahat akmasına olanak sağlarlar.Bu grupta terazosin(Hytrin),doxasozin(Cardura),tamsulosin(Flomax),alfuzosin(Xatral) ve silodosin(Urorec) ve muadilleri bulunur.
Bu ilaçların etkileri çok kısa sürede ortaya çıkar ve hafif ve orta derece şikayetleri olan hastalarda ilk seçenek olarak kullanılırlar.En önemli yan etkileri baş dönmesi ve oturduktan sonra ya da ayağa kalkınca kan basıncını düşürmeleridir. Terazosin ve doksazosin genellikle yatmadan önce kullanılır.Doz ihtiyaç duyulursa artırılabilir.
Sertleşme problemi nedeniyle sildenafil(Viagra),vardenafil(Levitra)ve tadalafil(Cialis) kullanıyorsanız terazosin ve doksazosin dozunu o gün kullanmamanız gerekir.Tamsulosin ve alfusozinin bu tür etkileşimleri yoktur.
Alfa-redüktaz inhibitörleri:Bu grup ilaçlar prostatın büyümesini durdurabilir hatta küçülmesine bile neden olabilir. Finasteride(Proscar) ve dutasteride(Avodart) bu grupta olan ilaçlardır.
Büyük prostatı olan hastalarda daha etkilidirler. Ameliyat ihtiyacını ve ani idrar kesilmesi riskini düşürebilirler.Hastaların büyük çoğunluğunu tedaviye başladıktan altı ay sonra düzelmeyi hissedebilirler.
Yan etki olarak hastaların küçük bir kısmında sertleşme veya boşalma zorluğuile seksüelistekte azalma olabilir.Nadiren bu sebeble tedavi kesilebilir.Bu yan etki ilaç kesilince normale döner.
Finasteride veya dutasteride alan hastalarda PSA seviyeleri %50 oranında düşer.Prostat kanseri şüphesi ile PSA testi yaptıracak olan hastaların bunu hatırlatması önemlidir.
Kombinasyon Tedavisi: Bazı hastalarda bu iki grup ilaç birlikte kullanılabilir. Şiddetli şikayetleri olan,büyük prostatları olan ve en yüksek doz alfa bloker tedavisine yanıt vermeyen hasta grubunda fayda sağlayabilir.
Bitkisel İlaçlar: Saw palmetto gibi bitkisel tedaviler iyi huylu prostat büyümesinde Avrupada sıklıkla kullanılırlar.Fakat saw palmetto ile yapılan en iyi çalışmalarda bile prostat büyümesinin şikayetlerini azaltmada bu tedavinin faydası gösterilememiştir.Bu sebebten dolayı iyi huylu prostat büyümesinin tedavisinde saw palmetto ve benzeri bitkisel tedaviler genellikle tavsiye edilmezler.
Yaşam stilinde değişiklikler: Prostat büyümesi şikayeti olan bütün hastalar şikayetleri artıran ya da idrar kesilmesine yol açan ilaçlardan kaçınmalıdırlar.Bu ilaçlar çeşitli antihistaminikler (difenhidramin(benadryl) gibi) ve dekonjestanlardır( psödoefedrin(çeşitlisoğuk algınlığı ilaçlarında bulunur)).
Eğer tuvalete çok sık gitme şikayetiniz varsa hayat tarzınızda bir takım değişiklikler fayda verebilir:
-dışarı çıkmadan ya da yatağa gitmeden birkaç saat önce sıvı alımını kesin.
-Kafein ve alkol gibi sizi daha sık tuvalete çıkaracak sıvıları azaltın ya da kesin.
-İki kere işeyin.Yani idrarınızı bitirdikten sonra ,bir süre bekleyin ve tekrar deneyin.Boşaltmak için ıkınmayın.
Cerrahi Tedavi:Eğer ilaçlar şikayeti geçirmez ise cerrahi müdahale tavsiye edilir. Cerrahi idrar kanalını çevreleyen prostat dokusunu azaltmak için yapılır. Bu işlem:
-prostat dokusunu kesip çıkararak
-ısı ile prostat dokusunu küçülterek yapılır.
Her tedavi yönteminin avantajları ve dezavantajları vardır ve en iyi tedavi yöntemi,prostat dokusunun büyüklüğüne ve hekim ve hasta tercihine göre seçilir.
Prostatın Transürethral Rezeksiyonu( TURP): İyi huylu prostat büyümesinin cerrahi tedavisinde en fazla tercih edilen yöntemdir. İdrar kanalından bir alet yardımı ile prostat dokusunun kesilip çıkarılmasıdır. İşlem anestezi altında yapılır,60 ile 90 dakika arasında sürer.Hasta işlemden sonra bir veya iki gün hastanede kalır.TURP ameliyatı sonrası ciddi komplikasyonlar genellikle görülmez.En sık rastlanılanları:
-geçici olarak takılan sondanın beklenenden uzun süre kalması
-İşlemden sonra birkaç hafta sürebilen kanama
İşlemden sonra hastaların çoğunda mesane boynunun açılmasına bağlı boşalma sırasında meni azalması görülür.
Prostatın Açık Ameliyatları: Günümüzde endoskopik ameliyatların gelişmesiile artık açık ameliyatlar çok azalmıştır.Ancak çok büyük prostatı olan hastalarda hala iyi bir seçenektir.Diğer ameliyatlara göre iyileşme süreci daha uzundur.
Prostatın Laserle Ameliyatları: Laser cerrahisinde, cerrah prostat dokusunu küçültmek için laser enerjisini kullanır. Uzun dönem sonuçları diğer yöntemler kadar bilinmemekle birlikte, TURP ameliyatlarına benzer ancak kanama oranı daha azdır.
Prostatın Isı ile tedavisi: Çeşitli yöntemleri vardır. Genellikle kan sulandırıcı ilacı kesemeyen hastalarda lokal anestezi ile uygulanan günübirlik işlemdir. Isı ile tedavi şikayetleri nispeten azaltsa da prostat büyümesini ve mesane boşaltmasına bağlı sorunları çöezmez.Türkiye de yaygın değildir.
