Hidrosefali, beyinde ve beyin çevresinde aşırı sıvı birikmesidir. Hastalığın ismi “su” ve “kafa” anlamına gelen Latince sözcüklerden oluşur. Çocuklarda görülen ve doğuştan gelen hidrosefalinin görülme sıklığı yaklaşık 500 çocukta 1’dir. Ayrıca ileri yaşlarda da ortaya çıkabilir. Biriken bu sıvıya beyin-omurilik sıvısı (BOS) denir. Bu sıvının çoğu, beynin içindeki sıvı alanlarda (ventriküller) bulunur. Amacı beyni ve omuriliği korumaktır. Bu sıvının dolaşımı sırasında bir ya da birkaç noktada engellenmesine ve bu nedenle oluşan sıvı birikimine Hidrosefali adı verilir.
BOS sıvısı beyin hücrelerine, ihtiyaç olan besini temin eder ve atıkları dokulardan uzaklaştırır. Bu anlamda BOS sıvısı beyin hücrelerini temizler. Normalde bu sıvı kan dolaşımı sırasında kana geri emilir. Hidrosefalide bu sıvının emiliminde sorun vardır ve sıvı beyin içinde birikerek kafatasının büyümesine ve basınç artışına neden olur.
Beyninde aşırı sıvı biriken bebeklerde kafatasının büyümesi ve kafatasında bir çıkıntı görülebilir. Bebeğin kafasındaki basıncın artması kemiklerin genişlemesine ve ayrılmasına neden olur. Bebeğin başı normalden daha büyük görünebilir. Hidrosefali her yaşta görülebilir, ancak sıklıkla çocuklarda ve yaşlılarda (60 yaşın üzerinde) olur. Hidrosefali hastalarının çoğunda tanı doğumda, doğum öncesinde veya erken bebeklikte konulmaktadır. Nadir olmakla birlikte genetik (kalıtsal) bozukluklara veya gelişimsel bozukluklara bağlı olabilir.
Hidrosefalinin görülme sıklığı ve sebepleri nelerdir?
Hidrosefali her 500 çocukta bir rastlanan bir hastalıktır. Hidrosefalinin birçok sebebi olmasına karşın en yaygın olanı erken doğuma bağlı beyin kanamasıdır. Hidrosefalinin sonradan gelişmesine sebep olan durumlar
• Erken doğum,
• Enfeksiyon,
• Tümörler,
• Doğum yaralanmaları,
• Bebeğin beyninde kanama şeklinde sıralanabilir.
Hidrosefali belirtileri nelerdir?
Hidrosefalinin bebeklerde ve çocuklarda belirtilerini ayrı ayrı ele almak gerekmektedir. Hidrosefalinin bebeklerde belirtiler şunlardır:
• Bebeğin bıngıldağında yumuşak şişlik,
• Bebeğin baş çevresinde artış,
• Nöbet geçirme,
• Tiz çığlık atma,
• Beslenme düzeninin kötüleşmesi,
• Sinirli olma,
• Bebeklerde hareketsizlik,
• Kusma,
Hidrosefalinin çocuklardaki belirtileri şunlardır:
• Zihinsel algılamada zorluk,
• Baş ağrısı,
• Kusma,
• Görmede bulanıklık,
• Yürüme ve denge kurmada zorluk
Hidrosefali, 2 yaş ve altı çocuklarda baş çevresi büyümesinin en önemli bulgularından biridir. Yenidoğan döneminde bebeklerde beklenen baş çevresi büyümesi haftalık 1cm’dir. Ancak haftalık 2 cm ve üzeri artış durumunda hidrosefalinin diğer belirtilerini gösteriyor ise bu hastalığı düşündürebilir. Yenidoğan döneminde bir bebeğin baş çevresinin ortalama olarak 33-36 cm olması beklenmektedir. 1 yaşın sonuna kadar baş çevresinin göğüs çevresinden yaklaşık 1 cm daha büyük olması kabul edilmektedir.
Hidrosefali tanısı genellikle beyin ultrasonu ile konulmaktadır. Kafatasındaki birleşmeden sonra ise en iyi tanı MR ya da bilgisayarlı tomografi yöntemleri ile konur.
Hidrosefali nasıl tedavi edilir?
Hidrosefali tedavisinde beyindeki dokuya zarar vermemek adına beyin içindeki sıvı ve basıncın normal seviyelerde tutulması hedeflenir. Tedavide beyin cerrahları, beyinde biriken aşırı sıvıyı şant yardımıyla karın boşluğuna yönlendirmektedir. Hidrosefali tedavisinin bu aşamasından sonra ise hasta takip edilir. Hidrosefali tanısı konan çocuklar riskli bir grupta değerlendirilir ve bu nedenle tüm gelişim alanlarının dikkat ile değerlendirilmesi ve bu konuda titiz davranılması gerekmektedir. Hidrosefali tanısı koyulmuş çocuklarda fiziksel ve bilişsel becerilerin takibi ve desteği sağlanmalı rutin değerlendirmeler yapılıp aileye durum hakkında bilgi verilmelidir. Hidrosefali tanısı koyulan çocuklarda erken müdahale desteği verilmesi önemlidir.
