Alerjik hastalıklar toplumda en sık görülen hastalıklardandır ve bu sıklık nedeniyle gebelik döneminde de alerjik hastalıklar karşımıza çokça çıkabilmektedir.
Astım ilk kez hamilelikte ortaya çıkabileceği gibi, gebelik önceden var olan astımı daha da kötüleşebilir. İyi ve düzenli tedavi edilmemiş astım, anne ve bebek için ciddi sorunlar yaratabilir.
Alerjik astım nedeniyle ortaya çıkan şikayetlerin hamile kalındıktan sonraki seyri değişkenlik gösterir. Alerjik Astımlılarda astım şikayetleri diğer alerjik şikayetlerde olduğu gibi hastaların üçte birinde kendini azalma şeklinde gösterirken bu hastalarda astım kontrol alınmış olur ve hamilelik sonrasında yine yoğun astım şikayetleri devam edebilir. Üçte birinde aynı kalabilir ve üçte birinde ise kendini astım şikayetlerinde kötüleşme şeklinde gösterebilmektedir.
Gebelik öncesinde astımı kontrol altına alınamayan hastalarda kötüleşme ve ataklarda artış daha sık görülür. Tekrarlayan gebelik durumlarında astım bir önceki gebelikte nasıl seyretmişse bu gebeliğinde de sıklıkla benzer seyreder.
Astımın gebelik üzerindeki etkileri
Astımın gebelik üzerine etkisi de tartışmalıdır, fakat birçok çalışmada gebeliğe bağlı olarak hipertansiyona, bulantı ve kusmalara, vajinal kanama görülme sıklığında artışa, anne ölümlerinde artışa, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, büyüme geriliği, kronik hipoksi(oksijen yetersizliği), anne karnında ölümün arttığı görülmüştür.
Bunlar daha çok kontrolsüz astım durumunda görülür. Akut astım nedeniyle tedavi gereken gebelerin %19 kadarında erken doğum görülmektedir.
Kontrolsüz astım anne ve bebek ölümü ve sakatlığına yol açabilir.
Astım kontrol altında olmadığı nasıl anlaşılır ?
Hamilelikten önce astımı kontrol altında olmayan hastalarda hamilelik süresi boyunca astım şikayetleri daha fazla artış gösterebilir. Özellikle astım için önerilen ilaçları daha fazla ihtiyacı olabilir. Astım kontrol altında olup olmadığını astım kontrol testi yaparak anlayabiliriz. Astım kontrol testinde sorduğumuz 5 soru ve bu sorulara verilen cevaplara göre verilen puanlar değerlendirilir. Her soru 5 puan üzerinden değerlendirilir. Toplam puan 25 ise tam kontrol, 24-20 ise kısmi kontrol ve ≤19 ise kontrol altında değildir.
Solunum fonksiyon testlerinde FEV1 değerlerinin düşük olması bize astımın kontrol altında olmadığını gösterir.
Alerjik astımın kontrol altında olmamasının neden olacağı komplikasyonlar göz önüne alındığında, astımı kontrol altına almak için yeterli ilaç tedavisi uygulanması gerektiği açıktır.
Gebelerde astım ilaçları güvenli midir ?
Astım tedavisinde kullanılan ilaçlar aynı şekilde gebelikte güvenle kullanılabilir mi ? sorusu aklımıza gelmektedir. Astımda kullanılan ilaçlara bağlı oluşabilecek yan etkiler astımın kontrol altına alınamadığında neden olacağı zararların yanında rahatlıkla göz ardı edilebilir.
Gebeliğin başında ağır astım şikayetleri olan hastaların hamilelik süreci boyunca astımının ağır şiddette geçtiği görülmüştür. Astımı kontrol altında olan gebelerin hamilelik süreci de kontrol altında normale yakın geçmektedir. Fetüs ve gebe için çok sorun olmadan hamilelik süreci tamamlanmaktadır. Bu yüzden astım kontrolü devamlı olmalıdır özellikle hamilelik sürecini başından itibaren kontrol altına alınmalıdır.
Alerjik astım kontrolü için kullanılacak astım ilaçları alerji uzmanları ve kadın doğum uzmanları kontrolünde korkmadan kullanılabilir.
Gebelikte astım tedavisi nasıl olmalıdır ?
Tedavide temel prensip astım kontrol altında tutan en az sayıda ve dozda ilaç kullanılmasıdır. Astım ilaçları gerektiğinde kullanılmasında da kaçınılmamalıdır.
Astımlı bir hamile hastanın tedavisinde mümkün olduğunca gebenin astımını kontrol altında tutmak ve aynı süreçte fetüse en az zarar verecek şekilde tedavi uygulamak gerekir. Astımlı hamile hastanın tedavisi bu yüzden denge içinde olması gereklidir.
Peki astım ilaçları nasıl kullanılır ?
Astımı olan hastalar hamilelik öncesinde alerjik astımın kontrolü için birçok ilaç kullanması gereklidir. Astımlı hastalar hamile kaldığında daha önce kullanmış oldukları bazı ilaçların kullanımında dikkat edilmesi gerektiren noktalar vardır.
Astımlı hamile hastalarda da aynı şekilde astım klavuzun da yer aldığı gibi astım hastaları için uygulanan basamak tedavisi uygulanır.
Alerji uzmanları tarafından değerlendirilen hastalar yukardaki şekilde astım ilaçları kullanması gereklidir. Astım ilaçları için yapılan çalışmalar neticesinde hamilelerde kullanımı ile ilgili güvenlik skalası belirtilmiştir.
Hamile hastalarda kullanılan ilaçların fetüs üzerinde zararlı etkileri olabileceği için son derece dikkatli olmak gerekir. Bu konuda FDA (Food and Drug Administration-ABD’nin ilaç ve gıdaları denetleyici en üst kurulu) ilaçları gebelikte bebek üzerinde etkileri açısından beş ayrı gruba ayırmıştır:
A Kategorisi:
İnsanlarda yapılan çalışmalarda fetus üzerine zararlı bir etki saptanmamıştır. Bu gruba dahil olan çok az sayıda ilaç vardır. Gebelikte kullanılan vitaminler bu gruptadır.
B Kategorisi:
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda hayvan fetusları üzerinde zararlı ve olumsuz bir etki saptanmamıştır, ancak insanlarda yapılan çalışmalar mevcut değildir.
Ya da:
Hayvanlarda yapılan çalışmalarda olumsuz etkiler saptanmış, ancak insanlarda yapılan çalışmalarda bu olumsuzluklar doğrulanmamıştır. Penisilin grubu antibiyotikler bu grupta yer alır.
C Kategorisi:
Hayvan ve/veya insanlarda yapılan çalışmalar yetersizdir.
Ya da: Hayvan deneylerinde olumsuz etkiler saptanmış, ancak insanlara ait veri yoktur. Gebelikte kullanılan ilaçların çoğu bu grupta yer alır.
D Kategorisi:
bu gruptaki ilaçlarda insan fetusu üzerine olumsuz etki bulunmuştur. Bu gruptaki ilaçlar kar/zarar oranı kar lehine olduğunda kullanılabilecek ilaçlardır. Gruba en iyi örnek sara hastalığı olan anne adaylarının kullanması gereken ilaçlardır.
X Kategorisi:
bu gruptaki ilaçlarda da insan fetusu üzerine olumsuz etki bulunmuştur. Ancak bu gruptaki ilaçlar gebelikte kullanıldığında kar/zarar oranı her zaman zarar lehine olan ilaçlardır. Bu yüzden hiç bir şekilde gebelikte kullanılmamalıdır (DES ve Talidomid gibi ilaçlar).
Bu sınıflandırma birçok açıdan yetersizdir ve kafa karıştırmaktan başka bir işe yaramaz. Çünkü sınıflandırma hem gebeliğin hangi döneminde kullanıldığını dikkate almamakta hem de bebekteki riskle birlikte tedavi konusundaki yönlendirmeyi de içermektedir.
Astım ilaçları FDA tarafından belirtilen skala içerisinde nerede yer almaktadır diye bakıldığında çoğu B ve C kategorisindedir.
Hamilelik sürecinde kullanılan astım ilaçları hakkından toplanan bilgiler ışığında hamilelik sürecinde kullanabileceğimiz ilaçlar gebenin ve fetüsün en az zarar göreceği şekilde düzenlenmelidir.
Hamilelikte alerji aşıları devam edilmeli mi ?
Hamilelik sürecinde diğer bir tedavide alerjik astımlı hastalar için uygulanan alerji aşılarıdır ( immunoterapi ). Hamilelik sürecinden önce uygulanmaya başlanan alerji aşılarının idame dozlarda fetüs ve gebe üzerinde her hangi bir zararı gösterilmemiştir. Hamilelik sürecinden önce başlayan alerji aşıları daha öncesinde alerjik reaksiyon yaşamadıysa idame tedavisine geçildiyse güvenli bir şekilde alerji uzmanları eşliğinde uygulanabilir.
Hamilelik sürecinde alerji aşılarına başlamak veya yüksek dozlar çıkmak uygun değildir.
Hamilelikte alerjik nezle (rinit) nasıl tedavi edilir ?
Alerjik astımı olan hastaların % 60-% 80 gibi çok yüksek oranda alerjik nezlelerinin de olduğu için hamilelik sürecinde de alerjik astım ile birlikte alerjik nezlenin de tedavisi gereklidir.
Hamilelik sürecinde alerjik nezle tedavisi son derece önemlidir. Alerjik rinit tedavi için kullandığımız tedaviler hamilelikte de gerekli olabilir. Alerjik nezle tedavisi için gerekli olan önlem, ilaç tedavisi, alerji aşıları ve eğitim aynı şeklide gebeler içinde önemlidir.
Hamilelik süresi boyunca alerjik şikayetlerine yol açan alerjenler için önlem alması hamileliğinde alerjik nezlesinin daha kontrollü olmasına ve daha az ilaç kullanmasına yol açacağı için gereklidir. Alerjik nezle için aldığı önlemler alerjik astımın kontrolünde de çok önemlidir.
Hamilelikte alerjik nezle şikayetleri olan astımlı gebe hastaların tedavisi daha öncesinde olduğu gibi birlikte yapılmalıdır. Alerjik nezle (rinit ) şikayetleri kontrol altına alınamayan hastaların aynı şekilde astımları da kontrol alınması güçtür. Bu yüzden alerjik astımı bulunan hamilelerin mutlaka gerekli ve uygun şekilde alerjik nezle içinde ilaçları kullanması gereklidir.
Alerjik nezle tedavisi için hastanın daha önceden tanısı konulduysa ve uyguladığı tedavi varsa hamilelik sürecinde gebe hastaya ve fetüse en az zarar verecek şekilde düzenlenmesi gereklidir.
Hamilelik sürecinde önce şikayetleri başlamış ve alerjik rinit tanısı konmadıysa ilk önce alerji hekimleri tarafından alerjik şikayetlere yol açabilecek alerjenlerin saptanması için alerji testlerinin yapılması uygun olur. Hamilelikte alerji testlerinin koldan yapılması riskli olabileceğinden daha çok kandan spesifik IgE bakılarak konulabilir. Alerjik rinit tanısı konulan hastanın tedavisi alerji hekimleri tarafından düzenlenmesi gereklidir.
Alerjik nezle tedavisinde kullanmış olduğumuz nasal steroidler hamilelik sürecinde de kullanılabilir. Budesonid içeren burun spreylerinin daha güvenle uygulanabileceği hakkında daha çok bilgi vardır. Hamilelikten önce alerjik nezle şikayetlerini kontrol altına alana nasal steroidler alerjik nezle şikayetleri olduğunda yine uygulanabilir.
Alerjik nezle şikayetleri olan hastalarda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı üzerinde daha az etkisi olan antihistaminik ihtiyacı varsa daha çok ikinci kuşak antihistamikler tercih edilmelidir. Bu grupta yer alan loratadin ve setirizin içeren preparatların tercih edilmesi uygun olur çünkü bu preparatların birinci kuşaklara göre daha az yan etkileri vardır. Birinci kulak antihistamikler kullanılacaksa difenhidramin içeren ilaçlar güvenle verilebilir.
Hamilelerde nasal dekonjestanlar gerekliyse < 5 günden az olmak kaydıyla oxymetazolin içeren preparatlar verilebilir.
Sonuç olarak
Hamilelik süreciyle birlikte astım seyri değişkenlik gösterebilir. Daha kötüye gidebilir aynı şekilde devam edebilir veya daha iyi şekilde olabilmektedir.
Hamilelikten önce astımı kontrol altında olanlar hamilelik ile birlikte kontrol altında devam edebilir. Astımı kontrol altında olmayan hamilelerde astım daha ağır şiddette şikayetlerle seyretmektedir.
Hamilelikten önce kullanılan astım ilaçları hamilelik süresinde de kullanılması gerekebilir. Astımlı birlikte hamilelerde kullanılan ilaçlar gebelerden en iyi kontrolü sağlarken fetüs üzerinde de en az yan etkiye yol açacak şekilde yapılmalıdır.
Hamilelik boyunca astım için kullanılacak ilaçlar fetüs üzerinde etkileri en az olarak şekilde düzenlenmelidir.
Hamile olmadan önce başlanan alerji aşıları daha önce yan etkiye yol açmadıysa ve idame dozlarında ise alerji hekimleri kontrolünde verilebilir.
Hamilelerde astımı en iyi şekilde kontrol altına almak için eşlik eden alerjik nezle varsa mutlaka alerjik nezle tedavisi de yapılmalıdır. Alerjik nezle şikayetleri kontrol altına alınmazsa alerjik astımı da kontrol altına almak zorlaşır.
