Gut Hastalığı Nedir?
Gut Hastalığı herkesi etkileyebilen ve sık görülen bir artrit yani bir çeşit eklem iltihabıdır. Romatizmal hastalıklar arasında sayılmakla birlikte metabolik bir hastalık olarak da tanımlanabilir. Eklemlerde ani, ciddi düzeyde ağrılı şişlik, kızarıklık ve gerginlik ile karakterize olan bu hastalık en çok ayak başparmak eklemini tutar. Ataklar genellikle gece uykudan uyandıran başparmağın ateşe verilmiş gibi yanması şeklinde ortaya çıkar. Etkilenen eklem sıcak, ödemli ve yatak çarşafının ağırlığını bile tolere edemeyecek kadar gergindir. Gut hastalığının belirtileri bazen kaybolup tekrar ortaya çıkabilir. Tekrarlayan gut atakları sonrasında o eklemde ürik asit kristallerinin kalıcı olarak birikerek “tofüs” adı verilen ve eklemin şeklini bozan şişliklerin oluşması söz konusu olabilir.
Gut Hastalığı Neden Olur?
Gut hastalığı eklemlerde ürik asit kristallerinin birikmesi ve biriken ürat kristallerine karşı vücut tarafından geliştirilen iltihap sebebiyle oluşur. Biriken bu ürik asit kristalleri eklemlerde ciddi ağrılara sebep olur. Kanda dolaşan ürik asit miktarı arttığında ürik asit kristalleri gelişir. Ürik asit vücutta doğal olarak bulunan purin içeren maddelerin metabolizması sonrasında ortaya çıkan bir son üründür. Purinler ayrıca et ve et ürünlerinde, deniz ürünlerinde yüksek oranda bulunurlar. Ek olarak başta bira olmak üzere alkollü içeceklerde ve fruktoz ile tatlandırılmış içeceklerin de vücutta ürik asit düzeylerini arttırdığı bilinmektedir.
Normalde ürik asit kanda çözülür ve böbreklerden idrarla atılır. Fakat bazı durumlarda ya vücut fazla miktarda ürik asit üretir ya da böbreklerden ürik asit atılımı azalır. Bu durumda kanda biriken ürik asit keskin, iğne gibi çıkıntıları olan ürik asit kristalleri geliştirir ve bu kristaller eklemlerde veya çevre dokularda birikerek ağrı, enflamasyon ve şişmeye sebep olur.
Gut Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?
Vücutta ürik asit düzeyleri yüksek olduğunda gut hastalığı gelişme riski artar. Ürik asit miktarını arttıran faktörler şu şekilde sıralanabilir.
- Diyet: Çok fazla et ve et ürünleri ile beslenme, fruktoz ile tatlandırılmış şekerli içecekler alışkanlığı, kandaki ürik asit düzeylerini arttırmaktadır. Başta bira olmak üzere alkollü içecekler tüketiminin de ürik asit üretimini arttırdığı bildirilmiştir.
- Obezite: Fazla kilolu bireylerde hem ürik asit üretimi fazladır, hem de böbreklerden ürit asit atılımı azalmıştır.
- Kronik hastalıklar: Bazı hastalıklar gut hastalığı riskini arttırır. Kontrol altında olmayan yüksek tansiyon, diyabet, metabolik sendrom, kalp ve böbrek hastalıkları gibi kronik hastalıklarda gut riski artmaktadır.
- İlaçlar: Hipertansiyon tedavisinde kullanılan thiazid grubu diüretikler, düşük doz aspirin ve organ transplant hastalarında kullanılan immun sistemi baskılayıcı ilaçların kanda ürik asit artışına sebep olabilir.
- Aile hikayesi: Birinci ve ikinci derece yakınlarında gut hastalığı olan bireylerde gut hastalığı gelişme riski diğer bireylere göre daha yüksektir.
- Yaş ve Cinsiyet: Gut hastalığı genellikle erkeklerde oluşur. Kadınlarda kanda daha düşük ürik asit düzeyleri saptanmaktadır. Bununla birlikte menopozdan sonra kadınlardaki ürik asit düzeyleri erkeklerdeki düzeye gelmektedir. Ayrıca erkeklerde gut hastalığı daha erken (genellikle 30- 50 yaşları arasında ortaya çıkmaktadır, kadınlarda ise gut hastalığı menopozdan sonra izlenmeye başlar.)
- Geçirilmiş travma veya cerrahi: Yakın zamanda travma ya da operasyon geçirmiş insanlarda gut atağı geçirme riski artmaktadır.
Gut Hastalığı Belirtileri Nedir?
Gut hastalığı belirtileri genellikle aniden ve gece ortaya çıkar.
- Şiddetli eklem ağrısı
Gut hastalığı genellikle ayak baş parmak eklemini tutmakla birlikte diğer bütün eklemleri tutabilir. Diğer sıklıkla etkilenebilen eklemler; ayak bilekleri, dirsekler, el bilekleri ve parmaklardır. Ağrı genellikle atağın ilk 12 saatinde en şiddetli düzeydedir.
- Kalıcı eklem rahatsızlığı
İlk şiddetli ağrı atağı geçtikten sonra eklemlerde bir kaç günden bir kaç haftaya kadar süren rahatsızlıklar devam eder. Tekrarlayan ataklar daha uzun sürer ve daha fazla eklemi tutar.
- Enflamasyon (İltihap) ve kızarıklık
Etkilenen eklemde enflamasyona bağlı olarak şişlik, gerginlik ve yoğun bir kızarıklık izlenir.
- Hareket kısıtlılığı
Gut hastalığı ilerlediğinde eklemin hareket kabiliyeti azalır, hasta bireylerin eklemlerini kullanmakta güçlük yaşamaya başlar.
Gut Hastalığı Diyeti Nasıl Yapılır?
Gut hastalığıyla nasıl başa çıkılır sorusunun cevabı uygun bir diyette yatmaktadır. Gut hastalığında diyetle atak gelişimini engellemek, atak geliştiğinde de atağın şiddetini azaltmak mümkündür. Diyette dikkat edilmesi gereken özellikler şunlardır:
- Başta su olmak üzere bol bol sıvı tüketmek, özellikle fruktozla tatlandırılmış içeceklerden uzak durmak.
- Protein ihtiyacını düşük yağ oranlı süt ve süt ürünlerinden karşılamak.
- Et, balık ve kümes hayvanları tüketimini sınırlamak. Küçük miktarlarda tüketmek gut hastaları tarafından tolere edilebilir. Ayrıca sayılan kaynaklardan hangisinin kişiye daha fazla zararlı olduğunun saptanması da beslenmede büyük önem taşır.
- Kilo alımını engellemek ve küçük prosiyonlar tüketerek kilo vermek. Burada önemli olan nokta ürik asit düzeyini aniden arttıracağından hızlı ve aşırı kilo kaybından kaçınma gerekliliğidir.
Gut Hastalığı Tanı ve Tedavisi
Gut hastalığının tanısı genellikle hastanın tıbbi öyküsü, beslenme alışkanlıkları, kullandığı ilaçlar, fizik muayene bulguları sonucunda konulur. Bununla birlikte kanda ürik asit düzeyinin ve iltihap göstergelerinin yüksek olması tanıda yardımcı olmaktadır. Gut hastalığı gelişmiş hastalarda nadir olarak kan tahlilinde ürik asit düzeyi normal bulunabilmektedir. Ayrıca kan tahlilinde ürik asit düzeyi yüksek olmasına karşın gut hastalığının gelişmediği hastaların da olabileceği göz önüne alınması gerekir. Gut hastalığı olan eklemdeki bulguları göstermek için radyolojik yöntemler de kullanılabilmektedir. Çok sık başvurulmamakla birlikte, gerekirse uzman hekim tarafından bir iğne yardımı ile eklemde biriken sıvıdan örnek alınarak mikroskop altında ürik asit kristallerinin görülmesi ile de tanı konulabilmektedir. Ürik asit kristalleri eklemlerin dışında da ve özellikle böbreklerde birikerek ürik asit taşlarının oluşmasına, ilerleyen dönemde böbrek fonksiyonlarının bozulmasına yol açabilmektedirler.
Akut, yeni başlayan ataklar esnasında ağrı kesici, iltihap giderici ilaçlar, bazen kortikosteroid içeren tedaviler kullanılabilmektedir. Ayrıca yeni ataklar oluşmaması için akut dönem geçtikten sonra ürik asit oluşumunu azaltan ve idrarla ürik asit atılımını arttıran ilaçlar kullanıma girmektedir.
İlaçlardan daha önemli olan ve gut ataklarının gelişiminin önlenmesi, ürik asit düzeyinin yükselmemesi için kişinin beslenme tarzını düzenlemesi, susuz kalmaması, fazla kilolarından kurtulması, ayak parmaklarını sıkan ayakkabıları kullanmaması konusunda titiz davranılması gerekmektedir.
Siz de kendinizde gut hastalığı olduğunu düşünüyor ya da gut hastalığınız için tedavi yöntemleri arayışı içerisindeyseniz bir uzmanla iletişime geçmeyi ihmal etmeyiniz.
