Güneşin zararlı etkilerine bağlı olarak en sık rastlanan cilt lekeleri çiller, gebelik lekeleri, solar lentigo ve melazmadır. Bazı kozmetik ürünler, ilaçlar, kimyasal maddeler ve bitki özsularının güneş ışınlarıyla etkileşimi sonucunda da cilt lekeleri ortaya çıkabilir.
Melazma nedir?
Melazma türü lekeler genellikle 20’li yaşlardan itibaren ve sıklıkla yüz bölgesinde görülen sıklıkla iki taraflı ve simetrik, kahverenkli, keskin, düzensiz sınırlı lekelerdir.
Kimlerde görülür?
20-40 yaş arası kadınlarda ve koyu tenli kişilerde daha sık görülür. Olguların %90’ı kadın, %10’u erkektir. Melazmanın hamilelik döneminde görülen şekli kloasma veya gebelik maskesi olarak adlandırılır.
Sebepleri nelerdir?
Melazmanın kesin nedeni bilinmemektedir. Güneşlenme, hamilelik, hormon tedavileri ve doğum kontrol hapları güneş lekesini tetikler. Tiroid hastalıklarıyla ilişkisi net değildir ancak hipotiroidi ile birlikte görülme olasılığı yüksektir. Aile içerisinde birden fazla kişide görülebilmesi, genetik yatkınlık olabileceğini düşündürmektedir. Hastaların %30’unda aile öyküsü vardır. Pek çok hastalık gibi melasma da stresle ilişkili olabilmektedir. Tetikleyici faktörlerle derideki renk hücreleri olan melanositler tarafından aşırı melanin üretilmesiyle pigmentasyon gelişir. Önlenebilir en önemli risk faktörü, güneş maruziyeti ve güneş hasarıdır. Bütün bunlarla birlikte melazma en çok sağlıklı, gebe olmayan erişkinlerde görülür.
Melazma kliniği?
İki taraflı ve simetrik, kahverenkli, keskin, düzensiz sınırlı lekeler, en sık alın, yanak, burun üzeri, dudak üstü, çene ve nadiren boyun ve kollarda görülür. Yaz aylarında daha belirgin hale gelir. Yüzeyel tipi koyu kahve renklidir ve wood ışığı ile belirginleşir. Tedaviye yanıt daha iyidir. Derin tipi ise açık kahve veya mavimsi gri renklidir, wood ışığı ile değişmez ve tedaviye yanıt azdır. Bir de mikst tip vardır ki bu, en sık görülen tipidir. Birçok kişide melazma, kronik bir hastalık olarak karşımıza çıkar.
Tedavide neler yapılır?
Melazma yüzeyel, derin ve karışık tip olarak farklı derinliklerde görülebilir. Yüzeyel güneş lekeleri tedaviye daha iyi yanıt verir. Derin yerleşimli lekelerin tedaviye yanıtı azdır. Gebelik lekeleri doğum sonrası kendiliğinden de iyileşebilir.
Tedavide öncelikle düzenli olarak yaz-kış, gün içinde 4 saatte bir en az 30 faktörlü güneşten koruyucu ürünler kullanılması gerekir. Ayrıca güneşten koruyucu kullanırken bile çok fazla direk güneşe maruz kalınmamalı, gölgede durmaya özen göstermeli ve şapka, gözlük takılmalıdır.
Güneş ışınlarının etkisini kaybetmeye başladığı ekim ayından sonra ise; leke giderici kremler, kimyasal peeling, enzimatik peeling, laser tedavileri, PRP ve mezoterapi yöntemleri tek başına veya birlikte kullanılarak lekeler tedavi edilebilir. Ancak gebelik dönemine yönelik bilimsel veriler olmadığından bu uygulamaların kullanılmaması gerekir. Yaz döneminde leke tedavisi önerilmez. Leke tedavisi yapılırken çok agresif tedavilerden kaçınmak gerekir. Aksi halde lekeyi tetikleyebilir.
Yüzeysel melazma leke giderici kremler ile tedavi edilebilir. Yüzeyel olarak kullanılan ilaçlar arasında hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve AHA veya bunların kombinasyonlarını içeren kremler kullanılır. Ancak bu kremlerin bazıları güneşe karşı duyarlılığı arttırdığından gece sürülmeli ve sabah yıkayarak temizlenmelidir. Aksi takdirde güneş hasarı ve yeni cilt lekelerine neden olabilirler.
Hiçbir tedavi lekelerin tekrarlamasını engellemez. Bu nedenle tedavi yanıtı iyi olsa bile tedaviden sonra yaz-kış güneş kremi kullanımı devam etmelidir. Koruyucu kıyafet ve şapka kullanılmalıdır. Tam kür söz konusu değildir.
Lekelerin oluşumunu engelleyebilir miyiz?
Melasma dahil tüm cilt lekelerinin oluşmasını engellemek için doğru güneşlenmeyi bilmek gerekir. Genel önlemler: hormon ilaçları ve doğum kontrol haplarının bırakılması, yaşam boyu sürekli güneşten korunma (açık alanlarda en az 30 faktör güneş kremi tüm yüze 3-4 saatte bir sürülmeli, şapka kullanılmalı, saat 10.00-16.00 arası mümkünse açık alanlarda gölge bile olsa bulunulmamalı).
