Epilepsi hastalarının yaklaşık %30 kadarı ilaç tedavisine dirençlidir. Bu hastaların da yaklaşık üçte biri cerrahi tedaviden fayda görür. Kabaca iki çeşit cerrahi yöntem kullanılır: Nöbete yol açan odağın çıkarılması veya bağlantıların kesilmesi.
Cerrahi tedavi açısından değerlendirilecek hastalar gerekli yapısal beyin görüntüleme-MR, fonksiyonel görüntüleme (PET, SPECT, fMR), interiktal- iktal videoEEG (bazı durumlarda intrakranial EEG), nöropsikolojik incelemeler yapıldıktan sonra değerlendirilir, cerrahi için uygun olup olmadığı ve hangi cerrahi yöntemin kullanılacağına karar verilerek cerrahi tedaviye yönlendirilirler.
Uzm. Dr. Demet ARSLAN
Cerrahi girişim sonrası hastaların takibi devam etmelidir. Bazı hastalar cerrahi tedavi sonrası tamamen nöbetsiz olmakta iken bazılarında ise daha az ilaç kullanılarak nöbetler kontrol altına alınabilmektedir.
Cerrahiye uygun hastalar:
Mesial Temporal Lob Epilepsisi ve hipokampal skleroz
Epileptojenik lezyonlara bağlı epilepsi (tümör, AVM, kavernom, sekel lezyonlar vb)
Nöronal migrasyon anomalisi ve diğer gelişimsel bozukluklar
Yaygın hemisferik lezyona bağlı tek taraflı ve sekonder jeneralize epilepsi
Ağır nörolojik hasarlı geniş lezyonlar
MRI lezyonu gösterilememiş ancak muhtemelen semptomatik fokal nöbetli epilepsiler
Cerrahi tedaviye uygun olmayan hastalarda nöbetleri kontrol altına almakta kullanılan başka bir yöntem de vagal sinir uyarımı (pil takılması)dır.
Ayrıca yine cerrahiye uygun olmayan hastalar için ketojenik diyet veya davranış tedavileri de uygulanmaktadır.
EPİLEPSİ HASTALIĞI NASIL SEYREDER?
Daha önce de belirtildiği üzere, epilepsi hastalığının çok farklı tipleri olabilmektedir. Bunların bazıları -özellikle çocukluk çağı epilepsileri- oldukça iyi huyludur ve bir süre sonra kendiliğinden geçmektedir. Bir kısmı ergenlik çağında başlar daha uzun bir süre devam edebilir. Nöbetler çok seyrekse veya tamamen baskılanabilmişse yaşam kalitesi üzerine olumsuz etkisi de az olur. Farklı nedenlerle ortaya çıkabilen değişik epilepsi tipleri, birbirinden farklı klinik seyre sahiptir. Hastaların %70 kadarı başlanan ilaç tedavisine cevap verir. Geriye kalan %30’luk kısım ilaca dirençlidir. Bu hastalarda cerrahi tedavi düşünülebilir.
Nöbetler bilinen hiçbir neden yokken ortaya çıkabileceği gibi, ateşli hastalıklar sırasında, bazı ilaçların kullanımı ile, adet dönemleri ile ilişkili olarak, uykusuz kalmakla ve aşırı stres durumunda tetiklenebilir.
Epilepsi Nöbeti Gözlendiğinde Ne Yapılmalı?
Epilepsi nöbeti sırasında, hastanın nöbetini ve kasılmalarını durdurmak için hiçbir şekilde müdahale edilmemelidir.
Mümkünse yan tarafına çevrilir bu şekilde ağzında biriken tükürük salgısı veya varsa gıda maddelerinin soluk borusuna kaçması engellenebilir.
Hastanın ağzını açmak için dişlerinin arasına parmak veya kaşık sokmaya çalışmak, kasılmalara engel olmak için tutmak, bastırmak ve yumruk halindeki avuçlarını açmaya çalışmak hiçbir fayda sağlamayacağı gibi hastaya zarar da verebilir.
Dil geriye kaçmaz o nedenle dilini dışarı çekmeye çalışmanın yararı yoktur. Dilini ısırmasını önlemek için ağzına yumuşak bir kumaş parçası konulabilir.
Hasta nöbet geçirdiği sırada çevredeki eşyaların ona zarar vermesini engellemek için önlem almak gerekir. Etrafta hastaya zarar verebilecek keskin veya sert bir cisim varsa uzaklaştırılmalıdır. Kendine zarar vermesini engellemek için etrafı yumuşak eşyalarla desteklenebilir.
Kişi kendine geldikten sonra yorgunluk hissedebilir, bilinçsiz hareketler, sersemlik durumu söz konusu olabilir. Bu durumda hasta bir süre gözlem altında tutulmalı ve dinlendirilmelidir.
Normal şartlar altında atak -kendiliğinden- maksimum 1-2 dk içinde sonlanır. Eğer epileptik atak bu sürede sonlanmıyorsa, arka arkaya nöbet geçiriyorsa veya kasılmalar bittikten sonra bilinci açılmıyorsa hasta mutlaka hastaneye götürülmelidir.
MESLEK SEÇİMİ
Epilepsi hastası olan kişilerin nöbetleri kontrol altında olsa bile pilot, cerrahlık, toplu taşıma araçlarında sürücülük gibi bazı meslekleri yapmaları uygun değildir. Ayrıca kişinin düşme ve yaralanma riskinin olduğu yüksek yerlerde ve boğulma riskinin olduğu suya yakın yerlerde çalışmaları uygun olmaz. Bu gibi meslekler dışında uykusuzluk nöbetleri tetikleyebileceği için gece vardiyasında çalışmaları uygun değildir.
Bunlar dışında herhangi bir işte çalışmalarında hiçbir sakınca bulunmamaktadır.
EPİLEPSİ HASTALARININ DİKKAT ETMESİ GERKENLER
Uykusuzluk epilepsi nöbetleri için tetikleyici olabilmektedir.
Ateşli hastalıklar ve enfeksiyonlar uygun şekilde tedavi edilmeli ve ateş kontrol altına alınmalıdır.
Bazı ilaçlar nöbet geçirmeyi kolaylaştırdığı için yeni bir ilaç başlamadan önce kendi hekimine danışmalıdır.
Yanıp sönen ışıklar, TV ve bilgisayar ekranına bakmak kişinin nöbet geçirmesini tetikleyebilir. Böyle bir durum varsa tam aydınlatılmış bir ortamda ve ekrana uzaktan bakarak önlem alınabilir.
Alkol ve uyuşturucu madde kullanımı nöbetleri sıklaştırabilir
EPİLEPSİ VE GEBELİK
Epilepsi hastası kadınların anne olmasında bir sakınca bulunmamaktadır.
Hastanın takibini kadın doğum uzmanı ve epilepsi hakkında uzman olan nörolog birlikte yapmalıdırlar.
Gebelik sırasında ve sonrasında (emzirme dönemi de dahil olmak üzere) ilaçlar kesilmemelidir. İlaçların kesilmesi şiddetli nöbetlere ve nöbetlerin neticesinde bebeğin oksijensiz kalmasına ve düşüklere neden olabilmektedir.
Epilepsi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar anne karnındaki bebekte doğumsal bozukluklara neden olabilir. Bu nedenle gebelik planlayan epilepsi hastaları en az 6 ay öncesinden doktoruyla konuşmalı ve gerekli ilaç değişikliği, doz ayarlaması ve takviye gıdaların verilmesi gibi gebelik için gerekli hazırlık yapılmalıdır.
İdeal olanı hamilelik öncesi nöbetlerin kontrol altında olması; tek ilacı yeterli minimum miktar ve bölünmüş dozlarda alınması ve folik asit takviyesinin yapılmasıdır.
EPİLEPSİ VE DOĞUM KONTROLÜ
Epileptik kadın hastanın doğum kontrolü amacıyla hormonal olmayan bir metod kullanmasının hiçbir sakıncası yoktur.
Enzim indükleyici antiepileptik ilaçlar (AEİ) olan karbamazepin, etosüksimid, fenobarbitol, fenitoin, primidon gibi ilaçları kullanan kadın hastalarda doğum kontrol hapları ilk tercih edilen korunma yöntemi değildir. Beraber kullanıldıklarında doğum kontrol haplarının etkinliği azalabilir ve istenmeyen gebelik riski mevcuttur.
Enzim baskılayıcı AEİ olan Valproat sodyum, doğum kontrol ilaçlarının etkinliğini artırabilir. Beraber kullanımda doğum kontrol ilaçlarının dozu ayarlanmalıdır.
Nötr AEİ olan gabapentin, lamotrijin, levetirasetam, klonazepam ve etosüksimid gibi ilaçlar doğum kontrol haplarının etkinliğini değiştirmezler.
EPİLEPSİ TEDAVİSİ NE KADAR SÜRER?
3-5 yıl süreyle nöbetler kontrol altına alınmışsa, bazı epilepsi türleri hariç olmak üzere, doktorun uygun gördüğü hastalarda ilaç kesilebilir. Tüm şartlar uygun olsa bile ilaç kesildikten (kısa veya uzun bir süre) sonra nöbetlerin tekrarlama riski vardır ve öngörülemez. Jüvenil Myoklonik Epilepsi gibi bazı özel epilepsi sendromlarında ilaç kesildiğinde nöbetlerin tekrar ortaya çıkma riski çok yüksek olduğu için ilaç kesilmez.
İlaç kesiminden sonra tekrarlama riski az olan durumlar;
İlk antiepileptik ilaç tedavisi sonrası nöbetler durmuşsa
Bilinen bir beyin hasarı veya anormalliği yoksa
Nörolojik muayenesi ve EEG’si normalse
Ailede epilepsi öyküsü yoksa
Epilepsiye yol açacak, altta yatan bir hastalığı yoksa
EPİLEPSİ VE DİYET
Uyarıcı maddeler içeren içecekler (kola, çay, kahve) aşırıya kaçmamak şartıyla içilebilir.
