SORULARLA EPİLEPSİ ( SARA HASTALIĞI)
Epilepsi nedir ?
Epilepsi rahatsızlığı, beyinden anormal elektrik sinyallerinin oluşmasından kaynaklanıp tekrarlayıcı olarak hastanın davranışlarında, duyularında , algılamasında veya yeteneklerinde değişmeyle giden genel bir ifadeyi içermektedir. Halk arasında en yaygın bilinen şekli ; hastanın yere yığılıp kasılmalarla kendisinden geçtiği , bazen küçük veya büyük tuvaletini kaçırdığı, tıpta jeneralize tonik klonik epilepsi dediğimiz olaydır. Oysa pek çok epilepsi çeşidi tanısı konulamadan günlük yaşamına kısıtlı olarak devam etmek zorunda kalmaktadır.
Kaç çeşit epilepsi nöbeti vardır ?
Epilepsi nöbetlerinin sınıflandırılmasında Uluslar arası kurallar geçerlidir ve bunlara göre epilepsi nöbetleri üç ana başlıkta sınıflanır : 1. yaygın epilepsi nöbetleri 2. kısmi epilepsi nöbetleri 3. özel epilepsi hastalıkları.
Bu ana kategoriler altında yine pek çok nöbet şekilleri ayrıyeten sınıflandırılmaktadır.
Epilepsi nöbetlerinde neler görebiliriz ?
Tamamen bilincin kapandığı nöbetler yaygın olarak bilinen nöbetlerdir. Halk arasında daha seyrek bilinen nöbetler ise ; dalma atakları, tuhaf konuşma ve hareketler yapma, hafıza kayıpları, vücudun herhangibir yerinin seyirmesi-kasılması-atması şeklinde hareketler, görme-işitme-dokunma duyularında anormallikler, normal uyaranlara anormal tepkiler şeklinde kabaca özetlenebilir.
Epilepsi tanısı nasıl konur ?
Hastanın kendi anlattıkları, çevresindekilerin gördükleri ve standart tanı testleri yardımıyla ( Elektro Ensefalo Grafi = kısaca beyin elektrosu, kan tahlilleri, beyin filimleri ; MR, tomografi gibi ) epilepsi tanısına gidilir. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hastaların yakınları nöbet olarak düşündükleri halleri kameraya çekerek doktorlarına gösterme yoluyla tanıda yardımcı olmaktadırlar. Yine teknolojik imkanların gelişmesiyle, hastanın sürekli kablolara bağlı bir şekilde saatlerce bir odada kapalı kalmasına gerek kalmadan, evinde aynı tansiyon takibi cihazları gibi (Holter tansiyon takibi ) sürekli olarak beyin dalgalarının kayıtlanması yapılabilmekte, hasta günlük yaşantısına rahat bir ortamda devam edebilmektedir. Epilepsi tanısı öncelikle bir klinik tanıdır ki yapılan tahlil ve tetkiklerin normal çıkması hastada epilepsi olmadığı manasına gelmez. Yine aksi olarak epileptik nöbetleri olmayan kişilerde de anormal EEG dalgaları çıkması da bu kişilerin gizli birer epilepsi hastası olduğu anlamına gelmemektedir.
Bir kez epilepsi nöbeti geçiren hasta epilepsi hastası mı kabul edilmeli ?
Genel kanaat tek epileptik nöbet geçiren ve yapılan EEG, beyin görüntüleme yöntemleri (Tomografi, MR vb ) , kan tetkiklerinde bu durumu izah eder bir hal olmayan hastaların genel epilepsi kategorisine sokulmaması yönündedir. Epilepsinin tanısında tekrarlayıcı atakların varlığı temel kaide olarak yer almaktadır. Buna rağmen tek epilepsi atağı geçiren bir hastada nöbetler olmadan EEG de anormalliklerin bulunması çoğu ekolde epilepsi tanısı ve tedavini başlangıcı için yeterli olmaktadır.
Epilepsi nasıl tedavi edilir ?
Öncelikle epilepsi hastalarında nöbetleri tetikleyen olayların ortadan kaldırılması, önlenmesi en önemli faktördür. Örneğin ; sıcak suyun başına dökülmesiyle epilepsi nöbeti geçiren birisinin hamamda keselenmesi, uykusuzlukta nöbet geçiren birisinin 36 saat nöbet tutmasını gerektirir bir işte ısrarla çalışması, açlıkta nöbetleri tetiklenen birisinin oruç tutması hastaya zarar verebilecektir. Bütün koruma tedbirlerine rağmen hastaların çoğu içsel faktörlerden dolayı zaten nöbet geçirdiğinden öncelikle nöbetlerin çeşidine ve hastanın genel klinik durumuna uygun bir ilaç tedavisi doktoru tarafından ayarlanacaktır. Epilepsi tedavisi bir maraton gibidir, erzakları gereksiz harcamak, ani deparlar yapmak, birden durup birden başlamak genelde tedavide başarıyı azaltır. Doktor , hasta ve yakınlarıyla ekip halinde bir çalışma gerekir . Hastalar tedavide uyumlu olmadığı sürece tam bir düzelme göstermeyeceğinden , sorumluluğun tüm taraflara ait olduğu bilinmeli , sadece ilaçlara veya başka tedavi yöntemlerine meyledilmemelidir.
İlaçlar dışında tedavi yöntemleri arasında ; beyindeki epilepsi odağı olan hücrelerin alınması veya tahrip edilmesi ( Epilepsi Cerrahisi ) , beyine manyetik uyarılar verilmesi ( Transkranial Manyetik Stimulasyon=TMS), boyundan geçen sinirin uyarılması ( vagal sinir uyarılması=VNS) sayılabilir.
Epilepsi nöbeti geçiren birisine nasıl yardımcı olabilirim ?
Hafif epilepsi atakları geçiren kişileri sakin bir şekilde zarar görmeyeceği güvenli bir ortamda tutmak en iyisidir. Kendisine geldiği zaman durumu hakkında bilgi verilmeli, nöbetinin ne kadar sürdüğü ve neler yaptığı anlatılmalıdır. Halk arasında yaygın bilinen büyük nöbetlerde, hastanın çevresindekiler hastanın zarar görebileceği eşyaları uzaklaştırmalı, vücudunu aşırı hareket ettirerek yere veya kaldırılamayacak eşyalara çarpma durumlarında yastık, minder, katlanmış örtü gibi yumuşak şeylerle yaralanmalardan hasta korunmalıdır. Hastanın nöbeti başladıktan sonra dişlerini aralamaya çalışmak, dilini öne çekme gayretleri hem hastaya hem de bu işi yapmaya çalışan kişiye zarar verebilir. Kollarını, bacaklarını veya başını aşırı hareket ettirerek darbeler alma eğiliminde olan kişilerde bu uzuvları elle yavaşça tutularak darbelere karşı korunabilir. Nöbet geçirmekte olan birisini kendisine getirmek için su dökmek, yüksek sesle bağırmak, çimdiklemek , kolonya koklatmak gibi hareketler hastaya faydadan çok zarar getireceğinden tercih edilmemelidir.
Aileden gelen epilepsi veya genetik ( kalıtsal ) epilepsi var mı ?
Familyal epilepsi dediğimiz , ailede birden fazla kişide epilepsi hastası olma durumudur. Özellikle yakın akraba evliliklerinde daha fazla olmaktadır.
Kalıtsal epilepsi konusunda şu ana kadar , şu genlerinde bozukluk olanlarda epilepsi görülür gibi net bir sonuca ulaşılamamıştır . Birinci derecedeki yakınlarında epilepsisi olanlarda toplum geneline oranla daha yüksek epilepsi ihtimali olduğu gözlenmiştir.
Epilepsi ne gibi sonuçlara yolaçabilir ?
Epilepsi hastalarında , tedavi olsalar bile bazen epileptik kişilik dediğimiz, hatta bazen epileptik psikoz dediğimiz rahatsızlıklara bile geçiş olabilir. Yani bu hastalarda ellerinde olmadan yoğun psikiyatrik şikayetler gelişebilir.
Epilepsiden dolayı, bazen de kullanılan ilaçların da etkisiyle algılama, zeka , entelektüel yeteneklerde azalmalar gözlenebilir.
Epilepsiden dolayı ölüm olabilir mi ?
Epileptik ataklar sırasında tehlikeli durumlara düşme sonrası ağır yaralanmalar veya ölümler gözlenmektedir. Bundan hariç olarak sırf epilepsiye bağlı olduğu söylenen , epilepsiye bağlı ani ölümler de nadir olarak tesbit edilmiştir.
Epilepsi ilaçlarının en fazla görülen yan tesirleri nelerdir ?
Saç dökülmesi, halsizlik, uyku hali, denge bozukluğu, allerjik döküntüler, algılamada yavaşlama sıkça görülebiliyor. Genelde uygun ilaç uygun dozda kullanıldığında bunlar en aza inmektedir. Çoğu epilepsi ilacı vücutta yardımcı kimyasal maddelerden bazılarını azalttığı için ( B vitaminleri gibi) ilave vitamin, mineral desteği gerekebilir.
Hamilelikte epilepsi ilacı kullanılabilir mi ?
Bazı epilepsi ilaçları dozları ayarlanarak hamilelerde kullanılmaya devam edilebilir. Bebeğe yapacağı yantesir ile annenin hamilelikte nöbet geçirerek bebeğini düşürmesi veya bebeğin beyninin oksijensiz kalması durumları değerlendirmeye alınarak ilaç tedavisine karar verilir.
Epilepside ve tedavisinde yaş sınırı var mı ?
Epilepside yaş sınırı yoktur. Her yaştan kişide epilepsi gözlenebilir. Bu nedenle de her yaştan kişiye epilepsi tedavisi uygulanabilir.
Epilepside ilaç tedavisi ne kadar sürer ?
Bu konuda farklı ekoller olsa da genel bazı kaideler artık yerleşmiş gibidir. Yetişkin birisinde tekrarlayan epilepsi atakları geçirilmesi durumunda, tedavi başlandığında ilaç kesilmesi için 2-5 yıl süreyle nöbet geçirmemesi ve EEG nin normal olması ilaç kesimi için aday olduğunu gösterir. İlaç kesimi genelde bir iki aylık bir süre zarfında ilaç dozları azaltılarak yapılmaktadır. Çocuklarda tedavi daha değişken bir yapı almakta olup sürekli gelişmekte ve dış uyaranlara tepkileri farklılanmakta olan bir beyini olan bu grupta tedavi yetişkin çağa kadar sürebilmektedir.
Epilepsi ilaçlarının belli bir süreden sonra kesilebilmesi nasıl mümkün oluyor ? Epilepsili beyin aynı beyin değil mi ?
Yapısal anormalliklerin olmadığı epilepsi türlerinde (beyinde tümör, damarsal problemler vb ) ilaç tedavisini bir ülkedeki terörist faaliyetler gibi düşünebilirsiniz. Silahlı kuvvetler (ilaçlar) , teröristleri ( anormal çalışan beyin hücreleri ) baskı altında tutarak sıkıyönetim ilan eder ve iyi vatandaşlar olmaya zorlar. Uzun ve zahmetli yıllardan sonra topluma ayak uydurmayı öğrenen bu teröristler üzerindeki baskı kaldırılarak normal hayatlarının devamı beklenir. Bütün güzel uygulamalara rağmen inatla teröre devam edenler yine olabilir ki bunları ya idam etmek ( cerrahi), ya da üzerlerindeki sıkıyönetimi sürekli hale getirmek gerekebilir
İnatçı epilepsi ataklarım ilaçlara rağmen azalmıyor , ne yapılabilir ?
İlaçlara dirençli epilepsi vakalarında, eğer epilepsi odağı tesbit edilebilirse epilepsi cerrahisi yüz güldürücü olabilir. Diyet ayarlamaları ( uyarıcı yiyecek içeceklerden uzak durma, ketojenik diyet), elektronik ortamlardan uzak kalma, bilgisayar-TV oyunlarını kısıtlama, karanlıkta TV seyretmeme , pırpırlı ışıklardan uzak durma tüm epilepsi hastalarına önerilen koruyucu tedbirler arasında yeralmaktadır. TMS uygulama sonuçları şu dönemde pek de tatminkar gözükmemektedir.
Sağlıcakla kalın.
