ENERJİ İÇECEKLERİNİN DİŞ ÇÜRÜĞÜ ÜZERİNE ETKİLERİ
Enerji ve spor içecekleri günümüzde giderek popülaritesini arttıracak şekilde dünyada ve ülkemizde yaygın olarak kullanılmaktadır.Enerji içecekleri, içerisinde pek çok enerji verici madde bulunan alkolsüz içeceklerdir. Spor içecekleri, sporcular tarafından yarışmalarda performansı arttırmak, sıvı ve elektrolit kaybını telafi etmek amacıyla sıklıkla kullanılır. Gerek enerji, gerekse spor içecekleri diş hekimliği açısından, içerisinde bulunan karbonhidrat miktarına bağlı olarak çürük yapıcı etkiye sahip olması ve aşındırma potansiyelinin bulunması nedeniyle önem taşımaktadır. Enerji içeceklerinin içerisinde bulunan maddelerden özellikle karbonhidratlar, vücudun gereksinim duyduğu suyun alınımını engellediği için, ağır müsabakalarda yetişkin sporculara ancak antrenör, beslenme uzmanı ve spor hekimi gibi profesyonellerin ortak kararıyla verilmelidir. Sıvı emiliminin yavaşlamasına ve mide-bağırsak problemlerine yol açması nedeniyle, fiziksel aktiviteden hemen önce veya sırasında değil, aktiviteden 15-30 dakika sonra tüketilmesi önerilmektedir.
Spor içecekleri genellikle karbonhidrat, sodyum ve potasyum içermektedir ve bu içeceklerde bulunan karbonhidratlardan glikoz, kas, beyin ve kan hücreleri tarafından kullanılan en önemli enerji kaynağını oluşturmaktadır . Glikoz, sukroz ve fruktoza göre çok daha hızlı absorbe olmaktadır. Meyve suyu gibi içeceklerin içindeki esas karbonhidrat kaynağı olan fruktozun fazladan enerji kaynağı olmadığı gibi, mide-bağırsak bozuklukları da oluşturabileceği gösterilmiştir. Bu nedenle, spor içeceklerinde fruktoz yerine glikoz tercih edilmektedir. Spor içecekleri genel olarak karbonhidrat yükleyiciler, sıvı replasmanlar ve besleyici ek içecekler olmak üzere üç tiptir.
Enerji ve spor içecekleri, meyve suları ve gazlı içeceklerle benzer çürük yapıcı etkiye sahiptir ve pH’ ları çok düşüktür . Çürük yapıcı etkileri, içeriklerinde bulunan karbonhidrat oranlarıyla ilişkilidir. Diş hekimliği açıdan önemiyse eroziv aşındırıcı etkiye sahip olmasıdır.
Sporcularda egzersiz esnasında su kaybına bağlı olarak tükürük akışı azalır. Bunun sonucunda dişlerde eroziv aşındırıcı ve çürük yapıcı etkiler artar.
Enerji ve spor içecekleriyle diş çürüğü ve erozyon ilişkisi
Diş çürüğü multifaktoriyel etiyolojiye sahip ve çocuklarda yaygın olarak görülen bir hastalıktır. Bir besin maddesinin çürük yapıcı etkisi, içindeki karbonhidratın (KH) türüne, KH miktarına ve KH konsantrasyonuna bağlıdır. Enerji ve spor içeceklerinde tatlandırıcı olarak monosakkarit olan glikoz ve fruktoz bulunur. Monosakkaritler di ve polisakkaritlere göre mikroorganizmalar tarafından daha kolay ve kısa sürede aside çevrilmekle birlikte, içeceklerin ağızda kalma sürelerinin katı besinlere göre kısa olması nedeniyle çürük yapıcı etkileri daha azdır .
Yiyecek veya içeceklerin çürük yapıcı özelliği aynı zamanda asit oluşturma potansiyeline, oluşan asidin plak içindeki miktarına, oluşma süresine ve o maddenin tüketim sıklığına bağlıdır.
Enerji ve spor içecekleri bir yandan içindeki karbonhidratın mikroorganizmalar tarafından aside çevrilmesiyle çürük yapıcı etki gösterirken, diğer taraftan asidik yapıda olmaları nedeniyle dişlerde daha çok erozyona aşınmaya neden olurlar
Sonuç : Günümüzde gençler arasında yaygın bir şekilde tüketilen enerji ve spor içeceklerinin dişlerde aşındırıcı erosiv potansiyelleri bulunmaktadır. Asitli içeceklerin tüketilmesinden hemen sonra diş fırçalamanın erozyon etkisini arttırması nedeniyle bu tür içeceklerin sınırlı kullanılması ve tüketildikten hemen sonra dişlerin fırçalanmaması doğru olacaktır.
