BENLERİNİZE DİKKAT EDİN!
Son yıllarda deri kanserlerindeki hızlı artışı ve genellikle de önemsenmeyen benlerden köken aldığını fark ettiğim için benlerle ilgili hatırlatmalar yapmak istedim.
Benler, vücudun her yerinde görülebilen rengi koyu, büyüklüğü 1 mm. den 10-15 cm. ye kadar ulaşabilen oluşumlardır. Tıp dilinde melanositik nevüs olarak bilinirler ve melanosit denilen pigment hücrelerinin (derinin rengini veren hücreler) çoğalması sonucunda gelişirler. Düz veya kabarık olabilirler. Renkleri pembeden siyaha kadar değişebilir. Sayıları ise genetik özelliklere ve güneşe maruz kalmanın derecesine göre değişiklik gösterir.
Genellikle estetik kusur oluştururlar ancak eklem bölgesi, travmaya açık alanlarda fiziki olarak da rahatsızlık verebilirler. Özellikle koyu renkli olanlar uzun yıllar güneşin zararlı ışınlarına maruz kaldığında kanserleşebilirler. Muayene anında büyük, şüpheli benlerden biopsi alınarak kesin teşhis konur.
Benler doğumda mevcut olabilecekleri gibi genellikle çocukluk yaşlarında gelişirler. Erken evrede nevüs hücreleri derinin üst tabakası (epidermis) ile derinin orta kısmı (dermis) arasındadır. Bu nevüslere Junctional nevüs denir. Bu benler düz ve renklidirler. Benler geliştikçe nevüs hücreleri dermise de yayılır(compound nevüs) veya sadece dermiste bulunurlar (dermal nevüs). Bu benler kalınlaşmıştırlar ve sıklıkla deri yüzeyinden kabarıktırlar. Renkli omayan dermal nevüsler sellüler nevüs olarak adlandırılırlar. Bazı nevüsler ise oldukça koyu mavi renktedirler ve mavi nevüs adını alırlar. Benler güneşe maruz kalındıktan sonra ve gebelikte koyulaşırlar. Erişkin çağda renklerini kaybeder ve yaşlılık döneminde tamamen ortadan kalkabilirler.
BEN TİPLERİ
Doğumsal Pigmente Nevüs: Doğuşta mevcut olan bir ben konjenital pigmente nevüs olarak adlandırılır. % 1 bebekte bu benler görülür. Boyutları birkaç milimetreden vücudun çok geniş alanlarını kaplayacak kadar olabilir. Özellikle çok geniş olanlarının melanom denen bir cilt kanserine dönüşme olasılığı vardır.
Halo Nevüs: Bazı benlerin etrafı beyaz bir halka ile kaplıdır. Bu tip benler çocukluk ve erginlik döneminde görülür. Herhangi bir zararları yoktur ve zamanla ortadaki ben ve beyaz halka ortadan kalkar. Bazen renk değişikliği melanom denilen cilt kanserinde de görülebilir, eğer şüphe duyulursa biopsi almak gerekebilir.
Çiller: Küçük açık kahve renkli düz deri lekeleridir ve genellikle açık tenli kimselerde görülür. Genellikle fazla güneşe maruz kalınan yaz aylarında renkleri koyulaşır ve çoğalırlar.
Sıradışı Benler: Sıra dışı benler Clark Nevüs(atipik nevüs) olarak bilinirler. Bu benler normal olmaya görüntüdedirler. Kenarları düzensiz, büyük boyutta, sıklıkla melanom denilen cilt kanserine benzer şekildedirler. Kaygı uyandıran görünümlerinden dolayı gerekli olmasa da cerrahi olarak çıkarılabilirler. Sıradışı benleri olan kişiler özellikle ailelerinde melanom denilen cilt kanseri var ise melanoma yakalanma açısından risk taşırlar.
Benlerin tedavi edilmesi gereken durumlar:
Kanser olasılığı var ise: Bir benin yapısı düzensizse, çevreye doğru yayılıyor ve rengini değiştiriyorsa tedavi edilmelidir.
Eğer bir ben kıyafetlerin, tarağın ve tıraş bıçağının zarar verebileceği yerlerde ise çıkarılmalıdır.
Kişinin isteğine bağlı olarak kozmetik nedenlerle de tedavi edilebilir.
Tedavi Yöntemleri
1.Tıraşlama şeklinde biyopsi: Deriden kabarık bir ben bu yöntemle kolaylıkla tedavi edilebilir. Derinin üst seviyesinde olması gerekir. Tabanı dermisin alt tabakalarına ulaşıyorsa bu işlem yapılamaz. Deri lokal anestezi ile uyuşturulduktan sonra bir cerrahi bıçak veya koter ile çıkarılır. Yara düz beyaz bir leke bırakarak iyileşir. Son zamanlarda bu işlemi sadece lazerle yapıyoruz.
2. Benin cerrahi olarak çıkartılması: Bu yöntem ben düzse veya
Melanom dediğimiz cilt kanseri şüphesi varsa kullanılır. Lokal anesteziyle büyüklüğüne göre 10- 25 dakika süren bir işlemdir. Derideki ben tam kalınlığı ile çıkarılır. Çıkarılan ben patolojik incelemeye gönderilir.
Her bireyin aylık periyotlarla kendi benlerini muayene etmesi önerilir. Bu muayene sırasında saptanan bende asimetri, sınır düzensizliği, renk değişikliği (benin birden çok renk içermesi), belirgin büyüme, iltihabi reaksiyon ya da kanama cilt kanserine işaret edebilir. Bununla birlikte değişik görünümlü, hızlı büyüyen, pigmente bir lezyonun saptanması durumunda da acilen bir uzman doktora başvurulmalıdır.
Deri kanseri gelişim riski yüksek olan kişiler daha dikkatli olmalıdır:
Açık tenli, açık renk gözlü, kızıl-sarı saçlı veya kolaylıkla güneş yanığı gelişebilen deri tipine sahip kişiler
Uzun süre veya aralıklı olarak yoğun güneş ışığına maruz kalmış kişiler
Ailesinde deri kanseri malin melanom olan kişiler
Anormal (atipik) görünümlü (displastik) nevüsü olan kişiler
Doğumsal çok sayıda benleri olanlar.
Son 15 yıl içinde malign melanom riski yaklaşık 2 kat artmış ve buna paralel olarak yeni tanı yöntemleri geliştirilmiştir. Dermatoskopi deri yüzeyi mikroskopisidir; benlerin ve pigmentli diğer lezyonların tanısında kullanılır. Bu yöntemde, yağlanmış deri yüzeyi, ışıklı bir büyütme sağlayan dermatoskop ile incelenir. Dermatoskop, kulak muayenesinde kullanılan otoskoba benzer ve 10 yılı aşkın süredir yaygın olarak kullanılmaktadır. Birkaç yıl öncesine kadar ben takibi, dermatoskopik görüntülerin fotoğrafları çekilerek sağlanıyordu. Ardından bu yönteme bilgisayar teknolojisi eklenerek dijital dermatoskopi geliştirildi.
Dijital Dermatoskopinin Avantajları Nelerdir?
Bu yöntemle vücuttaki benlerin haritası oluşturularak noktasal lokalizasyonları belirlenir. Ardından her bir ben için dermatoskopik görüntü alınır ve kaydedilir. Böylece bir sonraki kontrolde elde edilecek görüntüyle karşılaştırma şansı sağlanır. Dijital dermatoskop bende izlenen şüpheli değişiklikleri matematiksel olarak hesaplayarak malign melanom riskini gösteren bir indeks de oluşturur. Bu indeks tanıda ve tedavinin planlanmasında yardımcıdır. Çıplak gözle erken evre melanom tanı şansı %60 iken dijital dermatoskopik inceleme ile %90’lara çıkar. Dijital dermatoskopi, ben takibinde ulaşılan son noktadır. Derideki lekeler, benler değerlendirir, arşivlenir, raporlandırılır; böylece, benlerin belli aralıklardaki değişimlerinin saptanması ve incelenmesi bilgisayar ekranında kolayca yapılabilir. Hasta doktoru ile beraber bu değişimleri ekranda aynı anda eski bulgularla karşılaştırarak görülebilir.
BENLERİN ÇIKARILMASI ZARARLIMIDIR?
“Benlere dokunulmaz, zararlıdır.” 23 yıllık tıp geçmişimde hastalarımdan en sık duyduğum, en hatalı cümledir. Bu yanlış efsane kim bilir kaç insanın hayatına mal olmuştur. Benler takip edilir ve şüpheli olanlar zamanında alınır ve tahlile yollanırsa cilt tümörü gelişme ihtimali ortadan kalkar. Benlerin alınması sırasında, sonradan o bölgede reaksiyon yaratacak hiçbir hücreyi vücutta bırakmıyoruz.
Kötü huylu bir bir ben alındığı zaman değil alınmadığı zaman tehlikelidir. Bu tür konularda doktorunuza güvenin, çevrenizdekilerin söylediklerini çok ciddiye almayın.
KORUNMA
Özellikle güneşe açık bölgelerde beni olan kişiler 15-30 koruma faktörlü güneş koruyucularını düzenli olarak kullanmalarını öneriyoruz.
Altı ay – bir senelik kontrollerle benlerin dermatoskop ile incelenimi ve derecelendirilmesi, çok faydalıdır.
Benlerinizin size sorun çıkarmadığı, güzelliklerle dolu günler diliyorum…
