Demokratik Liderlik Ölçeği’nde “kuşak farkı” ortaya çıktı

Üsküdar Üniversitesi, Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) geliştirdi. Bu kapsamda Türkiye genelinde 1010 katılımcıyla bir araştırma yapıldı.   Çıkan sonuçlar ise kuşaklar arasındaki farklılıkları ortaya koydu.  

Üsküdar Üniversitesi, Kurucu Rektör Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan liderliğinde Demokratik Liderlik Ölçeği geliştirdi. Ölçek kapsamında Yeni Medya ve Gazetecilik Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal yönetiminde Türkiye genelinde 1010 katılımcıyla bir araştırma yapıldı. 

Çalışma ile %50,5’i kadın, %48,8’i erkek katılımcıdan oluşan 1010 kişiye Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) uygulanarak ön sonuçlar elde edildi.

En küçüğü 18, en büyüğü 80 yaşında olan katılımcıların yer aldığı çalışmaya katılanların yaş ortalaması 35,6 oldu. 25 sorudan oluşan DLÖ’den alınabilecek en düşük puan 25, en yüksek puan ise 125 olarak belirlendi. 

1010 kişinin anketi cevaplamasıyla elde edilen ortalama puan 100,31 oldu. Buna göre elde edilen puan aralıklarına göre katılımcıların “Demokrat Kişilik” özelliğindeki lideri benimsedikleri sonucuna varıldı.

Erkeklerin demokratik ve adaletli lider beklentileri daha yüksek

Kadın ve erkek farkı da istatistiksel olarak anlamlı bulundu. Erkeklerin kadınlara göre demokratik ve adaletli lider beklentileri daha yüksek seviyede bulundu. Kadınların aldığı puan 98 iken erkeklerin puanı 102,7 oldu.

Kuşak farkı ortaya çıktı

Çalışmaya katılan katılımcıların kuşaklarına göre ayrıldıklarını belirten Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:

“Araştırmaya X kuşağından 234, Y kuşağından 296, Z kuşağından 413 kişi katılım sağladı.

Tarhan’ın sınıflandırmasına göre 29 yaşına kadar olan katılımcılar, Z kuşağı, 30-45 yaş arasındakiler Y kuşağı, 45 yaş üzerindekiler X kuşağı olarak gruplandırıldı. Buna göre iletişim teknolojileri açısından belirli zaman diliminde dünyaya gelen kuşaklar birtakım adlandırmalar ile ifade ediliyor; X kuşağı “Radyo Kuşağı”, Y kuşağı “Televizyon Kuşağı” ve Z kuşağı “Sosyal Medya Kuşağı”

Kuşaklar arasında farklılıklar çıktı

Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) sonuçlarına göre, Z kuşağı en düşük puan alarak X ve Y kuşağından farklılaştı. Ölçekten Z kuşağı 94,5 puan, Y kuşağı 105 puan, X kuşağı ise 104,5 puan aldı. X ve Y kuşakları arasında istatistiksel olarak farklılık bulunmadı. Z kuşağının ise hem X hem de Y kuşağından anlamlı düzeyde farklılaştığı sonucuna varıldı. Ölçekten alınan puan yükseldikçe demokrat kişiliğin yanına adaletli kişilik de eklendi.” 

Dört boyutlu Demokratik Liderlik Ölçeği ortaya çıktı

Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, anketin uygulanması ile elde edilen veriler ile geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları yapıldığını belirterek dört boyutlu 25 maddeli geçerli ve güvenilir “Demokratik Liderlik Ölçeği” ortaya çıktığını kaydetti. 

Dr. Öğretim Üyesi Aylin Tutgun Ünal, şunları söyledi:

“Ölçek geçerlilik ve güvenirlik çalışmalarında dört boyutlu bir yapının ortaya çıktığı anlaşılan Demokratik Liderlik Ölçeği (DLÖ) “Adalet Odaklılık”, “Hesap Verebilirlik”, “Özgürlükçülük/Çoğulculuk” ve “Katılımcılık” açısından ölçümler yapmak için kullanılabilecektir. Ölçeğin ilk 5 maddesi Adalet Odaklılık boyutunu, 6-9 arasındaki maddeleri Hesap Verebilirlik boyutunu, 10-20 arasındaki maddeleri Özgürlükçülük/Çoğulculuk boyutunu ve 23. Madde hariç 21-25 arasındaki maddeleri Katılımcılık boyutunu ölçmektedir. 23. Maddenin ise tek başına ölçüm gücü yüksek bulunmuş olup ölçekte istenilen yere yerleştirilerek kullanılabilmektedir. Özellikle dikkati ölçmek için ters anlamlı ifadelendirilmiştir ve puan hesabı yapılırken ters puanlanmaktadır.” 

Demokratik Liderlik Ölçeği 

Ölçekteki demokrat ve otokrat lider ile ilgili ifadelere katılımcılar “Hiç Katılmıyorum”, “Az Katılıyorum”, “Orta Katılıyorum”, “Çok Katılıyorum” ve “Tamamen Katılıyorum” olarak derecelendirilen katılım sıklığını belirtiyorlar (Hiç Katılmıyorum: 1 puan, Tamamen Katılıyorum: 5 Puan). 25 maddeye verilen puanlar toplandıktan sonra, alınan puan uygun aralığa göre değerlendiriliyor. 23. Madde ise tersten puanlanması gerekiyor. 

Ölçekte yer alan ifadeler şu şekildedir:

1.         Demokrat lider danışarak hareket eder ve ikna gücünü kullanır. Otokrat lider diktatördür sert güç kullanımını sever. 

2.         Demokrat lider kararlıdır, ısrarcıdır, inandığının arkasında durur, adalet odaklıdır, yanlışı varsa hatasından döner.  Otokrat lider otoriterdir, inatçıdır, geri adım atmaz hatalı olsa da sonuna kadar gider, örgütsel adaleti değil sadakati, gücü önemser.

3.         Demokrat lider açıktır, ikna etmeye çalışır, ikna olmazsa sadece tavır koyar, zorba değildir. Otokrat liderin ise gizli gündemi vardır, ikna edemezse zorbadır, baskı uygular, acımaz.

4.         Demokrat lider adalete ve kurallara saygı odaklıdır, engel olan kuralları etik duyarlılıkla değiştirir.  Otokrat lider keyfiliğe yatkındır, güç odaklıdır, kuralları kolayca çiğner.

5.         Demokrat lider danışmayı sever, futbolda başkasına gol attırır. Otokrat lider buyurgandır, emir vermeyi sever, top bende olsun golü ben atayım, der.

6.         Demokrat lider eleştiriye açık, hesap vermeye hazırdır. Otokrat lider tek sesliliği yüceltir, hesap vermeyi hiç istemez.

7.         Demokrat lider açık ve şeffaftır, takım lideridir. Otokrat lider çok konuşmaz, tek adamdır.

8.         Demokrat lider eleştiriye açıktır, hesap vermekten rahatsız olmaz. Otokrat lider eleştiriye kapalıdır, hesap vermekten kaçınır.

9.         Demokrat lider her şeye evet diyenleri, kendisini övenleri sevmez, en sevdiği söz “araştırayım” dır. Otokrat lider şahsını övenlerin önünü açar, en sevdiği söz “peki efendim”dir.

10.       Demokrat lider şahsını değil davasını yüceltir. Otokrat lider davası ile şahsını özdeş görür.

11.       Demokrat lider ihtiyaç durumunda hesaplanabilir risk alır. Otokrat lider ölçüsüz risk alır.

12.       Demokrat lider orkestra şefi gibidir, ideolojik çoğulculuğu savunur. Otokrat lider tek seslilik ister, totaliterdir, kendi ideolojisini dayatır.

13.       Demokrat lider dostunu düşmanını karıştırmaz. Otokrat lider her eleştireni düşman görür.

14.       Demokrat lider ölçü olarak çözüm peşinde koşanla menfaat peşinde olanı ayırır, çıkarı için yaklaşanları kayırmaz. Otokrat lider için tek ölçü onun desteklenmesidir.

15.       Demokrat lider para gibi kaynakların kullanımında sonuç ve hedef odaklı değil, ilke odaklı karar verir.  Otokrat liderin tek ilkesi başarıdır, adil kaynak kullanımını önemsemez.

16.       Demokrat lider yenilgiyi kabul eder, gerekirse özür diler. Otokrat lider yenilgi ihtimalinde kuralları zorla değiştirmeye çalışır veya kaçar yahut bunalıma girer.

17.       Demokrat lider mikro iktidar alanı olan evinde farklı makro iktidar alanı olan kurumunda farklı davranış göstermez. Otokrat lider çıkarına göre otoriter görünümünü değiştirir.

18.       Demokrat lider övgü ve ödülü daha çok kullanır. Otokrat lider cezayı, baskı, zorlama ve tehditi daha çok kullanır.

19.       Demokrat lider uzun vadeli ve stratejik düşünür. Otokrat lider aceleci sabırsızdır, daha çok kısa vadeli ve operasyonel düşünür.

20.       Demokrat lider insanları harekete geçirmek için fedakârlık, sevgi güven verme gibi olumlu duyguları kullanır. Otokrat lider hamaset, zorbalık, korkutma ve sindirme gibi olumsuz duyguları kullanır.

21.       Demokrat lider hoşuna gitmese bile doğruları söyleyenleri yanında tutar, kurumsal fayda odaklıdır. Otokrat lider övenler ve onaylayanlarla ilerler, bireyesel fayda odaklı karar verir.

22.       Demokrat lider ehliyetli, liyakatlı ve onurlu insanları acı konuşsalar bile korur. Otokrat lider eleştiriden hoşlanmaz ve dinlemez.

23.       Demokrat lider gücü şahsında toplamaya yatkındır. Otokrat lider gücün şahıslarda değil kanun ve kurallarda olduğuna uygun davranış ve tutum sergiler.

24.       Demokrat lider güç ve yetkiyi kendinde değil çalışma arkadaşları ile takıma dağıtmayı önemser. Otokrat lider kontrolü kendisinde tutmayı çok yüceltir.

25.       Demokrat lider kriz durumunda kendi çıkarından fedakârlık yapabilir ve kurum lehine vazgeçebilir. Otokrat lider kriz anında kurumun değil kendisinin çıkarını öncelikler.

Not: 23. Madde tersten puanlanmalıdır.

Değerlendirme:

25-40 puan ileri otokrat ve diktatör kişilik.

41-60 puan kısmi otokrat kişilik.

61-80 riskli grup, her an otokrat tanısı alır.

81-105 oldukça demokrat kişilik. 106-125 kesinlikle demokrat ve adaletli kişilik.