Damar sertliği denilince hepinizin de bildiği üzere risk faktörleri akla gelir. Risk faktörleri bilimsel açıdan değiştirilebilir ya da değiştirilemez diye ayrılır.Son yıllarda değiştirilebilen risk faktörleri üzerinde daha sık durulmaktadır. Şunu akılda tutmalıyız ki; kişilerde sadece bir risk faktörü bulunmaz. Bu çok ender bir durumdur. Genelde birden fazla risk faktörü bulunur.
Risk faktörleri;
- Hareketsiz yaşam tarzı,
- Diyet,
- Genetik, Aile Öyküsü
- Yaş
- Kolesterol
- Şeker Hastalığı
- Hipertansiyon
- Sigara
- Obezite
HAREKETSİZ YAŞAM
Modern şehir yaşamında egzersiz eksikliği giderek artan oranda dile getirilmektedir. Bu risk faktörü değiştirilebilir bir risk faktörüdür.
Genel önerilerde hafta da 150 dakika hızlı yürüyüş önerilmektedir. Bunu 75 dakika ağır egzersiz olarak da düşünebilirsiniz. Akılda kalıcı olabilmesi için günde 10 000 adım olan öneri günde 6 000 adım olarak yeniden düzenlenmiştir. Bu öneriler en azından risk faktörünü kontrol etmek için önerilir. düzenli yürüyüş kan basıncında da bir puan kadar düşüş yapar. Eğer hiç spor yapmıyorsanız başladıktan sonra risk hemen düşmeye başlar uzun süreli değerlendirildiğinde riskdeki düşüş yavaşlar. Her açıdan değerlendirildiğinde spor sağlık açısından yararlıdır.
Sattelmair J, Pertman J, Ding EL, et al. Dose response between physical activity and risk of coronary heart disease: a meta-analysis. Circulation 2011; 124: 789–795.
DİYET
Amerikan Kalp Derneği ve Avrupadaki Benzer Kuruluşlar son yıllarda bitikisel beslenme konusunda devamlı uyarılarda bulunmaktadırlar. Et ve et ürünlerinden zengin beslenenlerde kalp damar hastalıkları daha sık görülmektedir. Bir diğer uyarı da işlenmiş gıdalardan uzak durulmasıdır. Sayısız katkı maddesi ve bilinmeyenler kafamıza takılan önemli sorunlardır.
Doymuş yağ asidlerinden ve şekerden uzak durarak daha çok doymamış yağ asidleri, meyve, yeşil yapraklı sebzeler, hafatda iki kez balık tüketilmesi ve tahıl tüketimi (özellikle yulaf ve lifli gıdalar) önerilmektedir. Burada önemli olan nokta meyvenin de abartılmaması ve vucuda ek şeker yükü getirilmemesidir.
Son zamanlarda gündemde olan ‘’aralıklı oruç’’ şeklinde uzun süreli açlık önerilen bir başka yöntemdir. 12-16 saat açlık düzeylerinin pek çok hastalık da olduğu gibi Kalp Damar Hastalıklarının önlenmesinde olumlu etkisi olduğunu söylemeliyiz. Eğer çok kestirmeden bir diyet önerisi istiyorsanız ‘’ aç kalmalısınız ‘’
GENETİK, AİLE ÖYKÜSÜ
Birinci dereceden yakınlarınızda ( anne, baba ve kardeşler) erkeklerde 55 ve kadınlarda 65 yaşından önce kalp damar hastalığı ve de özellikle erken ve ani ölüm , kalp krizi gibi önemli kalp olaylarının yaşanması riski % 50 kesin bazı yayınlara göre % 100 oranında arttırmaktadır. Eğer bu konuda riskiniz belirlemek isterseniz Kalsiyum Skorlaması yazıma gözatabilirisiniz.
Ailede Hipertansiyon ( yüksek tansiyon) , yüksek kolesterol ve Tip 2 Şeker Hastalığı öyküsü olması da önem taşımaktadır. Tahmin edebileceğiniz gibi Kalp Damar Hastalığı açısında bunlara da dikkat edilmelidir.
Bu risk faktörü değiştirilemez gibi görünse de yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ile bunun da üstesinden gelinebilir.
YAŞ
Yaş için erkeklerde 40 yaşından sonra risk artmaktadır. Kadınlarda risk yaşı eskiden daha ileri de belirlenirken. Menapoz dönemi esas alınırdı. Kadınlarında diğer risk faktörleri ve de sigara konusunda erkeklere yaklaştıklarından artık onlarda bu yaşı geçince riskli duruma geldikleri kabul edilmektedir. Kabaca cinsiyet açısından bir eşitlikten söz edebiliriz. Bu noktada sosyoekonomik açıdan düşük grupta olmanında bir risk faktörü olarak da değerlendirilmektedir.
KOLESTEROL
Total Kolesterol, Trigliserid ve Kötü kolesterol (LDL) düzeyleri ile Kalp Damar Hastalıkları arasındaki ilişki sayısız araştırmada konu edilmiştir.
LDL kolesterol yüksekliği ve kolesterol ilaçları aynı kefede tartışıldığından işler biraz tartışmalı hale gelmektedir. LDL düzeyleri ile Kalp Krizi arasında bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişki halen tartılmaldırı. Bu tür yayınlarda ilaç firmalarının desteği bu gerçeği gölgelemektedir.
Benim bu konudaki yaklaşımım şu şekilde özetlenebilir; Eğer kolesterol LDL yüksekliğinin dışında bir risk faktörünüz yoksa ilaç kullanmanızı önermem. Fakat Şeker gibi başka risk faktörleri de vars veya stent ya da bypass olmuşsanız bu durumlarda statin (kolesterol) ilacı önermekteyim. Statinlerin etkisi sadece kolesterolu düşürmek değil. Ateroskleroz (damar sertliği) oluşumunda sorumlu olan iltihabi reaksiyonu statinler azaltmaktadır. Kolesterol ilaçlarına bir de bu gözle bakınız.
HDL iyi huylu kolesterol için koruyucu özelliklerinden bahsedilse de bunun ile ilgili yeterli veri yoktur.
ŞEKER HASTALIĞI
Tip 2 Şeker hastalığı İnsülin bağımlısı olmayan Şeker Hastalığıdır. İnsanlar Kan Şekerini esas almalarına karşın bizim daha çok değer verdiğimiz Hemoglobin A1c tetkikidir. HbA1c üç aylık ortalama kan şekerini açıklar. Bunun & 6,5’dan yüksek olması ve sürekli hiperglisemi halini gösterir. 10 civarında olması ortalama 250 mg/dl kan şekerini gösterir.
En az 6 aylık Yaşam Tarzı değişikliği sonrasında düzelme olmaz ise Metformin ilacı başlanır. metfromin son derece yararlı bir ilaçtır. Hem şeker hastalığına yönelik sorunları azaltırken Kalp Damar Hastalıklarına bağlı komplikasyonları da azaltır.
Bozulmuş şeker metebolizması ve insülin direncindeki bzoukluklar temel oalrak diabet gelişiminde geçilen basamakalrdır. Bundan önce obezite ile giderek artan baoulmuş açlık kan şekeri sorunu Kalp damar Hastalığına gidişin ilk adımıdır. O yüzden klolarınızdan kurtulmanız önemlidir.
YÜKSEK TANSİYON
Hipertansiyon Kalp Yetmezliği, Felç ve Kalp Krizi açısından bağımsız risk faktörüdür.
Hipertansiyon tedavisinde ilacın yanında tuz alımının kısıtlanması ve düzenli egzersiz ile bir miktar düşüş yaşanmaktadır. Hipertansiyon sadece Kalp üzerinde değil aynı zamanda böbrek ve gözlerde de organ hasarlarına yol açtığından daha da önemlidir.
Tansiyon kaç olmalıdır. 120 büyük ve 80 küçük sınır olarak kabul edilir. Bu aslında pre-hipertansiyon sınırıdır. Bundan sonra kullanılan 140/90 mm Hg’da bir başka sınırıdır. Bizim diastolik dediğimiz Küçük Tansiyonu yüksekliği Kalp Damar Hastalıkları açısından çok daha önemlidir. Büyük tansiyonda 20 ve küçük tansiyonda 10 artık Kalp Damar Riski iki katına çıkmaktadır.
SİGARA
En sık karşılaşılan risk faktörü sigaradır. Sigara ve özellikle nikotin bağımlılığı ile birlikte giderek artan bir sağlık sorunudur. nikotin alışkanlığı endotel üzerindeki hasarda önemli rolu olduğu ve damar sertliğinin başlamasında stratejik rolü olduğu düşünülmektedir. kişilerin sigarayı bıraktığı andan itibaren Kalp Damar Hastalığı risk düşmeye başlamaktadır. Bu düşüş 1.yılın sonunda itibaren hızlanmaktadır.
OBEZİTE
Vücud Kitle Indeksi boy ve kilo ile hesaplanır. Kilo/BoyXBoy: Vucud Kitle Indeks formülü ile VKI (BMI) hesaplanır. Bu obezite için geçerli bir değerdir. VKI 25’in üzerinde ise kilolu kabul edilirsiniz. 25’,n üzerinde ve beş çevreniz erkelerde 100 kadınalrda 88 santimin üzerinde is kalp Damar Hastalığı gelişimi için riskli grupta kabul edilirsiniz.
Yukarıda saydığımız tüm risk faktörlerinin hepsini (generik ve yaş hariç ) kontrol edebilİRSİNİZ. bana soracak olursanzı en önemlileri fiziksel aktivite ve sigaradır.
Diyet içinse ne yerseniz az yiyin ve mümkün olduğu kadar aç kalınız.
