Beyin omurilik sıvısı (BOS) oluşumu ve emilimindeki dengedeki bozukluk sonucu gelişen hidrosefali vakalarında kullanılan en güncel tedavi şant uygulamalarıdır.
Beyin cerrahisi bölümünce uygulanan bu şantlar
- Ventrikülo – peritoneal (VP)
- Ventrükülo – atrial (VA) şeklindedir.
Uygulanan bu şantlardaki en önemli, sorun şant işlevinin bozulmasıdır.
Şantın tıkanması
Şantın enfekte olması sonucu şant işlevinin ortadan kalktığı görülmektedir.
Dünyada yaygın olarak kullanılan şantların komplikasyonu olarak ortaya çıkan bu tabloya çocuk beyin cerrahları çözüm aramakta çocuk enfeksiyon uzmanları tedaviyi planlamaktadır. Örneğin A.B.D yılda 30.000 şant uygulaması yapılmakta bu vakaların %8.2 – %12’sinde şant enfeksiyonu gelişmektedir. Şant enfeksiyonu riskini arttıran bazı faktörler vardır.
- Yaş önemlidir. Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerde enfeksiyon riski yüksektir.
- Açık nöral tüp defektleri olan hastalar yüksek risk grubudur.
- Şant uygulanan çocuklarda derinin durumu önemlidir.
- Diğer bir faktör sistemik enfeksiyonun eşlik edip etmemesidir.
- Cerrahiyi uygulayan ekibin deneyim ve tekniği
- Koruyucu antibiotik uygulanması şant enfeksiyonu riskinde etkilidir.
Şant enfeksiyonları genellikle şant uygulamasını takip eden ilk iki ayda ortaya çıkar. Bir yıldan sonra görülmesi nadirdir.
Şant enfeksiyonu olan çocuklarda bulgular belirgin olmayabilir. Klinik bulgular çocuğun yaşına göre değişkenlik gösterir. Büyük çocuklarda
- Ateş
- Baş ağrısı
- İrritabilite
- Karın ağrısı
- İştahsızlık görülürken
Yenidoğanlarda
- Beslenmede azalma
- İrritabilite görülür.
Şant enfeksiyonunda ateş her zaman görülmez. Bu durum muhtemelen enfeksiyonun kronik seyretmesi veya hastanın başka bir nedenle antibiotik alması ile izah edilebilir. Uygulanan şant tipine göre klinik bulgular değişkenlik gösterir. Şant enfeksiyonlarını tanımlamak zordur. Çocukluk yaş grubunda ateş ve irritabiliteye yol açan diğer nedenlerin’de söz konusu olabileceği unutulmamalıdır. Şantlı çocuk hastaların detaylı muayenesi ve takibi çok önemlidir.
Şant Enfeksiyonlarında Tanı
- Klinik bulgular
- Kan incelemesi
- Beyin omurilik sıvısının incelenmesi ve kültürü
- Katater ucu kültürü
İle konulmaktadır. tanı da radyolojik tanı yöntemlerinden faydanılmaktadır.
Şant enfeksiyonlarında tanı koymak zordur. Klinik bulguların belirgin olmayışı laboratuvar bulgular’ında tanı koydurucu bulguların her zaman olmayışı tanı da gecikmeye neden olabilir. Beyin omurilik sıvısında her zaman bakteri üretilmeyebilir. Bazı hastalarda mikroorganizmanın şant haznesinde yerleştiği ve ancak buradan kültür alındığında izole edildiği görülmektedir. Kan kültüründe her zaman üreme olmayabilir. Örneğin Ventriküloperitoneal şantta kan kültüründe üreme yokken, ventriküloatrial şant vakalarında kan kültüründe üreme tanımlanır.
Şant enfeksiyonlarında komplikasyonlar ciddi seyretmektedir. Enfeksiyon tedavisinde kesin bir protokol belirlenmemiştir.
Tedavide
- Enfekte şantın çıkarılması
- Eksternal ventrikül drenajı
- Sistemik antibiotik tedavisi
- Lokal antibiotik tedavisi
- ( Ventriküller içine ) ve Yeni şant uygulaması şeklinde düşünülmelidir
Şant enfeksiyonlarında antibiotik tedavisi ne zaman başlanmalı ve süresi ne olmalıdır?
Bu sorunun yanıtını vermek zordur.
Şant enfeksiyonu olan hastalarda geniş spektrumlu antibiotik başlanır. Antibiotik tedavisi kültür sonuçlarına göre planlanır. Antibiotik uygulama süresi hastanın klinik durumu ve kültür sonuçları negatif oluncaya kadar devam edilir.
Bazı antibiotiklerin BOS geçmediği durumlarda lokal antibiotik uygulaması gündeme gelmektedir. Tek başına şant veya ventrikül içine verilen antibiotik tedavisinin yeterli olmadığı vurgulanmakta, sistemik antibiotikle birlikte ise uygulanabileceği önerilmektedir.
Hastanın kliniğindeki düzelme ve BOS bulgularının normalleşmesi ile birlikte yeni şant takılması planlanır. Yeni şantın takılmasından 24 saat sonra antibiotik tedavisi sonlandırılır.
Sonuç olarak şant enfeksiyonlarında antibiotik tedavisi uzun süreli olmakla ve her hastaya göre bu süre değişmektedir.
Tedavi süresinin uzun oluşu ve ciddi komplikasyonlara yol açması nedeniyle şant uygulamalarında yeni arayışlara gidilmiştir.
Son yıllarda en çok kabul edilen yaklaşım antibiotik emdirilmiş şantlardır. Bu şantların çocukluk yaş grubunda kullanılabileceği bildirilmektedir. Son on yılda çocuklarda uygulanan antibiotik emdirilmiş şantlarla enfeksiyon oranında belirgin bir düşüş saptanmıştır.
Bu şantların içerdiği antibiotiğin sistemik etki göstermediği, uygulanan bölgede enfeksiyonu önlediği ve antibiotik direncinin gelişmediği vurgulanmaktadır.
Yine şant enfeksiyonlarından korunmada ameliyat öncesi antibiotik kullanılması önemlidir.
- Şant enfeksiyonları
- Antibiotik tedavisi
- Lokal antibiotik
- Sistemik antibiotik
- Antibiotik emdirilmiş şantlar
Prof. Dr. Nuran Gürses
Çocuk ve Çocuk Enfeksiyon Uzmanı
