Epilepsi ya da diğer adı ile sara hastalığı beyindeki hücrelerin çeşitli sebeplerle anormal elektrik üretmesi sonucu oluşan organik kökenli nörolojik hastalıktır. Kelime anlamı şaşırmak olan epilepsi hastalığının tarihçesi çok eskilere dayanıp Sezar Dostoyevski ünlü besteci Handelin hastalığı olarak ta anılır. Dünyamızda milyonlarca kişinin bu hastalığı ile barışık yaşadığını biliyoruz. Toplumda her yüz kişiden birinde görülen sara hastalığı bilinenin aksine akıl ve zekayı genellikle etkilemez. Çok çeşitli sebepleri olduğu gibi çok çeşitli tipleri de vardır.
Basit ve saniyelik dalmadan, dakikalar süren kasılma hatta şuur kaybına neden olabilecek şekilde geniş yelpazede görebildiğimiz nöbet türleri, hekimin doğru teşhisi ve yönlendirmesi oldukça önem arz eder. Bazı çocuklarda sabit bir noktaya bakma, vücudun bir parçasında titreme kasılma sallanma gibi bulgularla seyrederken bazı çocuklarda ise ani yere düşüp kasılmalarla şuur kaybı ya da davranış bozukluğu anlamsız ve amaçsız bakışlarla sağı solu çekiştirme, kızgınlık, korku hatta karın ağrısı bulguları ile hekime başvurulabilir. Hasta yukarda tanımlamaya çalıştığım nöbetlerin bir kısmını hiç hatırlamayabilir.
Nöbetler neden oluyor sorusuna gelince: Çocuklar için bu sorunun cevabı, genellikle ateşlenme yada üşütme olarak bilinen enfeksiyon hastalığıdır. Bunun dışında kandaki şeker kalsiyum gibi maddelerin dengesinin bozulması veya zehirlenme, daha nadir olarak beyini etkileyen çeşitli nörolojik hastalıkları sayabiliriz.
Nöbet süresince neler yapabiliriz: Ailenin bu konuda aydınlatılması gerekir, nöbetin ölüme sebep olmadığını, çocuğun dilini yutmak gibi tehlike ile karşı karşıya bulunmadığını anlatarak aile bilinçlendirilmelidir. Nöbet süresince mümkün olduğu kadar sakin olmaya çalışıp çocuğa zarar vermemelidir. Çocuğu yan yatırarak ağız da biriken salyanın boğaza kaçması engellenmeli, kasılma sırasındada fazlaca sıkı tutmayarak kol ve bacaklarının zarar görmesine müsaade edilmemelidir. Çocuğun üzerine su kolonya vs dökmek veya soğan sarımsak koklatmak hem yararlı değil hatta bazen zararlı dahi olacak uygulamalardır. Nöbet kısa sürede sonlanmıyor veya sık tekrarlıyorsa acilen en yakın sağlık kurumuna başvurulmalıdır.
Hastalığın teşhisinde elektroansefaloğrafı bilgisayarlı tomoğrafi ve emar tetkiklerinde vakasına göre kullanılarak ayırıcı tanı, nöbetin tipi ve tedavisi programlanmalı; Hasta, ebeveyn ve doktor üçgeni muhakkak kurulup çocuğun emin ellerde tedavisinin yapılacağı güveni daha başta verilmelidir. Çocukluk çağı sara hastalığında tedavi; sara nöbetinin tipine göre ve hekimin nöbet türü ile ilgili deneyimlerine göre planlanır. Ebeveyne düşen görev; bu planı tam uygulayıp çocuğun başka bir nöbet geçirmesini engellemektir. Çocuğun yaşı anlamasına müsait ise alınan ilaçların amacı ve gayesi söylenerek çocuk aydınlatılmalıdır. Bazen nöbetleri kontrol altına almak zor ve zaman ister, sabır gerektirir.
Sık bilinen ve Grand Mal nöbet olarak tanımlanan krizde hasta ani şuur kaybı tüm vücutta kasılma ile giden birkaç dakikalık süreden sonra yorgun bir şekilde uykuya dalarken, Absans olarak tanımlanan krizde ise saniyelik sanki rüyada olma halini yaşayarak dalma şeklinde bulgu verir. Beynin bir bölgesindeki hücrelerin aşırı elektrik üretmesi sonucu olan nöbetlerde vücudun bir tarafında kasılma karıncalanma ağrı uyuşma gibi hisler yaşanır. Daha nadir olarak ise garip duyular olarak adlandırılan gerçekte olmayan şeyleri görme yaşama duyma hissetme koklama ya da mideden gelen garip hislerin etkisi ile ağız dudak dil şapırdatması ile yalanma ve yutkunma hareketleri yapabilir.
Sara hastalığı ile ilgili yanlış inanışlara gelince: nöbet utanılıp saklanacak aşağılanacak bir hastalık değildir. Çocuğu oyundan arkadaşlarından alıkoymak ona hasta muamelesiyle davranmak, devamlı gözleri çocuk üzerine yöneltmek yanlıştır. Tek başına yüzme veya aşırı efor gerektiren atletizm koşu gibi sporlardan kalabalık caddelerde bisiklete binmek veya dağcılık gibi tehlikeli sporlardan ise çocuk sakındırılmalıdır.
Sara hastalığının diğer birçok hastalıktan farklı olmadığına önce ebeveyn daha sonrada hasta inandırılmalı ve tedavinin yıllara uzanabileceği bilinci aşılanarak tedavi şu veya bu sebeple kesintiye uğramamalıdır. Hangi sebeple olursa olsun doktoru ile görüşülmeden ilaçlar hiçbir şekilde değiştirilmemeli ve kesilmemelidir.
Yukarıda aktardıklarımı önemi nedeni ile özetleyecek olursam:
1) Sakin olmak çocuğa uygulanacak en zararsız tedavidir.
2) Nöbet süresince çocuğu güvenilir bir ortamda baş ve vücudunu bir tarafa çevir ve bekle
3) Nöbeti durduracağını sanarak kolonya soğan sarımsak koklatma gibi uygulamalardan sakın
4) Çocuğun ağzına hiçbir şekilde bir şey verme; Ancak dilini ısırma tehlikesine karşı tahta kaşık gibi bir cismi dişler arasına yerleştirebilirsin.
5) Nöbet kısa sürede sonlanıyorsa ambulans acil müdahale gibi bir uygulamaya gerek dahi yoktur.
6) Nöbet sonrası çocuğun dinlenip uyuyabileceği bir ortam hazırla ve panik yapma.
