Kuşkusuz anne ve babalar için bebeklerinin sağlığı her şeyden önemlidir. Özellikle “Bebeğinizin kalp sağlığı…” diye başlayan her cümle, anne babaların kalplerini hızlandırmaya yeter. Yenidoğan kalbiyle ilgili olarak, Anadolu Sağlık Merkezi Kalp Damar Cerrahisi ve Pediatrik Kardiyoloji Uzmanlarından önemli bilgiler aldık.
Doğuştan kalp hastalıkları neden görülüyor?
Günümüzde doğumsal kalp hastalıklarının nedenleri, erken tanı ve tedavilerine yönelik yapılan çalışmalarda ciddi mesafe katedilmiştir ve çok daha başarılı sonuçlara ulaşmamızı sağlayacak bu çalışmalar devam etmektedir. Bazı durumlarda doğuştan kalp hastalıkları daha sık görülüyor. Hem anneye hem de çocuğa ait faktörler hastalık olasılığını yükseltebiliyor. Annede doğuştan kalp hastalığı, şeker hastalığı (diyabet) varsa, anne hamilelikte bazı gribal enfeksiyonları geçirmişse (örneğin, kızamıkçık), hamileliğin özellikle ilk aylarında kullanılan bazı ilaçlar bebekte doğumsal kalp hastalığı sıklığını artırabiliyor. Bu nedenle riskli anne ve bebeklerine (fetüse) hamilelikte ileri tetkikler yapılabiliyor ve daha sıkı bir takip gerekiyor. Yenidoğan dönemdeki anomaliler içinde kalp hastalıkları ilk sıralarda yer alır. Belirtiler genel olarak morarma ile birlikte olanlar ya da morarma olmadan seyreden kalp hastalıkları olarak iki gruba ayrılabilir. Kalbin odacıkları arasında delik bulunması, istatistiklerin işaret ettiği sık rastlanan Doğumsal kalp hastalıklarındandır. Kalpte doğuştan olan anomaliler bu kadar sık olsa da genel tablo tedirgin etmemeli, çünkü doğumsal kalp hastalıklarının neredeyse tamamına yakınının tedavisi mümkün. Bu konuda uzman merkezler ve tecrübeli ekiplerle DKH, anne karnındayken bile tespit edilebiliyor ve bu aşamadan sonra uygun tedavi planlanarak harekete geçiliyor. Bazı hastalıklarda, sorunun ciddiyetine göre doğumun hemen sonrasında tedavi için bebeğe müdahale yapılabiliyor. Acil girişim gerektirmeyen hastalıklarda ise hasta takip ediliyor ve cerrahi müdahale daha sonrası için planlanabiliyor.
Anne karnındayken bebeğin kalp hastalığı nasıl fark ediliyor?
Günümüzde anne karnındayken DKH tanısı konabiliyor. Hamilelik dönemi kadın doğum uzmanları tarafından takip edilen annelerde ikinci düzey ultrasonografik incelemede kalp de taramadan geçiyor. Eğer bir şüphe oluşur ise hastalar kalp değerlendirmesi için çocuk kardiyologlarına yönlendiriliyor. Böylece anne karnında ekokardiyografi (fetal ekokardiyografi) yapılarak çocukta DKH olup olmadığı belirlenebiliyor. Fetal ekokardiyografi erken dönemde (11-14 hafta) yapılabilse de, ideal zaman için 18-22 hafta aralığını söyleyebiliriz.
Bebeklerde kalp hastalığı nasıl anlaşılır, belirtileri neler?
Eğer bebekteki kalp hastalığı kalbin fonksiyonlarında önemli bir sorun yaratmıyorsa aileler hiçbir şey fark etmeyebilirler. Bu çocuklarda DKH tanısı, muayene eden doktorunun şüphelenmesi üzerine yönlendirdiği çocuk kardiyoloğunun yaptığı değerlendirme sonrasında konmaktadır. Eğer bebekteki kalp hastalığı kalbin fonksiyonlarını bozuyor ise anne ve babalar çocukta bazı bulguları fark edebilirler. Bunlar, sık ve zor nefes alma, emerken çabuk yorulma, terleme, bayılma, morarma, karın ve göğsün solunuma aşırı eşlik etmesi şeklinde olabilir aslında bu tablo ebeveynler için çok önemli uyarılardır. Bu belirtilerden herhangi biri fark edildiğinde vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
Kalpteki delikler kendiliğinden kapanabiliyor mu?
Kalp odacıklarındaki her delik için söyleyemesek de bazı delikler zaman içinde kapanabiliyor. Örneğin, kalbin alt odacıkları arasındaki küçük deliklerin ilk bir yaş içinde yarıya yakını kendiliğinden kapanabiliyor. Yenidoğan dönemi ve çocukluk döneminde, kalpteki problem yaratan delikler, kalbe giren ve çıkan damarsal yapıların ters olması veya hiç olmaması ya da kapakçık yokluğu durumlarında hastalığın kendiliğinden düzelmesi mümkün değildir.
Kalbi korumak için çocuklar nasıl beslenmeli?
Erişkinlerde karşılaşılan koroner arter hastalıklarının önlenebilmesi için her anne ve babanın, küçük yaşlardan itibaren çocuklarının beslenmelerine ve yaşam tarzlarına özen göstermeleri önemli bir nokta. Damak tadımızı belirleyen en önemli unsur aslında annelerimiz. Hepimiz annemizin yaptığı yemeklerin tadının başka hiçbir yerde olmadığını söyleriz. İşte bu nedenle anneler çocuklarına ne yedirdiklerine çok dikkat etmelidirler. Aşırı kalorili, yağlı ve doğal olmayan gıdalar ileri yaşlardaki problemlerin erkenden ortaya çıkmasını da beraberinde getirebilir. Bu nedenle çocukların damak tatlarının temelleri erkenden Akdeniz tarzı beslenme ile atılmalı ve böylece ileri yaşlarda olabilecek koroner kalp hastalıklarından korunma sağlanmalıdır.
Kalp hastalığı olan çocuklar spor yapabilirler mi?
DKH olan çocuklarda anne ve babaların cevabını en çok merak ettiği sorulardan biridir: “Çocuğum bundan sonraki hayatında spor yapabilecek mi?” Bu sorunun cevabı çok büyük olasılıkla “evet” olmaktadır. Bu nedenle ailelerin endişelenmelerine genellikle gerek yok. DKH olan çocuklarda, aileler doğal bir koruma refleksi ve içgüdüsüyle çocuklarında sporu engelleyebiliyorlar. Ancak DKH olan çocuklar da her çocuk gibi spor yapabilir. Hatta bazıları (sadece küçük ve sorun yaratmayan deliği olanlar) profesyonel sporcu bile olabilirler. DKH olan çocuklarda sporun tamamen yasaklandığı durumların oldukça nadir olduğunu söyleyebiliriz. Bazı durumlarda DKH olan çocuklarda Çocuktaki kalp hastalığının cinsi ve şiddetine göre, nasıl ve hangi sporların yapılabileceğine bazı incelemeler sonrasında çocuk kardiyologlarının karar vermesi en sağlıklısıdır.
Soğuk havalara dikkat!
Yapılan cerrahi müdahalenin kalp içinde herhangi bir problem bırakıp bırakmaması önemli. Bazen akciğer enfeksiyonu riski artabilirken, tedavi edilmemiş çocuklarda bunun vücutta yarattığı stres daha fazla olabiliyor. Anne ve babaların özellikle soğuk havalarda yaygın görülen viral bakteri ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı daha dikkatli davranmaları gerekir.
Bebek kalbinin dostu: Anne sütü
Yenidoğan bebekler için 6 aya kadar tek ve doğal gıda anne sütüdür. Özellikle kalp hastalığı, bebekte sıkıntı yaratıyorsa anne sütü çok daha büyük önem kazanıyor. Genel olarak bu bebeklerin daha dikkatli ve daha sık beslenmeleri, annelerinin de bu noktada daha özenli davranıp, bebeklerinin beslenmelerine daha çok zaman ayırmaları gerekiyor. Eğer DKH olan çocukta büyüme ve kilo almayla ilgili bir sorun oluyorsa farklı beslenme yöntemleri, gıdalar ve mamalar önerilebiliyor.
Anne karnında bebeğe müdahale yakın gelecekte…
DKH için anne karnında bebeğe cerrahi müdahale henüz mümkün değil. Ancak yürütülen bilimsel çalışmalar, bu konuda yakın gelecekte önemli gelişmelerin olacağının habercisi. Bir grup hastalıkta anne karnındaki bebeğin kalbine kateter ve balonla girilerek odacıklar arasındaki bazı delikleri büyütme ya da daralan kapakları açma gibi tedaviler uygulanmaktadır.
İki kalp arasındaki 3 fark!
Çocuk Kalbi Yetişkin kalbi
Sürekli gelişir ve büyür. Yıpranır ve eskir. Daha hızlı atar, çok ve çabuk değişir. Daha yavaş atar. Çocuk kardiyologları ilgilenir. Yetişkin kardiyologları ilgilenir.
