Covid -19 sürecinde evlerimizde vakit geçirirken çok önceleri okumuş olduğum “Çocuklara ve Büyüklere Masallar” (Prof. Üstün Dökmen) adlı kitap gözüme ilişti. Bunun üzerine çocukken birçok kez dinlediğim ve okuduğum masalı zihnimden geçirdim. Kendi çocuklarıma defalarca anlattığım , anne bir daha anlat burada ne demişti? Okuduğum kitaplarda ise resimlere bir daha bakabilir miyim? Bunlar niye böyle çizilmiş, gerçekten kafası bu kadar büyük mü? Pinokyo yalan söyleyince gerçekten burnu uzadı mı? Benim burnumda yalan söylersem uzar mı? Bitmek bilmeyen sorular geldi…Hep beraber zaman içerisinde büyüdük ama içimizdeki çocuk halen çocuk olarak varlığını devam ettiriyor. (İyi ki…) Ben de masalların çocuk dünyasındaki pedagojik yerine değinen makalelerden yola çıkarak (Karatay, H(2007)(Dil edinimi ve Değer Öğretimi Sürecinde Masalın Önemi ve İşlevi) Öztürk A.O.(2007) (Masalları Uyutmak) Boratav P.N(2001)(Pertev Naili Boratav arşivi) biraz olsun sizlere katkı sunabilmek için bu yazıyı kaleme aldım.
Bireylerin yaşamlarını mutlu ve huzurlu geçirmelerinde çocukluk döneminde yaşananların etkili olduğu görülmüştür. Özellikle çocukluk döneminde dinlenen ve okunan masalların yaşamda kalıcı izler bıraktığı ve bireyin yaşamını şekillendirmede önemli roller üstlendiği bilinmektedir. Masallar geçmişten bugüne gelinceye kadar insanların eğitilmesine ve değerlerinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Günümüz çocuklarına da önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir. Masallarda kullanılan anlatım dili bir takım özellikler taşır. Masalların bu özellikler sayesinde bireylerin iyi birer dinleyici olmasına, duygu, düşünce ve kavram dünyalarını geliştirmesine, topluma yararlı insan olmalarına, toplumsal değerler kazanmalarına katkıda bulunduğu söylenebilir.
Masal Nedir?
Masal, halkın hayal gücünden ve ortak bilincinden doğmuş, dilden dile aktarılarak kuşaktan kuşağa geçen, kahramanları “ kurt, peri (Emre, 2004)”, dev, cin, ejderha gibi olağanüstü varlıklar olan, gerçeküstü hikâyelerdir. Masalların inandırmak gibi bir iddiası olmadığına tamamıyla hayal ürünü ve gerçekle ilgisiz oluşuna dikkat çekilir. Bu özellikleriyle belki de ifade etmekte zorluk çektiğimiz iletileri net olarak anlatmamıza yardımcı olmaktadır.
Masalların Eğiticiliği
Masalların; çocuklarda iyi-kötü, güzel-çirkin, adaletli-adaletsiz, mutlu-mutsuz, doğru-yanlış vb. kavramları ayırt etme yetilerinin gelişmesine katkı sağladığı gözlenmiştir. Masal gerçeği ile hayat gerçeğinin, çoğu zaman çeliştiğini göreceklerse de çocuklara temelde sağlam değerler kazandırabilme özellikleri dikkate alınmalıdır. Tıpkı bizim çocukluğumuzda sorduğumuz ya da sorguladığımız gibi…( Ama ….amcada ya da teyzede, babamda bunu yapıyor o zaman o da kötü? Kötüyse neden yapıyor?… )
Psikolog Gülşah Güven Ataşoğlu
Masallar, anne-baba ile çocuklar arasında iletişim sağlamada önemli bir araçtır. Özellikle masallarda kullanılan dilin tekerlemelerden oluşması, akıcı ve heyecan verici olması iletişimi güçlendirmektedir. Masal bir yandan çocukların düşünce ve hayal dünyalarını zenginleştirirken bir yandan da onların kazanması gereken iyilik ,dürüstlük, çalışkanlık gibi değerlerin olaylar içinde kazanılmasını sağlar. Çocukluk döneminde edinilmesi gereken toplumsal değerlerin kazanılmasına bu şekilde yardımcı olarak çocuğun kişilik gelişimine katkı sunmaktadır
Masallar , kültürün gelecek kuşaklara aktarılmasında bir araçtır.
Masalların , çocukların hayal gücünü , yaratıcı düşünme yeteneğinin geliştirilmesinde önemli bir yeri vardır.
Masalların dil gelişimine olan katkıları da yadsınamaz. Okul öncesinde dil becerilerinden dinleme-anlama ve konuşmayı öğretmek , kelime hazinesini ve merak duygusunu geliştirmek dil gelişimi ile ilgili başlıklar arasında yer almaktadır.
Bütün bu anlatılanların sonucunda masalların çocukların pedagojik gelişimlerine yardımcı olduğu bilinmektedir. Değerlendirmemi sonlandırırken bir noktada yapılan eleştirileri de dikkate almalıyız diye düşünüyorum. Son zamanlarda masallarımızın çoğunda çocuklarımızın kendi seçimleriyle iyi davranışı bulmasına müsaade etmiyoruz. O kadar çok tekrar yapıyoruz ki iletinin anlaşılmasıyla ilgili farkında olmadan masalların doğasını bozuyoruz. Bunu yapmaktan vazgeçmeliyiz. Çünkü çocukların pozitif dünya görüşü kazanmaları masallarla daha kolaydır.
