Burun kanamaları, nedenleri, tanı ve tedavisi

Burun kanamalarının çoğu herhangi bir sağlık ekibinin girişimine gerek kalmadan düzelecek kadar önemsiz kanamalardır. İlk tıbbi müdahaleye rağmen durdurulamayan, tekrarlayarak seyreden kanamalar ise hayatı tehdit edebilir. Hayat boyu en az bir kere burun kanaması geçirme sıklığı yaklaşık % 60 olup, bunun da % 10 undan daha az bir kısmı tıbbi ekibin herhangi bir girişimini gerektirecek düzeyde önemlidir. Erkeklerde kadınlara göre biraz daha sık görülmekle birlikte 50 yaşından sonra kadın erkek oranı 1/1 dir. Çocuklarda ve gençlerde burun ön kısmından ve nispeten önemsiz kanamalar görülürken, 50 yaş üstünde şiddetli ve burun arka kısımlarından kaynaklanan kanamalar daha sıktır.

Burun kanamasının nedenleri ve kanamaya sebep olan faktörler lokal nedenler (buruna ait) ve sistemik(tüm vücutla ilgili) nedenler olmak üzere ikiye ayrılır.

Lokal nedenler

Burun kanamaları kış aylarında daha sık görülür. Burun kanamalı hastalarda burun akıntısı, tıkanıklığı ve hapşırık gibi belirtiler oldukça sık görülür.Yaşanılan çevrede nemin azalması burun içi nemliliğini de azaltır. Böylece herhangi bir travma veya enfeksiyon durumunda burun mukozasının zedelenme olasılığı artar, yara iyileşmesi mekanizmaları bozulur. Ayrıca burunda üretilen bazı enzimler vücudun pıhtılaşma aktivitelerini bozabilir. Çocuklarda en sık burun kanaması nedenleri digital travma (parmakla burun karıştırma) ve kış aylarındaki çevresel nemliliğin azalmasıdır. Burunda kemik eğriliği (septal deviasyon) hava yolu türbülansına ve ardından kemik eğriliğinin ön kısmındaki mukozada kurumaya neden olur. Burun kemiği ve kıkırdağını kapsayan kırıklar sıklıkla burun içinde mukozal yırtıklara neden olurlar. Yüz travmasından haftalar sonra görülen burun kanaması damarların balonlaşmasına (anevrizma)bağlı olabilir. Kemik eğriliği ameliyatları, konka (burun içi eti) ameliyatları, endoskopik sinüs cerrahisi gibi ameliyatlardan sonra burun kanaması görülmesi nadir değildir. Tekrarlayan kanamalarda burun boşluğu, sinüsler ve burun arkası (yutak) kısmının iyi ya da kötü huylu kitleleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Sistemik Nedenler

Ciddi kanamalar 50 yaşından sonra daha sık görülmektedir. Bu kişilerdeki kanamalar genellikle lokal yöntemlerle durdurulamaz. Bu, muhtemelen yaşlı insanlardaki burun içini döşeyen zarın dejenerasyonuna, aterosklerotik (damarsal daralmalar) değişikliklere ve diğer sistemik nedenlere bağlıdır. Hipertansiyon kanama nedeni olabilir.

Küçük yaralanmalardan uzun süreli kanamalar olması, çabuk morarma veya kanama bozukluğu ile ilgili aile hikayesi olanlarda doğumsal veya edinsel kanama bozuklukları akla gelmelidir. Lösemi gibi hastalıklar da kanama nedeni olabilir. Ciddi kanama geçiren kişilerde kanama zamanında uzama görülebilir. En sık görülen ailesel kanama bozukluğu olan Von Willebrand hastalığında genellikle sık aralıklarla kanama tekrarlar ve lokal yöntemlerle kontrol altına alınamaz. Hemofili A ve B içinde benzer durum söz konusudur.

İlaç veya hastalıklarla bağlantılı kanama bozuklukları çoğunlukla hastanın hikayesinde tespit edilir. Kan elemanlarından pıhtılaşmada rol oynayan trombosit sayısının 20.000/mm3 altına düşmesi(normali en az 150.000 olmalı) kendiliğinden kanamaya neden olabilir. Bazı ilaçlar ve hastalıklar trombosit sayısını azaltmak ve fonksiyonunu bozmak suretiyle vücudun lokal travmaya yanıt verme yeteneğini azaltırlar. Kronik alkol kullanımı trombosit sayısı ve karaciğer fonksiyonları normal olanlarda bile kanama zamanın uzaması ile bağlantılıdır. Kronik böbrek yetmezliği de trombosit fonksiyonları üzerinde benzer etki yapar. Kanama sıklığı ve şiddeti pıhtılaşma faktörlerinin eksikliği ile doğrudan ilişkilidir. Aspirin ve benzeri ilaçlar kanamaya neden olabilirler. Karaciğer hastalıklarından, diyetten veya ilaçlardan kaynaklanan K vitamini eksikliği pıhtılaşmada rol oynayan bazı faktörlerin sayısını azaltarak kanama nedeni olabilirler.

TEŞHİS VE TEDAVİ

Hikaye

Kanamanın süresi, miktarı travma olup olmadığı ve daha önceki kanamalar da öğrenilmelidir. Kanama için daha önce aldığı tedaviler sorgulanmalıdır.

Hastanın geçmiş hikayesi çoğunlukla bir yarar sağlamamakla birlikte bazen çok önemli ve kritik bilgiler elde edilebilir. Yukarıda tartışılan risk faktörleri ile ilgili sorular mutlaka sorulmalıdır. Bunlar böbrek yetmezliği, karaciğer hastalıkları, iyi kontrol edilmeyen hipertansiyon, von Willebrand hastalığı, hemofili, lösemi ve HHT gibi kanamaya eğilimi artıran veya pıhtılaşma bozukluğuna neden olan bazı hematolojik hastalıklardır. Aspirin, ibuprofen, kumadin, heparin, çeşitli antiplatelet tedaviler gibi pıhtılaşmayı etkileyen ilaçlar, uzamış kanama zamanı ile ilişkili olabilecek vitaminler ve destekleyiciler (özellikle yüksek doz E vitamini) gibi ilaçların kullanımı dikkatle sorgulanmalıdır.

Daha önce geçirilmiş nazal travma veya cerrahi önemlidir. Hemofili veya kanama eğilimi ile ilgili hastalıklara ait pozitif aile hikayesi epistaksisle ilgili olabilir. Tedaviye başlamadan önce kullanılacak ilaçlara karşı bir duyarlılık veya alerji hatırda tutulmalıdır.

Burun kanaması olanlar ne yapmalı.?

Öncelikle hastanın yaşı ne olursa olsun sırt üstü yatırılmamalıdır. Oturur pozisyonda başı hafif öne doğru eğik şekilde pozisyon alınmalı ve burun 5dk kadar işaret ve baş parmaklar arasında sıkılmalıdır. Bu arada burundan akamayan kan hastanın ağzından gelir. Kanın yutulmamasında fayda vardır. Lavabo başında mümkünse burun içine soğuk su çekilip, sümkürüldükten ve pıhtılar temizlendikten sonra tekrar burun sıkılmalıdır. Ortamda lavabo yoksa bir kova ya da leğen benzeri ayaklar arasına konulabilir. Hasta çocuksa burun sıkılmasıyla normal şartlarda kanama durur. Yaşlı ise ve tansiyon hastasıysa kanama durmayabilir. Bu sırada mümkünse tansiyon bakılır ilacı verilebilir. Kanama şiddetliyse ya da burnu sıkarak durmuyorsa en yakın sağlık kuruluşuna baş vurmak gerekir. KBB hekimine hasta hikayesi, kullandığı ilaçlar, hastalıkları hakkında detaylı bilgi vermek gerekir. Gerek görülürse laboratuar tetkikleri yapılır.

BURUN KANAMASI TEDAVİSİ

Burun kanaması tedavisi tampon, kanayan damarın kimyasal yada koterle yakılmasından cerrahi müdahaleye kadar geniş bir yelpazayi içerir. Bunun yanında hastanın yapması gerekenler de vardır. Bunlar

1)Sık burun temizleme veya parmakla travmayı önlemek 2) Genellikle yatak odası nemlendiricisi veya buhar makinesi ile çevredeki havanın nemlendirmek ve 3) Orta yaştaki yetişkinlerde burun kanaması için risk faktörleri olmamasına rağmen burun kanaması görülüyorsa dikkatli olmaktır.

Kanamanın nedenine göre tedavi yapılır. Bazen aktif kanamayı durdurduktan sonra cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi müdahalede kemik eğriliği düzeltilmesinden, bazı büyük damarların bağlanmasına kadar değişik girişimler uygulanabilir.