BÖBREK HASTALIKLARINDA “DİYET TEDAVİSİ”
İnsalrda böbrekler, karın boşluğunun arka duvarında peritonun arkadasında,alt torasik ve üst lumbar vertebralar düzeyinde bulunmaktadır. Her erişkin böbrek yaklaşık 125-175 gram ağırlığında ve yaklaşık 11-12x6x2.5-3 cm boyutlarındadır.
Her böbrek, nefron adı verilen yaklaşık 1 milyon işlevsel parçacıktan oluşur. Her nefron, Bowman kapsülü içinde süzme işlevi gören kapiller bir ağ(glomerül) vardır.
Nefronun tek bir kısmı bile zarar görse tüm nefron işlevini kayıp eder.
BÖBREĞİN İŞLEVLERİ:
>>Metabolik atıkların atımını sağlar,
Böbrek, protein katabolizmasının ürünleri olan metabolik ürünlerin atımını çoğunlukla glomerüldeki süzülme ile sağlar.
Atılması gereken maddelerin idrara geçirilebilmesi için ultrafiltrat oluşumunun çok fazla olması gerekir.Çözeltilerin idrara geçmesinin ikinci yolu tübüler sekrasyonu olmasıdır.Ürat,sitrat gibi organik asitler,kreatinin gibi organik bazlar ve antibiyotikler,diüretikler gibi ilaçlar bu yolla idarara geçerler.
>>Vücuttaki sıvının dengede olmasını sağlar,
Vücut sıvılarının(damar içi,hücre içi ve hücreler arası) hacim,konsantrasyon ve bileşimlerinin dengede tutulması(homeostazi) böbrekler sayesinde olur.
En sık karşılaşılan sıvı elektrolit dengesi bozuklukları;sodyum,potasyum,magnezyum,kalsiyum,su ve asit baz dengesi ile ilgilidir.
>>Böbreklerin hormonlar üzerinde düzenleyici etkileri vardır,
Eritropoetin hormonun yapımı böbreklerdedir.Böbrek kalsiyum metabolizmasında da önemlidir.D vitamini,barsaktaki kalsiyum emilimi için aktif hale (1,25-OH)2 KOLEKALSİFEROL) GELMELİDİR.
BÖBREK HASTLIKLARI İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
Oligüri-Anüri:Günlük idrar hacminin 400-500 cc’den az olmasına oligüri,50 cc’den az olmasına veya hiç olmamasına ANÜRİ denir.
POLİÜRİ:Dünde normalde 1-1,5 litre olan idrar durumunun günde 2 litrenin üzerine çıkma durumudur.
NOKTÜRİ:(Niktüri):Geceleri sık idrara çıkma durumudur .
DİZÜRİ: Ağrılı idrara çıkma durumudur.
ÖDEM: Vücutta su ve tuz birikimi sonucu ortaya çıkan bir belirtidir. Anazarkaya varan ödemler görülebilir.Anazarka,deri altı gözeli dokusunda ve vücut boşluklarında sıvı(yaygın su) toplanmasıdır.
PROTEİNÜRİ: Normalde idrarda protein bulunmaz.Böbrek glomerüllerinin iltihaplanması ve harabiyeti nedeniyle proteinin ultrafiltrata geçmesi ve emilememesi,süzme membranlarındaki porların çaplarının artışı,glomerül kapiller anyonik yükünde azalma proteinüri nedenlerindendir.
HEMATÜRİ: İdrar rengini değiştiren idrarda kan bulunması olayıdır.
Böbrekte kan akımı normal değeri 1000-1200ml/dakikadır.
Böbreğin,protein metabolizmasının son ürünü olan azot(Nitrojen) atıklarını(üre,ürik asit,kreatinin gibi) atabilme işlevini ‘’renal fonksiyon’’ adı verilir. Bu atıklar gerektiği gibi atılmazsa kanda büyük miktarlara yükselirler ve buna ‘’azotemi’’ denir. Bunlara ilaveten bazı böbrek hastalıklarında potasyum ve fosfor gibi maddelerinde de idrarla atımları bozulabilir ve kanda yükselebilirler. Bunların dışında böbrek radyografisi ve gerekirse böbrek biyopsisi tanı için önemlidir.
DİYET TEDAVİSİ VE ÖNERİLER
>>En önemlisi diyetisyen eşliğinde bir beslenme programı düzenlenmeli ve diyetisyen tarafından besinler hakkında bilinçlendirilmelidir,
>>Protein:Eğer hastada kan üre azotu(BUN) yükselmişse günlük protein alımı sınırlandırılmalıdır(0.6 g/kg).Kalitesi yüksek proteinler seçilmelidir.
>>Proteinüri varsa günlük protein alımı idrarla atılana göre ayarlanmalıdır.(Diyet Uzm. Ayarlar)
DİYETİSYEN MAHMUT GÜMÜŞAY
BESLENME VE DİYET UZMANI
Kaynak;
Diyet El kitabı;A,BAYSAL;M,AKSOY;H.T.BESLER;N.BOZKURT;S.KEÇECİOĞLU;
S.M.MERCANLIGİL;T.K.MERDOL;G.PEKCAN;E.YILDIZ;hatipoğlu,yenilenmiş 6.baskı,2011
