Başta kanser olmak üzere birçok hem hasta için hem de doktor için karmaşık – sıkıntılı hastalıkların teşhisinde biyopsi çok önemli bir yer tutmaktadır. Teşhis koymada zorlanılan bu süreçte birçok hastanın korkulu rüyası olan biyopsi nedir acaba?
Biyopsi, hastalığın araştırılması için vücudun herhangi bir kısmından doku veya hücre çıkarılmasıdır. Bu noktada basit bir iğne ile hücre elde edilmesi, özellikli iğneler ile küçük bir doku örneğini çıkarılması veya cerrahi işlem ile şüpheli dokunun çıkarılması farklı biyopsi yöntemleridir.
etkin tedavisini yapmak için temel oluşturan doğru tanı konusunda bilgiler sağlamaktadır. bu işlemler hakkındaki maalesef toplumsal düzeyde yeterli bilgi olmaması ve korku nedeniyle birçok hasta erken ve kesin tanı fırsatından mahrum kalarak hastalığın ilerlemesi sonucuyla karşı karşıya kalmaktadır. Aya ilk ayak basan astronotun dediğine benzer şekilde “benim için küçük ama insanlık için dev bir adım!” söylemine benzer şekilde hastalığın tespitinde küçük bir işlem olmasına rağmen tedavisinde büyük kazanımlar sağlayan tanı koyma yöntemi olan biyopsilere biraz daha ayrıntılı bakalım şimdi;
Biyopsiler nelerdir?
Biyopsi, hastalığı anlamak, incelemek, etkin tedaviyi belirlemek ve yeri geldiğinde tedaviye cevabı değerlendirmek için dokunun tamamının veya bir kısmının çıkarılmasıdır. Doku örnekleri vücudun herhangi bir kısmından alınabilir. Biyopsiler birkaç farklı şekilde gerçekleştirilir. Bazı biyopsiler, bir iğne ile hücre toplama veya az miktarda dokunun çıkarılmasını içerirken, diğerleri cerrahi olarak tüm bir yumruyu veya nodülü çıkarmayı gerektirir.
Günümüzde gelişmiş radyolojik yöntemleri kullanarak elde olunan perkütan biyopsilerde deriden bir iğne yerleştirilerek (perkütan olarak) anormallik alanına ulaşılır. Biyopsiler ultrason, röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi görüntüleme kılavuzları ile güvenle uygulanabilir. Bu tür görüntüleme, iğnenin nereye yerleştirileceğini ve biyopsiyi gerçekleştirecek yeri belirlemek için kullanılır. US, BT, MR, vs. gibi yöntemler ile perkütan biyopsi ile biyopsi yapmanın en önemli özelliği doğru yerden minimal risk ile doğru dokuyu elde etmektir. Körlemesine yapılacak işlemlerde hastaya zarar verme riski ve doğru tanı için gerekli doğru dokuyu elde etme oranı daha düşüktür.
Prosedürün bazı yaygın kullanımları nelerdir?
Bir nodül saptandığında, benign (kanserli olmayan-iyi huylu) veya malign (kanserli-kötü huylu) olup olmadığını belirlemek için görüntüleme testleri yapılabilir. Görüntüleme çalışmaları anormalliği açıkça tanımlayamıyorsa, biyopsi gerekebilir.
Biyopsiler sıklıkla kanseri teşhis etmek için kullanılır, ancak enfeksiyonlar ve inflamatuar ve otoimmün bozukluklar gibi diğer durumların belirlenmesine yardımcı olabilirler.
Biyopsiler vücudun birçok bölgesinde ve birçok sebepten dolayı gerçekleştirilir. Aşağıda biyopsi tiplerinin bir listesi ve neden gerekli olabildiğine dair kısa açıklamalar yer almaktadır.
- Abdominal biyopsi, batında (karın içerisinde) yer alan bir kitlenin kanserli veya iyi huylu olup olmadığını teşhis etmek için kullanılır. Kitle numunesi perkütan olarak görüntü kılavuzluğunda (ultrason veya BT) veya cerrahi olarak laparoskop kullanılarak veya açık cerrahi ile çıkarılır.
- Kemik biyopsisi, kemiklerdeki kanseri veya enfeksiyonu teşhis etmek için kullanılır. Bu tip bir biyopsi deriden (perkütan olarak) bir iğne ile veya cerrahi olarak yapılabilir.
- Kemik iliği biyopsisi, lösemi gibi kandaki kanseri teşhis etmek için kullanılır. Kemik ve kemik iliğinin küçük bir örneği bir iğne kullanılarak çıkarılır. Bazen muayene için sadece kemik iliği çıkarılır.
- Meme biyopsisi, memedeki bir kitle kanserli veya iyi huylu olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Birkaç yolla yapılabilir: Stereotaktik (mamografik kılavuzlu), Ultrason eşliğinde, MRG eşliğinde
- Böbrek biyopsisi böbrek yetmezliği, böbrek iltihabı veya şüpheli bir kitle (kanser gibi) ile böbrek durumunu incelemek için kullanılır. Ayrıca nakledilen böbrek reddi belirtileri için incelemek için de kullanılabilir. Böbrek biyopsileri, dokunun küçük bir örneğini çıkarmak için iğne kullanarak görüntü kılavuzluğu (ultrason veya BT) ile gerçekleştirilir.
- Akciğer anormalliği bir röntgen veya BT taramasında görüldüğünde akciğer veya göğüs nodülü biyopsisi yapılır. Akciğer biyopsileri, bronkoskopik, deri yoluyla bir iğne yerleştirilerek veya kitlenin cerrahi olarak çıkarılmasıyla gerçekleştirilebilir.
- Lenf nodu biyopsisi, büyümüş veya patolojik görünümde lenf nodları olduğunda yapılır. Bir iğne ile veya cerrahi olarak yapılabilir.
- Kas biyopsisi kasları etkileyen hastalıkları, kastaki kusurları ve bağ doku ve kan damarlarının hastalıklarını teşhis etmek için kullanılır. Bu tip bir biyopsi, bir iğne kullanılarak veya cerrahi olarak yapılabilir.
- Sinir biyopsisi, küçük sinirlere verilen hasarın, sinir dejenerasyonunun ve tahribatının ve enflamatuar sinir koşullarının incelenmesinde kullanılır. Sinir biyopsileri tipik olarak cerrahi olarak yapılır.
- Cilt biyopsisi, cildin görünüşünü değiştiren köstebek gibi bir büyüme veya derideki bir alanı inceler. Deri biyopsileri cildin küçük bir örneğini tıraş ederek yapılabilir.
- Erkek infertilitesini araştırırken testis biyopsisi kullanılır. Testislerdeki bir kitlenin kanserli mi yoksa iyi huylu mu olduğunu belirlemek için de kullanılır. Testiküler biyopsiler, bir iğne kullanılarak perkütan veya cerrahi olarak yapılan küçük bir kesim ile yapılabilir. Testiküler iğne biyopsisi, kanser yayılabilme olasılığını arttırdığı için testis kanserini teşhis etmek için nadiren kullanılır. Testis kanserini teşhis etmek için genellikle bir ultrason kullanılır ve etkilenen testis genellikle inguinal orşiektomi adı verilen açık cerrahi yöntemle çıkarılır.
- Tiroid bezinde nodül nedenini bulmak için tiroid biyopsisi kullanılır. Bu tip biyopsi tipik olarak ultrason kılavuzlu bir iğne kullanılarak gerçekleştirilir.
Hemen hemen her organ, mesane, kalp, boyun, prostat, paratiroid bezleri vb. Dahil olmak üzere biyopsi yapılabilir.
Nasıl hazırlanmalıyım?
Perkütan iğne biyopsisi minimum hazırlık ile ayaktan bir ortamda yapılır. Biyopsi randevunuzu programladığınız zaman, biyopsi prosedürü için hazırlık hakkında ayrıntılı talimatlar alacaksınız.
İğne veya cerrahi biyopsi yapıyorsanız, işlemden önce herhangi bir ilaç almayı kesmeniz gerekiyorsa, sağlık uzmanınıza danışın.
Biyopsi yapılacak yere ve yapma şekline bağlı olarak açlık gerekebilir. Ancak her biyopsi işleminde açlık şart değildir. Rutin ilaçlarınızı suyla yudumlayabilirsiniz. Diyabetik iseniz ve insülin alıyorsanız, her zamanki insülin dozunun ayarlanması gerektiğinden doktorunuzla konuşmalısınız.
Bir iğne biyopsisi öncesinde, bitkisel takviyeleri de dahil olmak üzere aldığınız tüm ilaçları ve özellikle de anestezi için alerjiniz varsa doktorunuza bilgi vermelisiniz. Doktorunuz, prosedürünüzden önce belirli bir süre boyunca aspirin veya kan inceltici almayı bırakmanızı tavsiye edebilir. Ayrıca, son hastalıklar ve diğer tıbbi durumlar hakkında doktorunuzu bilgilendirin. Prosedür sırasında bir elbise giymeniz istenebilir.
Hamile olma ihtimaliniz varsa doktorunuzu mutlaka bilgilendirin. Görüntü kılavuzluğu kullanan bazı prosedürler genellikle hamilelik sırasında yapılmaz, çünkü radyasyon çocuğa zararlı olabilir.
Ekipman neye benziyor?
Birçok farklı biyopsi prosedürü vardır. Her biyopsi tipi için kullanılan ekipman, prosedür tipine bağlı olarak değişecektir.
İğne biyopsisinde, bir doku veya sıvı örneği bir iğne ile çıkarılır. Kullanılan bu iğne bir şırıngaya takılan ve genellikle kan almak için kullanılan iğnelerden daha ince olan bir iğnedir. Bu tarz biyopsi çoğunlukla tiroid nodüllerinde kullanılır. İğne biyopsileri sıklıkla ultrason ile yapılmakla birlikte bilgisayarlı tomografi (BT), floroskopi veya MRG eşliğinde de yapılabilir. Ultrason, vücudun bazı bölgeleri için mükemmel bir yöntemdir ancak hava dolu akciğerler gibi bazı bölgelerde ultrason uygun değildir.
Biyopsi işlemlerinin çoğunda daha fazla doku elde etmemizi sağlayan (tru-cut, parça) özellikli iğneler kullanılır. Bu iğnelerin yarı otomatik ve tam otomatik çeşitleri olmakla birlikte günümüz pratiğinde daha çok tam otomatik tru-cut iğneler kullanılır. İğnenin kalitesini belirleyen kesicilik ve yeterli parça alma kapasitesi işlemin başarısını etkileyen temel noktalardandır. Parça (tru-cut) biyopsi işlemlerinde şüpheli alana ulaşmak için uygun görüntüleme yöntemini kullanmak kadar yeterli kalitedeki iğneyi kullanmakta çok önemlidir.
İşlem nasıl yapılıyor?
Biyopsi yapmak için kullanılacak görüntüleme yöntemi ve iğne incelenmesi gereken dokunun bulunduğu yere göre değişir.
Vücudun çoğu bölgesinde US cihazı ile biyopsi yapılabilir. Ancak biyopsi yapılacak dokunun bulunduğu yer ve çevresindeki dokuların özelliğine göre diğer görüntüleme yöntemleri (BT, MR, Floroskopi, Mamografi vs.) kullanılabilir. Görüntüleme kılavuzunu kullanarak, doktor iğneyi ciltten geçirir, lezyona ilerler. Doku örnekleri daha sonra çeşitli yöntemlerden (ince iğne, tru-cut, vs.) biri kullanılarak elde eder. İnce iğne aspirasyonunda, ince bir iğne ve şırınga ile sıvıyı veya hücrelerin kümelerini vakumla çekilir. Tru-cut (parça) biyopsisinde, otomatik mekanizma harekete geçer, iğneyi ileriye doğru hareket ettirerek hedef dokundan yaklaşık saç teli kalınlığında parça elde edilir. Bu işlem çoğunlukla birkaç kez tekrarlanır.
Prosedür nasıl uygulanıyor?
İğne biyopsileri gibi görüntüleme kılavuzluğunda, minimal invaziv prosedürler çoğunlukla özel olarak eğitilmiş girişimsel radyolog tarafından gerçekleştirilir. İğne biyopsilerinde genellikle kısa süreli yatış veya ayaktan tedavi yeterlidir.
İşlem esnasında gerek duyulduğunda bir hemşire veya teknisyen damar içi (IV) sedasyon veya gevşeme ilacı verilebilir. Ayrıca biyopsi öncesinde hafif bir yatıştırıcı da verilebilir.
İğne ile cilde giriş yapmadan önce lokal anestezi enjekte edilecektir.
Meme veya tiroid biyopsisi gibi bazı biyopsiler, sedasyon olmadan yapılabilir. Hemşire veya teknisyen sedasyonla ilgili prosedür sırasında size tavsiyede bulunacaktır.
Çocuklarda yapılan biyopsi işlemlerinde çoğunlukla genel anestezi uygulanır.
Prosedür sırasında örnek alınacak dokunun yeri teyit edildikten sonra, giriş yeri temizlenir, dezenfekte edilir, temiz ve steril bir örtü ile örtülür.
Görüntüleme kılavuzunu kullanarak, doktor iğneyi ciltten geçirecek, iğneyi dokunun bulunduğu yere götürecek ve doku örneklerini çıkaracaktır. Tam analiz için birkaç örnek gerekebilir.
Numune alımından sonra, iğne çıkarılacaktır.
Biyopsi tamamlandığında, herhangi bir kanamayı durdurmak için basınç uygulanacak ve derideki açıklık bir pansuman ile kaplanacaktır. Sütur çoğunlukla gerekli değildir.
İşlem yapılan dokuya bağlı olarak birkaç saatlik gözlem yeterlidir. Röntgen veya diğer görüntüleme testleri komplikasyonları izlemek için yapılabilir.
Biyopsi prosedürleri genellikle çocuklar için de aynı şekilde yapılır.
İşlem sırasında ve sonrasında ne hissedeceğim?
İşlem sırasında hastalar çoğunlukla işlem yapılacak bölgeye uygulanan lokal anestezi iğnesinin acısını hisseder. Bu acı sıklıkla bilinen kan alma sırasında uygulanan iğnenin acısına benzer. Lokal anestezi için verilen ilaçlar kısa süren bir hafif yanma etkisi oluşturmasını takiben hastalar artık acı çekmezler. Ancak acı hissetmemesine rağmen bazen yapılan işlemi hissedebilirler.
Biyopsi öncesinde hafif bir yatıştırıcı verilebilir ve gerektiğinde prosedür sırasında sedasyon veya gevşeme ilacı intravenöz olarak verilebilir.
Birkaç günlüğüne biyopsi bölgesinde ağrı hissedebilirsiniz. Biyopsi nedeniyle ciddi ağrılarınız varsa doktorunuz ağrı kesici ilaçları reçete edebilir.
Sonuçları kim yorumluyor ve nasıl edinebilirim?
Doku toplandıktan sonra analiz için bir laboratuvara gönderilir. Bir patolog, biyopsi dokusunu bir mikroskop altında inceleyecektir. Patoloğun tam bir raporu birkaç gün içinde doktorunuza gönderilecektir.
Prosedürün nasıl sonuçlanacağını doktorunuza sormalısınız.
Göğüs biyopsisi yaptırdıysanız, muhtemelen radyolog sonuçlarınızı sizinle tartışacaktır.
Girişimsel radyoloğunuz, prosedürünüz ya da tedaviniz tamamlandıktan sonra bir takip ziyareti önerebilir.
Ziyaret, fiziksel bir kontrol, görüntüleme prosedürleri ve kan veya diğer laboratuvar testlerini içerebilir. Takip muayeneniz sırasında, prosedürünüz veya tedavinizden bu yana yaşadığınız herhangi bir değişiklik veya yan etki hakkında doktorunuzla görüşebilirsiniz.
Biyopsilerin sınırlamaları nelerdir?
Bazı durumlarda iğne biyopsisinden elde edilen doku miktarı yeterli olmayabilir ve biyopsinin tekrarlanması gerekebilir. Bu özellikle lenfoma tanısı koymaya çalışırken yaşanabilir.
Biyopsi tekrarı ihtimalini azaltmak için örnek alınacak dokunun nekrotik (çürümüş) kısmından uzak kalmak etkin bir çözüm olacaktır.
