Beyni verimli bir şekilde kullanmak ve hastalıklardan korunmak için özellikle beyin işlevlerini üst seviyede tutmak önemli. Anadolu Sağlık Merkezi Nöroloji Bölümü Direktörü Prof. Dr. Yaşar Kütükçü “Sağlıklı beslenme, olaylara ve konuşmalara dikkat yoğunlaştırma ve konsantrasyon, fiziksel olarak aktif olma ve aktiviteleri devam ettirme, sosyalleşme ve arkadaş grup ve toplantılarına aktif olarak katılma, yeterli ve etkin bir uykuya sahip olma, okuma ve öğrenmeye devam etme ve olaylara olumlu yaklaşma gibi davranışlar beynin daha verimli kullanılmasını sağlar. Ayrıca akıllı telefonlar da doğru kullanıldığında beyne yararlı olabilir” açıklamasında bulundu. Prof. Dr. Yaşar Kütükçü, beyni verimli kullanmanın yollarını anlattı…
Beyin gelişiminde birçok faktörün önemli rolü var. Dengeli beslenme ise çok önemli. Bunun yanında kesinlikle proteinden zengin ve omega 3 destekli bir diyet olmalı. Özellikle aşırı yağlı ve hazır gıdalar hem obeziteyi artırarak hem de insülin direnci yaratarak erken dönemde demans gelişmesine neden olur. Vücudun diğer kısımlarından da önce beyinde insülin direncinin oluştuğu ve bunun da demans için erken bir belirteç olduğu son zamanlarda saptanan yeni bilgilerden biri. Bu nedenle yağlı ve şeker yüklü bir beslenme beyne erkenden zarar verir.
Alzheimer geni olsa bile hastalığın kesin olarak çıkacağı anlamına gelmez
Son dönemde sık rastlanan Alzheimer hastalığının genetik yönü ise önemli. Alzheimer’ın genetik yönü iki şekildedir. Ailesel Alzheimer hastalığı, vakaların yüzde beşten azını oluştururken, bu genleri taşıyanlar 50 yaşından önce hastalığa yakalanır ve hızla kötüleşirler. Diğer sık görülen Alzheimer hastalığı ise sporadik denilen şekildir ve bu kişilerden ailesinde Alzheimer hastalığı olanlardan, Apo E4 geni taşıyanların hastalığa yakalanma riski popülasyonun diğer kısmı olan APO E2 ve E3 taşıyıcılarından daha fazladır. Yine de bu genin varlığı hastalığın kesin ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Hastalık daha fazla olarak beslenme, kolesterol yüksekliği, D vitamini eksikliği, hipertansiyon, diyabet gibi değiştirilebilir faktörlerle ilişkili görünmektedir. Hastanın kognitif yönden birikimi ve kendini aktif tutup tutmaması ve en önemlisi de vücut egzersizinin azlığı genetik riske göre daha fazla etkiler.
Uyku apnesi olanlar dikkat
Fiziksel egzersiz, Alzheimer’ın önüne geçilmesinde en önemli etken. Hatta bir süre düzenli egzersiz ile beyindeki değişikliklerin bile bir miktar geri dönebildiği gösteriliyor. Beslenme ve hayat tarzı açısından son zamanlarda en çok dikkati çeken Alzheimer ile ilişkili durumlar, obezite ve diyabet, hatta insülin direncidir. Zaten bu durumlar birbiri ile çok bağlantılı, obezite ise insülin direncinin en önemli etkenidir. Beslenme açısından kolesterol yüksekliği önemli bir risk iken Akdeniz tipi beslenme tarzında Alzheimer’ın daha az görüldüğü saptanmıştır. Beslenme ve hayat tarzında son zamanlarda dikkat çeken bir etken de D vitamini. Eksikliğinde belirgin oranda Alzheimer tipi demansta artış gösterilmiş. Ayrıca uyku da çok önemli. Yeterli ve etkin bir uyku uyunmadığında özellikle de obez kişilerde demans olasılığı artıyor. Derin uyku dönemi uyunmadığında, yani uyku apnesi gibi uykunun derinleşmesini bozan durumlarda bir süre sonra Alzheimer hastalığı ortaya çıkıyor. Tabii tuzdan zengin diyet ve hipertansiyon da demansı artıran etkenlerden biri. Omega 3’ün ise koruyucu olduğu uzun süredir biliniyor. Bu nedenle balık ve zeytinyağı ağırlıklı Akdeniz tipi diyet çok daha sağlıklı bir beyin için gerekli gibi görünüyor.
Akıllı telefonu doğru kullanmak faydalı
Beyni aktif tutmak için vücut gibi beyni de çalıştırmak önemli. Buna “kognitif reserv” deniyor. Yani demans sosyokültürel seviye yükseldikçe ve eğitim arttıkça daha az görülüyor. Tabii ki bu noktada beynimizi aktif tutmak için sürekli not almak yerine akılda tutmaya çalışmak iyi bir şey. Bence akıllı telefon ya da bilgisayar kullanımı bu açıdan doğru kullanıldığında kötü değil aksine sürekli iletişim ve öğrenme halinde olmak isteyen biri için yararlı bile olabilir. Yani yine bu kişinin, bu gibi aletleri nasıl kullandığı ile ilişkili. Bu aletleri sürekli tekdüze oyunlar oynamak için kullanıyorsanız, beyninizi geliştiremezsiniz tabii ki. Ama yaşlı bir kişi bilgisayar kullanabiliyor ve arkadaşları ile aktif kalmasını sağlıyorsa bence teknoloji bu anlamda çok faydalı. Zaten bizim demans için ölçülerimizden biri de kişinin teknolojik gelişmeleri kullanıp kullanamamasıdır…
