Bebeklerde Ateş ile ilgi 8 Soru-Cevap

Bebeklerde ateşin yükselmesi aileleri en çok endişelendiren konulardan biridir. Peki bebeklerde normal ateş kaç derece olmalıdır? Ateş nasıl ölçülür ve hangi durumlarda acile gidilmelidir? Bebeklerde ateş konusunda merak edilen soruları Acıbadem Fulya Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Demet Matben sizler için derledi.

Bebeklerde Ateş Düşürme

Bebeklerde ve çocuklarda ateş, aileleri en çok endişelendiren durumlardan biridir. Ateş, aslında vücudun bakteri ve virüslere karşı bir savunma mekanizmasıdır. Bununla beraber dehidratasyon yani sıvı kaybı, ortamın ısısının yüksekliği, romatolojik inflamatuvar ya da endokrinolojik (hormonal) durumlar da ateşe neden olabilir. Normal koşullarda gün içinde vücut ısısı 0.5-1 derece değişir. Akşam üzeri vücut ısısı günün en yüksek seviyesindeyken, sabaha karşı en düşük seviyededir. Ateşin gerçekten var olduğunu anlamak için uygun yerden ve uygun termometre ile ölçülmesi gerekir. Yetişkinlerin değişimleri pek önemsemez ama bebeklerde ve çocuklarda ateş korkuya, hatta paniğe neden olur diyen Acıbadem Fulya Hastanesi Çocuk Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Demet Matben İşte ateş ve ateşin yükselmesiyle ilgili merak edilen sorular ve cevapları…

1. Bebeklerde Ateş Nasıl Ölçülür?

• En doğru sonucu almak için makattan ölçüm gerekir. Bunun için ateş ölçerin ucuna bir miktar yağ sürülüp çocuk yan yatırılır. Dijital ölçer makatta 30 saniye boyunca tutulur. Ancak bu, çocuğu rahatsız eder. Hem de güvenlik açısından evde çok önerilen bir yöntem değildir. Bu nedenle evde koltukaltı veya kulaktan ölçüm yapılması önerilir.
• Prematüre bebeklerde ve yenidoğan bebeklerde koltukaltından ölçüm önerilir. Değer 37.2’nin üzerinde ise ateş olduğu kabul edilir. Ölçüm yapılırken koltukaltının ıslak ve terli olmamasına, ortam ısısından etkilenmemesine dikkat edilmelidir. Ölçüm yapılırken çok hareket etdeden 2-3 dk termometre koltuk altında tutulmalıdır.
• Ağızdan ölçüm ise daha büyük çocuklarda (5 yaş üstü) tercih edilen yoldur. Çocuğun ölçümden 5-10 dakika önce soğuk bir şey yememiş olması gerekir. Ateş ölçer 2-3 dakika yanak içinde ya da dil altında tutulur. Değer 37.3’ün üzerindeyse ateş olduğu kabul edilir.
• Yenidoğan döneminden sonra çocuklarda en çok tercih edilen ölçüm yöntemi; kulaktan ölçümdür. Değer 37.5 üzerindeyse ateşin varlığından söz edilebilir. Ölçer, kulak kepçesi geriye çekilerek kulak yoluna tam olarak oturtulmalıdır. Bu yöntem hem daha pratik hem daha kısa süreli ve daha doğru sonuç verir.iki kulak arası ölçümde 0,5 derece farklılık olabilir Dolayısıyla kulaktan ölçüm çocuklarda tercih edilen yolların başında gelir.

2. Bebeklerde Yüksek Ateş Neden Olur?

Bebeklerde yüksek ateşin en sık görülen nedeni; bakteriyel veya viral enfeksiyonlardır. Genellikle birinci sırada üst solunum yolu enfeksiyonları; ikinci sırada alt solunum yolu enfeksiyonu, ishal (bağırsak enfeksiyonu), idrar yolu enfeksiyonu, kulak enfeksiyonu gelir. En çok korkulan ise menenjit denilen beyin zarı iltihaplanmasıdır. Bununla beraber enfeksiyona bağlı olmayan, sıvı kaybı özellikle yenidoğanlarda ateşe sebep olur. Sıvı kaybı, yeterince beslenememeye ve ishale bağlı gelişir. Güneş çarpması, diş çıkarma, aşı uygulamaları, bazı romatolojik hastalıklar ve genetik hastalıklarda da ateş yükselebilir.

3. Bebeklerde Ateş Kaç Olmalı?

Yenidoğan döneminden 18 yaşına kadar bütün bebeklik ve çocukluk çağında vücut sıcaklığı, makattan (rektal) ölçüldüğünde 38’nin üzerindeyse ateşin yükseldiği kabul edilir. Tabii ki ateşin ölçüm yeri ve şekline göre ateşin varlığı değişir. Kulaktan, koltukaltından ve makattan ölçümler birbirine yakın sonuçlar verir. O nedenle yenidoğan dönemi dışında kulaktan ölçüm daha çok tercih edilir. Sonuç 37.3 derecenin üzerindeyse ateşin varlığı kabul edilir. Yenidoğanlarda ve 5-6 haftalık bebeklerde koltukaltı ve kulaktan ölçüm daha çok tercih edilir. Özetle; kulaktan ölçümle 37.3 ve koltukaltından ölçümle 37.3-37.9 derece ateşin çıktığını gösterir.

• 37.3-38 arası hafif ateştir
• 38.3-39.3 arası orta ateş
• 39.3-40 arası yüksek ateş
• 40.5 derecenin üzeri ise hipertermidir (hayati tehlikesi vardır)

4. Bebeklerde Ateş Düşürme

• Ateş çıktığında yapılan yanlışlardan biri; çocuğun aşırı giydirilmesidir. Ateş çıktığı sırada el, ayak, burun, kulaklar ve diğer uç noktalar buz gibi olur. Bu, vücudun ateşe verdiği tepkidir. Bu nedenle çocuğu giydirmek doğru değildir. Ateşinin olup olmadığını elinden ve ayağından değil, ateş ölçer kullanarak belirleyin. Ateşi varsa soyun.
• Bir diğer hata ise; çok soğuk su ile kompres yapmak ya da banyo yaptırmaktır. Vücut ısısının altındaki ılık suyla vücudu yıkamak veya bir havlu/bez koymak ise yüzeyi daha geniş olduğu için periferik uç noktaları daha kolay soğutur. Sirkeli su önerilmez.
• Ilık kompres yapıp bir çarşafa sarıp banyo yaptırmak çocuğun ateşini daha kolay düşürür.
• Ateş düşürücü vermek, aşırı giydirmemek, ortam ısısını düşürmek ve bol sıvı vermek ateşi düşürmede yapılacaklardır.

5. Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?

• Bebeklerde ve çocuklarda kulaktan ölçüm yapıldığında değer 37.5 ve 38’in üzeri derece çıkıyorsa öncelikle sebebin çevreden mi kaynaklı olduğu tespit edilmelidir. Çocuğun soyulması gerekir. 10 dakika sonra tekrar ölçüm yapılır. Ortam ısısı düşürüldüğünde çocuğun ateşi de gerilemeye başladıysa sebebin çevreden kaynaklı olduğu anlaşılır. Ancak 10 dakikadan daha uzun süre boyunca ateş tırmanmaya devam ediyorsa, çocuğun ateşinin olduğu kabul edilir. Bu durumda doktora danışılarak parasetamol içerikli ateş düşürücü verilir.
• Ortamın ısısı düşürülmesine, çocuğun üzerinin çıkarılmasına ve ateş düşürücü verilmesine rağmen 1.5-2 saat sonra bir derece bile düşmüyorsa acile gidilmelidir. (Örneğin:38.5 derece olan ateş; ateş düşürücü, ortam soğutma, ılık kompres yapmanıza rağmen 2 saat içinde 37.5’e bile düşmüyorsa…)
• 3 günden daha uzun süre ateş düşürücü ile kontrol altında olduğunda da hekime başvurulmalıdır.
• Aşırı ağlama, huzursuzluk, kusma, genel durum bozukluğu, uykuya eğilim, tuvalet yaparken ağrı, küçük bebeklerde emme refleksinin olmaması ve 24 saatten fazla anlam veremediginiz ateş varsa muhakkak doktora başvurulması gerekir.
• Kulaktan ölçümle hafif ateşte (37.3-38) çocuğun soyulup ateşinin yükselip yükselmeyeceğini gözlemlemek gerekir. 38 ve üzerine çıktıysa ateş düşürücü parasetamol grubu ateş düşürücü hekime danışılarak verilir. 2 saat içinde bir derece de olsa düşmesi gerekir. Ateş düşürücünün etki süresi 4-6 saattir. 3.5-4 saat sonra ateş çıkıyorsa yine ateş düşürücü verebilir. Bu arada genel durum bozukluğu varsa muayeneye götürülür.
• Orta derece ateşte (38.3-39.3) 4-6 saatte bir ateş düşürücü tekrar edilir ve ateş kontrol altına alınabilir. Ilık kompres ve ılık banyo da yardımcıdır. Ama 4 saatte bir verilen ateş düşürücüye rağmen 39.3’ün üzerindeyse, çocuk aşırı huzursuzsa, 3.5-4 saatte bir ateşi çıkıyorsa ve ateş titreye titreye tırmanıyorsa muhakkak hekimin görmesi gerekir. Ateş düşürücüye rağmen 2 saatte düşüremediyseniz ya da 3 günden daha uzun süre ateş düşürücü verdiyseniz o zaman muhakkak hekimin görmesi gerekir veya acil servise başvurulmalıdır.

6. Yüksek Ateş Düşürülmezse Ne Olur?

Ateş aslında bir savunma mekanizmasıdır ve aynı zamanda da bir semptomdur. Dolayısıyla vücutta bir enfeksiyon ya da bir durumu işaret eder. Amaç; ateşi kontrol altına almaktır. Ateşe neden olan hastalığı tespit edip tedavi etmek hedeflenir. 39.3-40 üzerindeyse ciddi enfeksiyonları araştırmak gerekir ve ileride olumsuz komplikasyonları da engellemek için hekim muayenesi şarttır. Ayrıca yüksek ateş, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyip vücudun savaşma gücünü düşürür. O nedenle yüksek ateşin nedeni bulunup tedavi edilmelidir.

7. Havale Nedir?

Havale; beyindeki elektrik boşalmaları nedeniyle vücut kaslarının istemsiz kasılmasıdır. Havale, ateşli ve ateşsiz olmak üzere ikiye ayrılır.

• Ateşsiz havale daha çok epileptiktir. Bu sara hastalığı (epilepsi) veya beyin sinir sistemi ile ilgili durumlarda görülebilir.
• Ateşli havalelerin yüzde 90’ında ateş yükselir. Sebebi vücudun verdiği tepkidir. Genellikle ailede ateşli havale geçirme öyküsü varsa herhangi bir hasar bırakmaz. Ateşli havale genellikle 6 ay-7 yaş arasında görülür. Daha önce havale geçiren bir çocuğunuz varsa ateş konusunda çok dikkatli olmanız gerekir. Ateş çıkmaya başladığında müdahale edip ateşin hızlı yükselmesi engellenmelidir. Hekim bu konuda aileyi bilgilendirir, gerekirse evde havale sırasında kullanabilecek özel ilaçlar edinilir. Çocuk üst üste çok havale geçiriyorsa nörolojik konsültasyon ve çeşitli tetkikler yapılır. Ama ateşli havaleler genellikle 7 yaşından sonra kendiliğinden geçer, bir hasar bırakmaz.

8. Havale Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Çocuk havale geçirmeye başladığında kol ve bacaklarında kasılma, gözünün bir yere sabitlendiği görülür. Ağzından da köpük gelmeye başlar. Soluk alma güçlüğü gibi sorunlar da görülür. Bu tablo ailenin en korktuğu durumdur. Bu durumun uzun sürmesi oksijen alımı açısından sorundur. Yapılacak şey; mevcutsa doktorun önerdiği bir havale durdurucu fitil uygulamaktır. Hava yolunu açarak mümkünse ağızın kilitlenmesini engellemek önemlidir. En kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Ateş varsa da hemen ateş düşürücü verilmelidir.