İnsan vücudunda bağırsaklar temel olarak iki bölümden oluşur. Bunlar ince ve kalın bağırsaktır. Ağızdan alınan gıdalarda bulunan besin ögelerinin emilerek vücuda kazandırıldığı bölümlerden birisi olan bağırsaklarda bazı durumlarda tıkanıklık oluşur. Bunun sonucunda bağırsaklar olması gerektiği gibi hareket edemez ve hava, sıvı ya da yiyecekler bağırsaklarda ilerleyemez. Bağırsaklarda kısmi ya da tamamen tıkanıklık olması bağırsak düğümlenmesi olarak adlandırılır.
Bağırsak düğümlenmesi nedir?
Liv Hospital Ulus Gastroentroloji Prof. Dr. Binnur Şimşek Tıpta volvulus olarak adlandırılan bağırsak düğümlenmesi bağırsağın bir bölümünün kendi etrafında veya mezenter dokusunun etrafına dolanması olarak tanımlanır. Mezenter bağırsakların dış kısmında bulunan ve beslenmesine yardımcı olan zardır. Bağırsağın bu hareketi sonucu genellikle bağırsaklarda tıkanıklık oluşur. Mezenterin daha fazla bükülmesi ya da tıkanıklığa bağlı olarak bağırsakların aşırı genişlemesi bağırsağın kan akışında bozulmaya neden olur. Kan akışının yetersiz kalması sonucu nekroz (dokuların ölmesi) meydana gelir ve bu durum genellikle ölüm riskini artırır.
Bağırsak düğümlenmesi neden olur?
İnce bağırsak ya da kalın bağırsak (kolon), bağırsak düğümlenmesine neden olabilir. Bunun birkaç farklı sebebi olabilir. Anatomik sebepler, kullanılan ilaçlar, yaşam tarzı, psikolojideki değişiklikler bu soruna neden olabileceği gibi bazen altta yatan bir sebep olmadan da gelişebilir. Anatomik sebeplerin arasında tümörler, gebelik, ince bağırsak divertikülleri (bağırsak içinde bulunan dışarı doğru oluşan baloncuk şeklinde yapılar) ve laparoskopik cerrahi sonrası oluşan komplikasyonlar bulunur.
Bebeklerde bağırsak düğümlenmesi neden olur?
Yaklaşık olarak 500 canlı doğumdan birisinde bağırsaklar normal yerleşimde değildir ve bu durum malrotasyon olarak adlandırılır. Bu bebeklerin yaklaşık %80’inde yaşamın ilk ayında ince bağırsak düğümlenmesi gerçekleşir. Bazen sindirim sistemindeki tıkanıklık midenin bükülmesi (volvulus) sonucu da gerçekleşebilir. Her iki durumda da acil cerrahi müdahale gerekebileceği için erken tanı konulması önemlidir. Çocuklarda görülen mide volvulusuna bağlı bağırsak tıkanıklığı, diyafram kasındaki değişikliklerin sonucunda da görülebilir.
Bağırsak düğümlenmesi belirtileri nelerdir?
Bağırsak düğümlenmesi olması durumunda çeşitli belirtiler ortaya çıkar. Genellikle akut bağırsak tıkanıklığına bağlı olarak görülen bu belirtiler arasında karın ağrısı, bulantı ve kusma vardır. Ancak bazı kişilerde belirtiler daha gizli ilerleyebilir veya aralıklı olarak oluşabilir. Bu kişilerde kabızlık, laksatif kullanımı ve daha önce fark edilen kalın bağırsak genişlemesinin oluşması ile tanı konulabilir. Abdominal distansiyon yani karın çevresinde hacimsel artış ve şişkinlik ile karın bölgesinde sertleşme de belirtiler arasındadır. Dışkı içinde kan görülmesi de belirtilerden birisi olabilir.
Bebeklerde bağırsak düğümlenmesi belirtileri nelerdir?
İlk günden itibaren başlayan sarı-yeşil renkte safralı kusma genellikle bebeklerde bağırsak düğümlenmesi belirtilerindendir. Bebeklerde volvulus belirtisi olarak huzursuzluk, karında şişkinlik, iştahta azalma görülebilir. Bazen bilinç düzeyinde değişiklik de görülebilir. Bu belirtilerin görülmesi durumunda bebeklerin sağlık kuruluşlarına getirilmesi ve bu sayede hızlı bir şekilde müdahalenin yapılması oldukça önemlidir.
Bağırsak düğümlenmesi ölümcül müdür?
Bazı durumlarda bağırsak düğümlenmesi ilk başta belirti vermeyebilir ya da kişiye çok fazla rahatsızlık hissettirmeyebilir. Şiddetli belirtiler görülmese bile zamanla bağırsak düğümlenmesi ciddi ve yaşamı tehdit edecek komplikasyonlara yol açabilir. Oluşan komplikasyonlar ölümcül olabileceği için herhangi bir belirti fark edildiğinde erken tanı ve tedavi için sağlık kuruluşlarına başvurulması gereklidir.
Bağırsak düğümlenmesi nasıl geçer?
Bağırsak düğümlenmesinin tedavisinde iki amaç üzerine odaklanılır. Bunlardan birincisi bükülen bağırsağın düzeltilmesi iken ikincisi bu durumun tekrarlanmasının önlenmesidir. Kalın bağırsağın son kısımlarında olan düğümlenmelerde fleksible (bükülebilir) sigmoidoskopi işlemi gerçekleştirilir. Ancak ikinci sefer ortaya çıkan bağırsak düğümlenmesi durumunda volvulus tekrarlama riski de daha yüksektir. Bunun önüne geçmek için genellikle bağırsağın düğümlenen bölümü ameliyatla çıkarılır ve kolostomi açılır ya da bağırsaklar birbirine bağlanır. İnce bağırsağın kalın bağırsağa bağlandığı bölüm olan çekumda bağırsak düğümlenmesi meydana gelirse genellikle ameliyat gereklidir. Doku hasarının fazla olduğu durumlarda kolostomi uygulanabilir.
Bağırsak düğümlenmesi kendiliğinden geçer mi?
Çekum bölgesinde oluşan bağırsak düğümlenmesinin sonucunda bağırsakta tam tıkanıklık oluşmamışsa gaz çıkışı sonrası hastalar daha rahat hissedebilir. Bu durum bağırsağın kendilinden geçtiği anlamına gelebilse de bazen tıkanıklık kendiliğinden geçmez ve daha kötü komplikasyonlar ortaya çıkar. Komplikasyonların ilerlemesi ile ağrı ve diğer semptomlarda kötüleşme gözlenir. Akut bir bağırsak tıkanıklığı olmasa dahi çekum volvulusuna bağlı olarak tekrarlayan ataklar görülebilir. Bağırsaklar düğümlendiğinde bölgeye olan kan akışı da kesilir. Zamanla aynı bölgeye olan normal kan akımının tekrar tekrar kesilmesi bağırsakların çalışmasının durmasına neden olabilir.
Bağırsak düğümlenmesi tedavisi
İnce bağırsak düğümlenmesi tedavisinde uygun miktarda sıvı alımının sağlanması ve çıkışın kontrolü için nazogastrik sonda ve foley sonda takılır. Nazogastrik sonda genellikle burundan, nadiren ağızdan sindirim kanalına yerleştirilen bir tüptür. Foley sonda ise idrar çıkışının kontrolü için mesane içerisine yerleştirilen sondadır. Bu sondalar vasıtasıyla hastanın aldığı ve çıkardığı sıvı miktarı hesaplanabilir. Bağırsak düğümlenmesinde kan dolaşımı bozulabileceği için dolaşımın kontrolü için damar yolu açılır. Hastaların önemli bir bölümü cerrahi yoğun bakım ünitelerinde takip edilir ve genellikle cerrahi müdahale gerekir. Peritonit (karın zarının iltihaplanması) ya da akut vasküler yetersizlik gibi ciddi komplikasyonların geliştiği hastalarda ise acil cerrahi müdahale yapılır.
Bağırsak düğümlenmesi ameliyatı
Ameliyat öncesinde hastalarda antibiyotik tedavisine başlanır. İdrar çıkışı ve yaşamsal bulgular kontrol edilir. Kalın bağırsağın son bölümü olan sigmoid bağırsakta oluşan düğümlenmelerde sigmoidoskopi yapılarak düğümlenme %50-100 başarı oranıyla azaltılabilir. Ancak düğümlenmenin tekrarlama riskine karşı genellikle iki gün içinde ameliyat ile bağırsakların kesilmesi gerekebilir. Bazı durumlarda konservatif cerrahi yöntemi tercih edilebilir. Karın zarında iltihap (peritonit) olmaması durumunda ufak bir kesi ile inceleme yapılır. Bağırsakta delinme olması durumunda bağırsağın hasarlı bölümü ameliyat ile çıkarılır. Çekum düğümlenmesinde endoskopi ile dekompresyon yaklaşık %20 başarı oranına sahiptir ve tedavi sonrası bağırsak düğümlenmesi tekrarlama riski yüksektir.
Bağırsak düğümlenmesi ameliyatı sonrası beslenme nasıl olmalı?
Bağırsak düğümlenmesi ameliyatı sonrası beslenme, sindirim sisteminin hassas olduğu bir dönemdir. Bu süreçte, doktorunuzun tavsiyelerine göre hareket etmek önemlidir. Genellikle ameliyat sonrası dönemde hafif, kolay sindirilebilir ve sıvı gıdalar tercih edilir. Sıvı alımı önemlidir ve su, bitki çayları veya meyve suları gibi sıvılar tüketilmelidir. Yumuşak gıdalar arasında püre haline getirilmiş sebzeler, pişmiş tahıllar ve az yağlı proteinler yer alabilir. Daha sonra yavaş yavaş katı gıdalara geçiş yapılabilir, ancak baharatlı, yağlı ve ağır gıdalardan kaçınılmalıdır. Doktorunuzun belirlediği diyet programına ve önerilere uymak, sağlıklı bir iyileşme süreci için önemlidir.
