Hemen hepimizin tanıdığı bir çocuk, hırıltılı nefes, nefes darlığı, kronik öksürük gibi şikâyetlerle sık sık hastaneye taşınır. Çoğu da henüz 6 yaşına bile basmamış olan bu çocukların büyük bir kısmına astım tanısı konulur.
Peki en iyi koşullarda büyütülmeye çalışılan bu çocuklar, nasıl oluyor da astıma yakalanıyor?
Aslında onlar astıma değil, astım onları yakalıyor demek daha doğru. Çünkü kalıtsal bir hastalık olan astım, daha çok ailesinde astım olan çocukları yakalıyor. Bununla birlikte sanayileşmiş toplumların doğallıktan uzak yaşamları, astım riskini artırıyor. Hava kirliliği, gündelik hayatta kullanılan kimyasal maddelerin yanı sıra, halılarla kaplı evlerin akarları, evlerimizde beslemek zorunda kaldığımız hayvan tüyleri, polen gibi alerjenler, özellikle ailesinde astım olan çocukların solunum yollarını tıkıyor. Solunum yolları tıkalı olduğu için zorlukla nefes alan çocukların astım olduğunu öğrenmek içinse, başka pek çok hastalıktan ayırt edilmesi gerekiyor. Çünkü astım, zatürree, bronşit, reflü gibi hastalıkların belirtileriyle benzerlik gösteriyor. Genellikle viral enfeksiyonlar sırasında ortaya çıkan astım, çocuklar 6 yaşına geldiğinde kendiliğinden düzeliyor. Ailesinde astım olan çocuklarda devam eden hastalık, 10 yaşına kadar erkek çocuklarda, kızların 2 katı fazla görülüyor. Yaş ilerledikçe eşitlenen astım, yetişkin dönemde daha çok kadınları yakalıyor. Tıpkı diğer hastalıklar gibi astımda da erken tanı çok önemli. Tedavisine erken başlanan bir çocuk, hayatına diğer çocuklar gibi devam edebilir. Fakat bunun için öncelikle astımla ilgili doğru bilgi sahibi olup, önlemler almak gerekiyor.
Astım neden olur?
Astımın çevresel ve kalıtsal faktörlerden kaynaklandığı düşünülüyor. Araştırmalara göre, anne ve babası astım olan bir çocuğun hastalığı yakalanma oranı yüzde 60’ın üzerine çıkıyor. Anne veya babasından sadece birinde astım olan çocuğun hastalanması yüzde 20-40 arasında iken, ailesinde hastalık olmayan bir çocukta astım görülme olasılığı yüzde 6-15 arasında değişiyor. Astımlı çocukların çoğu, normal dönemlerde rahatlıkla soluk alıp verebilir. Fakat ailesinde astım olan çocukların solunum yolları, diğerlerine göre çok daha hassas olduğu için sigara, ev tozu, polen gibi maddeler, bu çocukların solunum yollarında alerjiye neden oluyor. Solunum yollarındaki kasları kasılıp, daha çok balgam üreten salgı bezleri şişiyor. Bunun sonucunda daralan solunum yolları, mukuslu bir maddeyle dolarak, çocuğun soluk alıp vermesini zorlaştırıyor. Solunum yollarındaki daralma arttıkça, çocuk sık ve hışıltılı nefes almaya başlıyor. Bu durumda çocuğun hemen tedavi edilmesi gerekiyor.
Astımın belirtileri nelerdir?
•Tekrarlayan, hırıltı şeklindeki nefes alıp, verme (en az 3 kez sıkışma)
• Nefes darlığı ve öksürük atakları
• Kronik öksürük nöbetleri
• Belirtilerin özellikle gece ve sabaha karşı ortaya çıkması
• Soğuk algınlığı, sinüzit, orta kulak iltihabı gibi hastalıklara daha sık yakalanmaları
• Çocuğun yaşı kaç olursa olsun, üç veya daha çok hırıltı atağı
• Nadiren de olsa, nefes darlığı ve morarma
• Ailede astım veya diğer alerjik hastalıkların bulunması
Yukarıdaki belirtiler, solunum yollarındaki daralmanın derecesine göre değişir. Sizin çocuğunuzda da bu belirtiler varsa, en kısa zamanda doktorunuza danışmalısınız.
Hangi çocuklarda daha çok görülür?
Anne sütü az alanlar
Ailesinde astım olanlar
Saman nezlesi ve egzaması olan çocuklar
• Bebeklik döneminde virüslere bağlı enfeksiyon geçirenler
• Sigara dumanına ve kimyasal maddelere maruz kalan çocuklarda astım daha çok görülür. Astıma eğilimi olan çocuklarda bazı faktörler, astım krizini tetikleyebilir. Bunlar; fiziksel egzersiz, soğuk havaya maruz kalma, hava değişimleri, kedi köpek gibi hayvan tüyleri, evdeki halılar, polenler, aspirin gibi bazı ilaçlar olarak sayılabilir.
Çocuğumuzu astımdan korunmak için neler yapabiliriz?
Kronik bir hastalık olan astım, solunum yollarındaki daralmanın derecesine bağlı olarak tedavi edilebilir veya kendi kendine düzelebilir. Bebeklik yaşından itibaren astım görülen çocukların çoğu 6-7 yaşında kendiliğinden düzelir. Çünkü solunum yolunun çapı artarken, elastik doku da bu yaşlarda gelişir.
Fakat iyileşme göstermeyen çocukların yaşam koşullarındaki bazı değişiklikler yaparak astım krizi azaltılabilir. Bunun için işe, ev ortamındaki değişikliklerden başlamak gerekir.
Ev ortamı nasıl düzenlenir?
• Suya çeken elektrik süpürgeleri kullanılmalı
• Akarları öldüren ilaçlar kullanılmalı(doktor kontrolünde)
• Çocuğun odasındaki halı kaldırılmalı
• Yün ve kuştüyü yataktan yapılan yorgan ve yastıklar, elyafla değiştirilmeli. Eğer bu mümkün olamıyorsa, yataklar naylonla kaplanmalı
• Çarşaf ve perdeler sık sık yıkanmalı
• Tüylü oyuncaklarla, kedi köpek gibi evcil hayvanlar evden uzaklaştırılmalı
• Aile fertleri sadece çocuğun odasında değil, evin hiçbir yerinde sigara içmemeli
• Çocuk parfüm, toz, boya, duman gibi etkenlerden uzak tutulmalı
Çevre koşulları nasıl düzenlenir?
• Viral enfeksiyonlar, astım ataklarını artırdığı için çocuk özellikle kışın kalabalık ve kapalı ortamlardan uzak tutulmalı
• Hava kirliliğinin arttığı dönemlerde gereksiz fiziksel aktiviteler yaptırılmamalı
• Çocuk, solunum yolu enfeksiyonu olan hastalarla temas etmemeli
• Aspirin gibi ilaçlar astım krizine yol açtığı için, duyarlı olan çocuklara verilmemeli
• Anne sütüyle beslenme, alerji riskini azaltır. Bu nedenle ailesinde astım olanlar, bebeklerini uzun süre anne sütüyle büyütmeli. Bu bebekler 4. aydan önce ek gıdalara başlamamalı
• Astımlı hastalara her yıl grip aşısı yapılmalıdır.
