Aşılama, erkeğin sperm hücrelerinin alınarak birtakım işlemlerden geçirildikten sonra özel kateter yardımıyla kadının rahminin içine bırakılmasıdır. Uzun süre çocuk sahibi olamayan hastalarda kullanılan yöntemlerden biridir. Özellikle erkeğe bağlı kısırlık (sperm sayı azlığı, hareketlilik azlığı, morfoloji bozukluğu vs) ve açıklanamayan infertilitede (herhangi bir nedeni bulunamayan kısırlık) tedavisinde başvurulan yöntemdir.
Aşılama yönteminde semen bazı işlemlerden geçirildiği için toksinlerden ve bakterilerden temizlenmiş olur, spermlerin aktivasyonu başlar ayrıca spermlerin katetedeceği mesafe kısalır. Aşılama adım adım nasıl yapılır?
- Aşama – Değerlendirme ve testler:
Öncelikle kısırlık tanısı alan yani bir yılı aşkındır düzenli birlikteliğe rağmen çocuk sahibi olamayan çiftler birlikte değerlendirilir. Kadının jinekolojik muayenesi yapılır. Adetin 3. Günü hormonlarına bakılır. Tüplerin açık olup olmadığını değerlendirmek için rahim-tüp filmi dediğimiz histerosalpingografi testi ile adetin hemen bitiminde rahim içine kontrast madde verilerek rahmin yapısı ve tüplerin açık olup olmadığı değerlendirilir. Aşılama için tüplerin mutlaka açık olması gerekmektedir. Tüpler kapalı ise gebelik için tek şans tüp bebek olacaktır.
Ayrıca erkek faktörü değerlendirilmesi için spermiyogram tetkiki yapılır. Aşılama yapılabilmesi için yeterli miktarda ve kalitede sperm olması gerekir.
- Aşama – Yumurtaların Hazırlanması
Adetin 3. Günü yumurtalar ultrasonografi ile değerlendirildikten sonra yumurtaların gelişmesi için hormon ilaç veya iğneleri kullanılır. Yumurtalarda folliküllerin büyümesi ultrasonografi ile değerlendirilir. Folliküller yaklaşık olarak günde 2mm büyürler. Bu süreç yaklaşık 10-15 gün sürer. Yapılan ultrasonografi takiplerinde yumurta olgunlaşınca yani 16-20 mm olduğunda çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesi sonrası 36-38. saatte aşılama planlanır.
- Yumurtlama dönemine yakın zamanlarda ağrı kesiciler çok gerekmedikçe kullanılmamalıdır. Birçok ağrı kesici yumurtlamayı olumsuz yönde etkiler.
- Tedavi sürecinde cinsel hayata devam edilebilir.
- Eğer sürekli kullandığınız bir ilaç var ise, tedavinizin başlangıcında lütfen doktorunuza bildiriniz.
- Doktorunuzun bilgisi olmadan kesinlikle ilaç kullanmayınız.
- Radyasyondan uzak durunuz (röntgen filmi vb.)
- Aşama – Spermin hazırlanması ve aşılama : 2-3 günlük bir cinsel perhiz sonrası alınan sperm örneği laboratuvarda işlemden geçirilerek en iyi ve hızlı olanları ayıklanır ve konsantre edilir. Sperm hazırlama ile semen içindeki enfeksiyon ajanları ve ölü spermler uzaklaştırılır. Hormon ilaçlarıyla yumurtası olgunlaştırılan anne adayı jinekolojik pozisyonda hazırlanır. Anestezi gerektirmeyen 15 dakika süren ağrısız bir işlemle, rahim içine hareketli spermler yerleştirilir ve döllenmenin kendiliğinden oluşması beklenir. İşlem sonrasında cinsel birliktelikte kısıtlama yapmaya gerek yoktur. Ayrıca işlem sonrası uzun süreli istirahat gerekmemektedir. Beklenmeyen vajinal kanama olduğunda doktora başvurulmalıdır. Aşılama tedavisi spermde ciddi bir bozukluk yoksa , kadında tüpler açıksa, yumurtlama sorunları ve yaş faktörü nedeniyle zaman kaybı endişesi yoksa 3 defaya kadar uygulanabilir. Her uygulama için ortalama %20 gebelik şansı verilir. Ortalama olarak 3-4 aşılama siklus denendikten sonra başarılı olunamazsa IVF tavsiye edilmektedir.
- Tedavinin Riskleri
- Çoğul gebelik: Aşılama işlemi için kullanılan ilaçlar yumurtalıklarda birden fazla follikül gelişimine sebep olabileceğinden, çoğul gebelik oranında bir artış olmaktadır.
- Hiperstimülasyon sendromu: Yumurtalıklar bazen kullanılan ilaçlara aşırı cevap verebilmekte, bu da yumurtalıklarda büyüme, ve şiddetli vakalarda ender olarak karında su toplanmasına sebep olabilmektedir.
- Yumurtalıkların kullanılan ilaçlara cevap vermemesi: Ender olarak yumurtalıklar kullanılan ilaçlara yetersiz cevap verebilir, bu da o ay aşılamanın yapılamamasına sebep olur.
- Follikülün erken çatlaması: LH hormonunun beklenmeyen yükselişi sebebiyle follikül çatlaması beklenenden daha erken olabilir, bu da aşılamanın o ay yapılamamasına sebep olur.
