İstanbul Aile Hekimliği Derneği (İSTAHED) Bilim Komisyonu Üyesi Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, Dünya Zatürre Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, zatürrenin (pnömoni) bakteri, virüs, mantarların sebep olduğu özellikle akciğeri tutan bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığı olduğunu belirterek, “Enfeksiyon akciğerlerdeki hava keseciklerinin sıvıyla dolması sonucu oluşan iltihaplanmaya yol açmaktadır. Bunun neticesinde ateş, öksürük, nefes darlığı, iştah kaybı gibi bulgulara sebep olmaktadır.” dedi.
Zatürrenin en sık bakteriler nedeniyle meydana geldiğini belirten Karahan, “Bakteriler arasında da en sık; Streptococcus Pneumoniae etkeni sebebiyle oluşmaktadır. Bakteriler nedeniyle oluşan Zatürre çok ağır seyreder, hastaneye ve yoğun bakımda yatışa neden olabilmektedir. Virüsler nedeniyle de zatürre görülebilmektedir. Viral etkenler (Covid-19, Influenza (Grip) RSV vb.) sebebiyle olanlar genellikle ilk enfeksiyondan birkaç gün sonra görülebilir ve bakteriler sebebiyle olan zatürreye benzer bulgular sergileyebilir. Zatürre damlacık yoluyla bulaştığı için özellikle el yıkamak en önemli korunma önlemleri arasında yer almaktadır.” dedi.
ZATÜRRE EN SIK ÖLÜM NEDENLERİ ARASINDA
Zatürrenin özellikle 5 yaş altında ve 65 yaş üstünde en önemli ölüm nedenlerinden biri olduğuna dikkat çeken Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, şöyle devam etti:
“2019 yılında 1,2 milyon yaşlı (70+ yaş) ve 672.000 çocuk (<5yaş) dahil olmak üzere 2,5 milyon kişi zatürre nedeniyle hayatını kaybetmiştir. İklim değişikliği nedeniyle solunum sistemi hastalıkları daha sık ve her mevsim görülmektedir. Zatürre hastalığında risk faktörlerinden biri de yaştır. Bağışıklık sistemi henüz gelişmediğinden özellikle 5 yaş altında risk daha fazladır. Bağışıklık sistemi yaş aldıkça güçsüz hale geldiğinden 65 yaş üstü yetişkinler de risk grubundadır. Özellikle kronik hastalığı olanlarda zatürre riski çok daha fazladır. Bunlar; Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) olanlar; bronşiektazi ve kistik fibroz gibi kronik akciğer hastalıkları olanlar; şeker, kalp hastalığı olanlar; kemoterapi ve uzun süreli steroid kullanımına bağlı olarak bağışıklık sistemi güçsüz olanlar; inme, Alzheimer gibi nörolojik bir hastalığı olanlardır. Özellikle yoğun bakım ünitesinde solunum cihazına bağlı olmak üzere hastane yatışları, sigara kullanımı, madde ve alkol kullanımı ile hava kirliliğine maruz kalmak gibi sebeplerle de risk artmaktadır.”
Aşılamanın zatürre hastalığından korunmak için çok önemli bir yol olduğunu ifade eden Karahan, “Grip, Respiratuvar Sinsityal Virüs (Solunum Sinsityal Virüs) ve COVID-19 gibi viral etkenlerin aşıları da zatürreye karşı korunma sağlamaktadır. Bakteriyel zatürrenin sık görülen tipi olan Streptococcus Pneumoniae ‘nin sebep olduğu pnömokokkal pnömoni için konjuge pnömokok aşısı önerilmektedir. Konjuge pnomokok aşısının 13 ve 20 etkene karşı koruyuculuğu olan 2 tip aşısı Türkiye’de bulunmaktadır. Aynı zamanda Türkiye’de 23 etkene karşı etkili polisakkarit pnomokok aşısı da mevcuttur. Aşılama özellikle bazı risk gruplarda önem arz etmektedir. Bunlar; 5 yaş altı çocuklar; 5-49 yaş altında olup bazı hastalıkları nedeniyle risk altında olanlar; Kronik akciğer, kalp, böbrek, şeker, karaciğer hastalığı olanlar ile bağışıklık yetmezliği olanlar, sigara kullananlar, kronik alkol kullananlar, kohlear implant kullananlar ve 65 yaş üstü olanlar sayılabilir.” dedi.
AŞILAMA ZATÜRREDEN KORUNMADA ÇOK ÖNEMLİ
Sağlık Bakanlığı’nın 2, 4, 12. aylarda olmak üzere toplam 3 doz konjuge pnomokok aşısını bebeklere ücretsiz olarak uygulamakta olduğunu belirten Uzm. Dr. Selda Handan Karahan, “2016 yılında yayımlanan risk grubu aşılaması genelgesiyle 65 yaş üstü hastalara, özel bazı kronik hastalık gruplarına da konjuge pnomokok aşısı önerilmeye başlanmış; aile sağlığı merkezlerinde, hastanelerde ücretsiz olarak uygulanmaya başlanmıştır. 2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü, hastalığın farkındalığını artırmak amacıyla 12 Kasım gününü ‘Dünya Zatürre Günü’ ilan etmiştir. Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF (Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu) 2013 yılında Zatürre ve İshalin Önlenmesi ve Kontrolü için Entegre Küresel Eylem Planı’nı (GAPPD) yayınlamıştır ve 2025 yılına kadar her ülkede canlı doğum başına üçten az çocuk zatürre ölümü hedefini koymuştur. Ülkelerde yaygın olarak zatürreye karşı aşı uygulanmasına başlanmıştır. Dünya zatürre gününün en önemli hedeflerinden biri de düşük maliyetle tüm çocuklara zatürre aşısı ulaştırmaktır. 2024 yılında yapılan bir projeksiyon çalışması; konjuge pnomokok aşısının kullanımının genişletilmesi sonucu 700.000 çocuğun hayatının kurtarılacağını göstermiştir. Zatürre önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Özellikle aşılama; hastalıktan ölümleri de azalttığından koruyucu hekimliği temel prensip edinmiş aile hekimleri tarafından hastalara uygulanmakta ve önerilmektedir.” dedi.
