Artikülasyon (sesletim) konuşma organlarının uyum içinde çalışması sonucu ses,hece ve kelimelerin düzgün olarak meydana gelmesidir. Artikülasyon ( sesletim) bozukluğu ise ses,hece ve kelimelerin eksik veya yanlış üretilmesi;değiştirilmesi ya da bunların yuvarlayarak söylenmesi durumudur.
- Artikülasyon Bozuklukları Belirtileri
Artikülasyon bozukluklarının başlıca belirtileri şunlardır:
- Ekleme : Çocuk söylediği kelimelere fazladan ses ekler. Örneğin avuç yerine havuç der.
- Yerine koyma : Çocuk söyleyemediği ses yerine başka bir ses koyar. Örneğin araba yerine ayaba der.
- Çarpıtma : Çocuk kullandığı kelimede sesi tam doğru olmasa da gerçeğine yakın olanı söyler. Örneğin bisküvi yerine pisküvi der.
- Atlama ( Düşürme) : Çocuk kelime içinde kullandığı söyleyemediği sesi yutar ya da atlar. Örneğin tarak yerine taak der.
- Artikülasyon Bozuklukları Nedenler
Artikülasyon (sesletim) bozukluğu çok çeşitli nedenlere bağlıdır. Bunlar :
- Fiziksel anomalilere bağlı : Dil bağı olması, ağız ve yuz anomalileri,dis ve çene yapısı bozuklukluğuna bağlı, dudak- damak yarıklığına bağlı konuşma seslerinin düzgün üretilmemesi gibi sebeplerden olabilir.
- Nörolojik bozukluğa bağlı : Felç, beyin damar rahatsızlıkları , Serebral Palsi,Multipl Skleroz ve benzeri hastalıklar gibi sebeplerden dolayı konuşma kaslarının kontrol edilmesinde yaşanan zorluklar sonucu konuşma seslerinin doğru üretilememesi gibi nedenlerden olabilir.
- Zeka bozukluğuna bağlı : Hafif,orta ve ağır düzeyde zeka geriliklerinden dolayı olabilir.
- İşitme bozukluğuna bağlı: Doğum öncesi ( çeşitli enfeksiyonlar,prematüre doğum,kullanılan ilaçlar,kan uyuşmazlığı,gebelik şekeri), doğum esnası (doğumdaki hasarlar,oksijensiz kalma),doğum sonrası (orta kulak iltihabı, kulak zarına zarar verme, ilaç kullanımı,menenjit,kızamık,su çiçeği,grip,kabakulak gibi hastalıklar) ve çeşitli genetik sebebe bağlı (down sendromu,usher sendromu gibi) sebeplerden dolayı olabilmektedir.
- Yanlış Öğrenme – Pekiştirme: Çocuğun kelimeleri yanlış kullanımında çeşitli seeplerden dolayı düzeltilmemesine, görmezden gelinmesine ya da hoşa gidilmesinden dolayı oluşabilir.Bundan başka “bebeksi konuşma” davranışının sevimli bulunması ve devam ettirilmesinden dolayı olabilmektedir.
- Herhangi fiziksel,nörolojik bozukluğa bağlı olmayan haller: Çocuğun ağız içi organlarını ( dil, damak kasları gibi) kullanmayışı gibi sebeplerden dolayı konuşma seslerini düzgün üretemeyebilir.
- Artikülasyon Bozukluğu Olan Çocuğa Ne Zaman Yardımcı Olunur?
Çocuklar sesleri genelde belli sırayla öğrenmektedir. Önce dudak sesleri (b,p,m) daha geç yaşlarda ise z,r gibi sesler öğrenilmektedir. düzgün konuşma çocuklarda 2 – 2.5 yaşlarında başlamaktadır. 7- 8 yaşlarına kadar tüm sesleri doğru olarak üretmiş olmaktadır. Bu yaştan sonra çocukta bulunan konuşma bozukluğunun kendiliğinden düzelme ihtimali de oldukça düşmektedir. Bu ancak uzman bir dil konuşma terapisti yardımıyla düzeltilebilir. Artikülasyon ( Sesletim) terapisi çocuklar dışında ergen ve yetişkinlere de yapılmaktadır. Ancak küçük yaşta yapılan terapiler çok daha etkili olmaktadır.
- Artikülasyon Bozuklukları Tedavisi
Öncelikle bazı testler yapılarak hangi seslerde problem olduğu bulunmaktadır. Çıkan sonuca göre bir program oluşturulmaktadır.
Artikülasyon (Sesletim) tedavisi temelde 4 aşamadan oluşmaktadır. Bunlar:
- Öncelikle çocuğun yanlış söylediği sesin doğru halleri dinletilir,gösterilir. Bunların arasındaki farkı anlama algılama kabiliyeti eğitilir.
- Sesin düzgün halinin nasıl çıkarıldığı çeşitli çalışmalarla çocuğa gösterilir ( ayna karşısında, ses- hece- kelime çalışmaları gibi).
- Öğrenilen düzgün sesin terapi içinde kuvvetlendirilmesi ve stabilizasyonu sağlanır.
- Sesin terapi dışında ve günlük hayatta kullanımı sağlanır.
- Artikülasyon Bozukluğu Olan Kişiye Nasıl Yardım Edebilirsiniz?
Terapi çalışmaları sonrasında aileler çocuğa verilen çalışmaları düzenli olarak birlikte yapmaları önem teşkil etmektedir.Terapi sonrasında ne kadar tekrar yapılırsa süreç o kadar kolaylaşacaktır ve etkili olacaktır. Çocuğun yanlış söylediği sesleri düzeltme yoluna gidilmelidir. Yalnız bu direk düzeltme yerine başka bir cümle örneği ile sağlanmalıdır. Örneğin çocuk “ Bu ayaba.” dediğinde “ Hayır , bu ayaba değil araba.” yerine “ Ne kadar güzel bir araba değil mi?” denebilir. Çocuğun konuşması yarıda kesilmemeli,tamamlanmamalıdır..Çocuğun olumsuz etkilenmesinin önüne geçilmeli, özgüveni zedelenmemelidir.
7. Artikülasyon ( Sesletim) Terapisi Ne Kadar Sürer ?
Artikülasyon (Sesletim) terapisinin süresi kişiden kişiye değişmektedir. Bu kişinin dikkatine,performansına,çalışmasına,genetik faktörlere ,zeka düzeyi gibi kişisel faktörlere göre artmakta ya da azalmaktadır.Terapi seans sayısına göre birkaç haftadan birkaç aya kadar değişiklik gösterebilir.
