Aplastik anemi ortalama olarak 1 milyon kişinin yılda yaklaşık 2 ila 4’ünde görülen nadir bir kan hastalığıdır. Kemik iliğinde yeterli miktarda kan hücresi üretiminin olmadığı bu hastalığa erken dönemde tanı konulması ve tedaviye başlanması komplikasyon riskini azaltmak için önemlidir. Hastalık genetik yatkınlığa bağlı olarak ortaya çıkabileceği gibi radyoterapi veya kemoterapi gibi kanser tedavi yöntemleri de kemik iliğinin kan hücresi yapma mekanizmasında bozulmaya neden olarak aplastik anemiye zemin hazırlayabilir.
Liv Hospital Vadistanbul Hematoloji Doç. Dr. Rafet Eren Aplastik anemi nedir kısaca bahsetmek gerekirse aplastik aneminin kemik iliğinde kan hücresi üretiminin az olduğu veya daha şiddetli vakalarda hiç olmadığı bir kan hastalığı olduğu söylenebilir. Kemik iliğinin en önemli görevlerinden bir tanesi alyuvar, akyuvar ve platelet adı verilen kan hücrelerinin üretimini gerçekleştirmektir. Bu hücrelerden birisi, ikisi veya her üçünün birden normalde olması gerekenden daha az üretilmesi çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olabilir. Kan hücrelerinin belirli bir ömrü vardır. Ömrünü tamamlayan hücrelerin yerine kemik iliğinden devamlı olarak yeni kan hücresi üretilir.
Aplastik Anemi hangi yaşlarda görülür?
Aplastik anemi durumunda kemik iliğinde alyuvar, akyuvar ve platelet grubu kan hücrelerinin üretimi oldukça azdır. Hatta ileri derecede kemik iliği yetmezliği olan vakalarda hiç kan hücresi üretimi görülmeyebilir. Aplastik anemi doğuştan itibaren ortaya çıkabileceği gibi ilerleyen yaşlarda da görülebilir. Çeşitli çalışmalara göre aplastik anemi hastalarının sağlıklı kişilere kıyasla enfeksiyon hastalıkları, kalp-damar hastalıkları ve kanama bozuklukları gibi sağlık sorunlarına karşı daha savunmasız olduğu söylenebilir. Bu nedenle aplastik aneminin erken dönemde tedavi edilmesi önemlidir.
Aplastik Anemi nasıl olur?
Kan hücrelerinin yeterli miktarda üretilmesi doku ve organların sağlığı açısından oldukça önemlidir. Alyuvar olarak bilinen kırmızı kan hücrelerinin başlıca görevi vücuttaki tüm doku ve organlara oksijen taşımak, akyuvar (WBC) olarak bilinen beyaz kürelerin başlıca görevi ise vücudu enfeksiyonlara karşı korumaktır. Platelet olarak bilinen kan hücreleri kanın pıhtılaşması ve böylece kanamanın durdurulmasında görev alır. Kemik iliğinde bu kan hücrelerinin üretimi normalden az veya fazla olursa çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Aplastik Anemi belirtileri nelerdir?
Aplastik anemi hastalarında kemik iliğinde kan hücresi üretiminde aksaklık olduğu için çeşitli semptomlar ortaya çıkabilir. Buna göre başlıca aplastik anemi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Sağlıklı kişilere kıyasla daha sık enfeksiyon hastalıklarına yakalanma,
- Grip ve soğuk algınlığı gibi enfeksiyon hastalıklarının olması gerekenden daha uzun sürede iyileşmesi,
- Yorgunluk ve halsizlik,
- Solunum sıkıntısı,
- Çarpıntı ve/veya kalp ritminde düzensizlik,
- Vücudun değişik bölgelerinde açıklanamayan morluklar ve/veya kanama,
Yukarıda sayılanların yanı sıra aplastik anemi belirtileri arasında baş ağrısı, yüksek ateş gibi semptomlar da sayılabilir. Bununla birlikte çoğu zaman başlangıç aşamasında aplastik anemi durumunda herhangi bir belirti de görülmeyebilir.
Aplastik Anemi neden olur?
Diş eti çekilmesi denir Normal şartlarda kemik iliğinde yer alan kök hücreler tarafından kan hücresi üretimi gerçekleşir. Bununla birlikte herhangi bir sebeple kök hücrelerin zarar görmesi durumunda kemik iliğinde yeterli miktarda kan hücresi üretimi olmaz. Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte çeşitli çalışmalar kök hücresine zarar verebilen bazı faktörlerin olabileceğini göstermektedir.
Buna göre başlıca aplastik anemi nedenleri aşağıdaki gibidir:
- Radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavileri: Radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavilerinin amacı kanserli hücreleri yok etmektir. Ancak bu tedaviler sırasında kanser hücrelerinin yanı sıra kemik iliğinde bulunan kök hücreler gibi sağlıklı hücreler de zarar görebilir. Aplastik anemi bu tedavilerin bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilir.
- Kimyasal maruziyeti: Çalışmalar böcek ilaçlarında bulunan bazı kimyasalların veya benzinin hammaddesi olan benzen gibi kimyasalların aplastik anemiye neden olabileceğini göstermektedir. Çoğu zaman bu kimyasallara maruziyetin kesilmesi ile aplastik anemi kendiliğinden iyileşebilir.
- Otoimmün hastalıklar: Bağışıklık sisteminin normalden farklı şekilde çalışması ile karakterize olan çeşitli otoimmün hastalıklar aplastik anemiye neden olabilir.
- Enfeksiyon hastalıkları: Bazı araştırmalara göre özellikle HIV, hepatit gibi viral enfeksiyon hastalıkları kemik iliğinde kan hücresi üretimini olumsuz yönde etkileyerek aplastik anemiye neden olabilir.
- Hamilelik: Hamilelik döneminde kadının bağışıklık sistemi normalde olduğundan daha farklı çalışabilir. Bu süreçte bağışıklık sistemi kemik iliğindeki kök hücrelere saldırırsa aplastik anemi ortaya çıkabilir.
Sayılanların yanı sıra aplastik aneminin nedeni her zaman tam olarak açıklanamayabilir. İdiyopatik yani nedeni kesin olarak bilinemeyen aplastik anemi durumunda çoğunlukla uzmanlar genetik faktörlerin etkili olabileceğini düşünür.
Aplastik Anemi nasıl teşhis edilir?
Uzmanlar hastadan kan örneği alınarak laboratuvar ortamında incelenmesini isteyebilir. Tam kan sayımı olarak bilinen kan testi sayesinde hastanın akyuvar, alyuvar ve platelet gibi kan hücrelerinin sayısı ölçülebilir. Test sonucunda kan hücresi sayılarının normalden düşük olması uzmanlara aplastik anemiyi düşündürebilir. Bu durumda uzmanlar gerekli görürse hastanın kalça kemiği gibi bir kemiğinden iğne biyopsisi yöntemi kullanarak kemik iliği örneği alabilir. Alınan örnek steril bir ortamda mikroskop altında incelenir. Bunun sonucunda kemik iliğinin kan hücresi bakımından zengin olup olmadığı değerlendirilebilir.
Aplastik Anemi tedavisi nedir?
Aplastik anemi tedavisi hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterir. Bazı vakalarda normalden daha az kan hücresi üretilirken bazı vakalarda hiç kan hücresi üretimi olmayabilir. Bu durumdaki aplastik anemi hastaları genellikle alanında uzman hekim kadrosunun bulunduğu bir sağlık kuruluşunda tedavi edilir.
Aplastik anemi tedavisinde genellikle başvurulan yöntemler şu şekildedir:
- Kan nakli: Hafif veya orta derecede aplastik anemi vakalarında kan nakli hastada eksik olan kan hücrelerinin yerine konulmasına yardımcı olabilir. Bununla birlikte birkaç kez tekrarlanan kan naklinde vücutta kırmızı kan hücresi ve demir birikimi görülebileceğinden vücuttan demirin atılmasını sağlayan çeşitli ilaçlar kullanılması gerekebilir.
- Kök hücre nakli: Uyumlu bir donörden alınan kök hücrenin hastaya nakledildiği ve böylece kemik iliğinin düzgün çalışmasının amaçlandığı kök hücre nakli özellikle ileri derecede kemik iliği yetmezliği olan hastalarda tek tedavi yöntemidir.
- Bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar: Özellikle aplastik aneminin otoimmün bir bozukluğa bağlı geliştiği durumlarda bağışıklık sisteminin çalışma sistemini değiştiren bağışıklık baskılayıcı ilaçlardan faydalanılabilir.
- Kemik iliği uyarıcı ilaçlar: Günümüzde aplastik anemi tedavisinde kemik iliğini uyarıcı bazı ilaçlardan da faydalanılmaktadır.
Sayılan tedavi prosedürlerinin yanı sıra aplastik anemi bazı durumlarda viral veya bakteriyel bazı enfeksiyon hastalıklarına bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Bu durumda antibiyotik veya antiviral özelliği olan ilaçlar aplastik anemi tedavisine yardımcı olabilir.
Sıkça Sorulan sorular
Aplastik anemi nadir rastlanan bir kan hastalığı olmakla birlikte erken dönemde tanı ve tedaviyi gerektirir.
Aplastik Anemi Nedir Tıp Literatüründe ne demek?
Tıp literatürüne bakıldığında aplastik kelimesinin genellikle “gelişmemiş” anlamına gelecek şekilde kullanıldığı görülür. Buradan yola çıkarak aplastik anemi kısaca kemik iliğinin kan hücresi içermemesi, gelişmemiş olması veya boş olması anlamına gelebilir.
Aplastik Anemi Hastalığı nedir?
Aplastik anemi hastalığı bir çeşit nadir görülen kan hastalığıdır. Kemik iliğinde yeterli kan hücresi üretimi olmaması ile kendisini gösteren bu hastalık yakından takip ve tedavi gerektiren bir sağlık sorunudur.
Aplastik Anemi Nedir belirtileri nelerdir?
Aplastik anemi kemik iliğindeki kök hücrelerin yeterli miktarda veya hiç kan hücresi üretmemesi durumudur. Belirtileri arasında yorgunluk, nefes darlığı, kanama problemleri gibi semptomlar bulunan aplastik anemi erken dönemde tedavi edilmezse kalp damar hastalıkları başta olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.
Aplastik Anemi Tedavisi ne kadar sürer?
Aplastik anemi tedavi süresi hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterir. Bazı durumlarda antiviral tedaviler hastalığın iyileşmesine yardımcı olurken bazı durumlarda tek tedavi seçeneği kök hücre nakli olabilir.
Aplastik Anemi Hastaları ne kadar yaşar?
Hastaların yaşam beklentisi, hastalığın ciddiyetine, hastanın genel sağlık durumuna, tedaviye yanıtına ve alınan önlemlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Günümüzde mevcut olan tedavi seçenekleri ile birlikte, kemik iliği nakli ve immünsüpresif tedavi gibi yöntemlerle hastaların yaşam süresi ve yaşam kalitesi artırılabilmektedir. Ancak hastalığın seyri, her hasta için farklı olabilir, bu nedenle net bir yaşam beklentisi vermek zordur. Tedavi sürecinde hastanın düzenli olarak doktor gözetiminde olması ve tıbbi önerilere uyumu oldukça önemlidir.
